Bela Tarr, Ο άνθρωπος απ’ το Λονδίνο (The man from London, 2007)

Bela Tarr, Ο άνθρωπος απ’ το Λονδίνο (The man from London, 2007)

 

  Τελειώσαμε επί τέλους με τον Bela Tarr. «Ο άνθρωπος απ’ το Λονδίνο» είναι η προτελευταία του ταινία. Την τελευταία του ταινία, το «Άλογο του Τορίνο», την είδα πριν δυο χρόνια και μου άρεσε πάρα πολύ. Αυτό υπήρξε και το αποφασιστικό κίνητρο για να τον δω πακέτο.

  Η ταινία διαφέρει από τις προηγούμενες για πέντε λόγους. Πρώτον, τη σκηνοθεσία την συνυπογράφει με τη μοντέρ του, τη Ágnes Hranitzky. Δεύτερον, θεματικά δεν βλέπω να έχει σχέση με τα θέματα που τον απασχολούν. Τρίτον, στην ταινία για πρώτη φορά δεν μιλάνε ουγγρικά αλλά γαλλικά, και κάποιες φορές και αγγλικά. Τέταρτο, αν και το σενάριο το συνυπογράφει ο László Krasznahorkai, για πρώτη φορά η ταινία δεν είναι μεταφορά δικού του μυθιστορήματος αλλά ενός αστυνομικού μυθιστορήματος του Ζωρζ Σιμενόν. Τέλος, για πρώτη φορά θα δούμε, μια και πρόκειται για αστυνομικό μυθιστόρημα, ένα μείζον σασπένς, ενώ στις προηγούμενες ταινίες του τα όποια σασπένς ήταν εντελώς αναιμικά.

  Όμως υφολογικά είναι ο ίδιος ο Ταρ: μεγάλα πλάνα, διαρκή κίνηση της κάμερας, μονολογικοί διάλογοι. Εδώ είναι πιο έντονη η τάση του να παίρνει τα πρόσωπα πλάτη πριν τα εμφανίσει προφίλ ή αν φας. Ξαναείδαμε και το διπλό πλάνο, με τα πρόσωπα των δυο συνομιλητών το ένα απέναντι στο άλλο σε γκρο πλαν.

  Κολλάνε όλα αυτά σε αστυνομικό έργο;

  Θα έλεγα ότι το 7,1 που έχει η ταινία στο IMDb οφείλεται στο όνομα του Ταρ.

  Δεν μου αρέσουν ιδιαίτερα τα αστυνομικά, της Αγκάθα Κρίστι καθόλου. Όμως θα δω αστυνομική ταινία αν πρόκειται για ταινία σκηνοθέτη που τον βλέπω πακέτο. Έτσι είδα και «Τον άνθρωπο απ’ το Λονδίνο», απολαμβάνοντας το ύφος αλλά όχι ιδιαίτερα το στόρι.

  Στην αφηγηματολογία μιλάμε για τη σχέση ανάμεσα στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης. Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις. Η πρώτη είναι η περίπτωση κατά την οποία ο χρόνος της ιστορίας, ο χρόνος δηλαδή που θα χρειαζόταν να διαδραματιστεί ένα επεισόδιο αν ήταν αληθινό, είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της αφήγησης. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση είναι η περίληψη. Στον κινηματογράφο το αντίστοιχο είναι τα συχνά cut, που επιταχύνουν την αφήγηση. Τα jump-cut, σπάνια εξάλλου, την επιταχύνουν λιγότερο. Η άλλη περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία ο χρόνος της ιστορίας είναι μικρότερος από το χρόνο της αφήγησης. Αυτό γίνεται συνήθως με την παρεμβολή στην αφήγηση της δράσης τις σκέψεις ενός προσώπου οι οποίες κρατάνε σε μάκρος.  Η τρίτη περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία ο χρόνος της ιστορίας είναι για να ίσος με το χρόνο της αφήγησης. Είναι η περίπτωση των διαλόγων. Χοντρικά βέβαια, γιατί σε πραγματικές συνθήκες θα υπάρχουν παύσεις, κομπιάσματα, κ.λπ. Το ίδιο ισχύει και στον κινηματογράφο, μόνο που εδώ έχουμε μια ακόμη περίπτωση: το μεγάλο πλάνο. Τα μεγάλα πλάνα του Ταρ κρατούν όσο χρόνο θα κρατούσαν αν το επεισόδιο που «αφηγούνται» συνέβαινε και στην πραγματικότητα.

  Μόνο που αυτό είναι κουραστικό σε μια αστυνομική ταινία, στην οποία υπάρχει η αδημονία να δούμε τι έγινε παρακάτω.

  Μα γιατί κάνουν τόση ώρα να φτάσουν στην παράγκα; Εκεί υπάρχει ένα πτώμα, το ξέρουμε.

  Αλλά μια και αναφερθήκαμε στην παράγκα, να πούμε χοντρικά την πλοκή.

  Κάποιος κλέβει 55.000 λίρες. Βρίσκεται στην προκυμαία. Ένας φίλος του προσπαθεί να του αρπάξει τη βαλίτσα με τα χρήματα. Σίγουρα ήταν συνεργός του στην κλοπή. Αυτός τον σπρώχνει και πέφτει στη θάλασσα, αλλά μαζί πέφτει και η βαλίτσα. Κοιτάζει το νερό. Δεν φαίνεται. Σίγουρα έχει πνιγεί. Απομακρύνεται. Ο νυχτοφύλακας που παρακολουθεί την σκηνή κατεβαίνει και μαζεύει τη βαλίτσα από το νερό.

  Στο τραπέζι είναι νευρικός, καυγαδίζει με τη γυναίκα του.

  Αγανακτεί βλέποντας την κόρη του να σφουγγαρίζει στο κρεοπωλείο όπου δουλεύει, ενώ δεν είναι δική της δουλειά. Αργότερα θα την αρπάξει με το ζόρι, παρά τις διαμαρτυρίες της γυναίκας του κρεοπώλη, και θα φύγουν. Εξάλλου σε ένα μήνα την περιμένει έτοιμη δουλειά αλλού. Της αγοράζει μια ακριβή γούνα, για να ακούσει τον εξάψαλμο από τη γυναίκα του.

  Ένας αστυνομικός ερευνά την υπόθεση. Τον ιδιοκτήτη δεν τον ενδιαφέρει η κλοπή, τα λεφτά θέλει, προσφέρει μάλιστα και μια μικρή αμοιβή. Μιλάει στη γυναίκα του κλέφτη, της λέει να πείσει τον άντρα της να επιστρέψει τα λεφτά, μόνο αυτός θα μπορούσε να τα έχει κλέψει. Στο μεταξύ ξεβράζεται και το πτώμα.

  Αργότερα θα τον εντοπίσει. Του λέει ότι είναι ύποπτος για φόνο, μόνο να δώσει τα λεφτά και αυτός θα φροντίσει να πέσει στα μαλακά. Εκείνος όμως θα προτιμήσει να το σκάσει. Θα κρυφτεί σε μια μικρή παράγκα στην παραλία, ιδιοκτησία του νυχτοφύλακα. Η κόρη του που τον βλέπει μέσα, τρομοκρατημένη φεύγει κλειδώνοντας το λουκέτο της πόρτας. Ο πατέρας της παίρνει το κλειδί και μια σακούλα τρόφιμα να του τα πάει. Ανοίγει την πόρτα και μπαίνει μέσα. Σιωπή. Μετά από λίγο βγαίνει εξουθενωμένος. Αργότερα θα τον δούμε να δίνει τη βαλίτσα με τα χρήματα στον επιθεωρητή και να του λέει ότι σκότωσε έναν άνθρωπο. Πηγαίνουν στην παράγκα, ενώ η γυναίκα του κλέφτη ακολουθεί.

  Ο αστυνομικός τον καθησυχάσει. Ήταν αυτοάμυνα. Ο κλέφτης προφανώς δεν κατάλαβε τις αγαθές προθέσεις του και του επιτέθηκε.

  Βάζει σε δυο φακέλους χρήματα. Ο ένας είναι για τη γυναίκα του κλέφτη. Της λέει να κάνει κουράγιο. Ο άλλος είναι για τον νυχτοφύλακα. Τα αξίζει.

  Τα μεγάλα γκρο πλάνα του νυχτοφύλακα και της γυναίκας δείχνουν την αγωνία τους. Είναι οι καλύτερες στιγμές της ταινία, εντελώς ταρικές, θα έλεγα.

  Μα είναι δυνατόν σε αστυνομική ταινία να μη δούμε τη συμπλοκή; Έστω, το πτώμα;

  Και κάτι αφύσικο. Σε όλο αυτό το διάστημα δεν ακούστηκε κανένας ήχος από την παράγκα, ενώ θα έπρεπε να ακούγονται ήχοι από την συμπλοκή.

  Για μια φορά ακόμη ακούμε μινιμαλιστική μουσική με τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα, κάποιες φορές σε ακορντεόν, μια φορά μάλιστα live. Και τις περισσότερες φορές, όπως και στις προηγούμενες ταινίες του, την ακούμε στο τέλος ενός πλάνου ή ενός επεισοδίου.

  Κλείνοντας με τον Ταρ να σημειώσουμε ότι «Ο φθινοπωρινός άλμανακ» είναι η μόνη έγχρωμη ταινία του. Από την εικαστικότητα του έγχρωμου προτιμά την υποβλητικότητα του ασπρόμαυρου, με τις αντιθέσεις φωτός-σκιάς, που σ’ αυτή την ταινία, νομίζω, είναι πιο έντονες.

  Είπαμε, η επόμενη και τελευταία ταινία του Ταρ είναι «Το άλογο του Τορίνο» την οποία είχαμε δει παλιά, ενώ η προηγούμενη ήταν «Οι αρμονίες του Werkmeister». Να το σημειώσουμε κι αυτό, ο Ταρ δήλωσε ότι μετά «Το άλογο του Τορίνο» δεν επρόκειτο να ξαναγυρίσει ταινία. Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή θα μπει στον πειρασμό.