Αρχοντούλα Διαβάτη, Αίθριος και σήμερα

Αρχοντούλα Διαβάτη, Αίθριος και σήμερα, Νησίδες 2021 Θεσσαλονίκη, σελ. 118 

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Η Αρχοντούλα Διαβάτη συγκέντρωσε και πάλι σε ένα τόμο τα μικρά, οιονεί-bonzai αφηγήματά της μαζί με κάποια ποιήματά της που γράφηκαν, φαντάζομαι, μετά την έκδοση του προηγούμενου βιβλίου της που έχει τίτλο «Κινητή γιορτή», του οποίου αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια.  

  Κάποια κείμενα είναι αυτοβιογραφικά («Μαθητεία») ενώ άλλα καταγράφουν μια επικαιρότητα («Αλκυονίδες», «Μαύρος ήλιος», «Μετακίνηση 6», «Το πνεύμα των Χριστουγέννων», «Η φωνή»). Άλλα είναι εντυπώσεις από διαβάσματα («Η μεγάλη πλατεία», το «Πλατύ ποτάμι». Σε άλλα μιλάει για φίλους («Ένας καλός φίλος», «Περί φιλίας», «Βαβυλώνα») και ξαδέλφια («Η Παυλίνα»). Η Διαβάτη μιλάει επίσης για συγγραφείς και ποιητές («Δυο θάλασσες», «Όταν το ποίημα σφίγγει τη γροθιά του», «Κοιτώντας στον καθρέφτη τους ανθρώπους»).

  Τα περισσότερα είναι μίνι-διηγήματα, όπως και στο προηγούμενο βιβλίο («Στο 321», «Παραμιλώντας στον καύσωνα», «Αλέκτορος 29», «Αδειάζοντας το σπίτι της μητέρας», «Απαγορευμένος έρωτας», «Σχεδία», «Καθρέφτες»). Θα ξεχωρίσουμε το εντυπωσιακό «Ξένο σώμα», στο οποίο η αφηγήτρια μιλάει για μια κοινή φίλη που ήταν ιδιόρρυθμη, για να μας αποκαλύψει στο τέλος ότι είναι νεκρή. Κάτι ανάλογο κάνει και ο Juan Rulfo στο μυθιστόρημά του «Pedro Paramo».

  Παραθέτουμε το τέλος του διηγήματος.

  «Και μετά χαθήκαμε. Μέρες και μήνες πέρασαν, απ’ ό,τι μάθαμε μετά, για να επανέλθουμε στην καθημερινότητα, έστω, στη νέα μας καθημερινότητα, μετά το μεγάλο μας ατύχημα στον Όλυμπο, φέτος τον Δεκέμβριο, που εκείνη ήταν η μόνη επιζώσα. Ξημεροβραδιαζόταν στου Παπαγεωργίου, όπου μας είχαν μεταφέρει εμάς τους δώδεκα, κι ήταν από τους πρώτους που είχε δώσει απελπισμένη αίμα στις απονενοημένες εγχειρήσεις που μας έγιναν και είχε οργανώσει μάλιστα και την ομαδική κηδεία» (σελ. 52).  

  Σε πολλά απ’ αυτά γίνονται αναφορές σε βιβλία («Σμιλεύοντας το χρόνο»), σε ταινίες («1917»), και τραγούδια («Βαβυλώνα»).

  Υπάρχει όμως και κάτι καινούριο: κείμενα με αφορμή τον κορονοϊό, τα οποία βρίσκονται στο τέλος. Θα παραθέσουμε ένα απόσπασμα από το «Non serviam».

  «Πότε θα τέλειωνε επιτέλους αυτός το χειμώνας; Πέρασε ο Μάρτιος, κι “ο Απρίλης με τον έρωτα” θα ’πρεπε να είχαν κάνει κατοχή στις επιθυμίες και στα όνειρα. Όμως, όχι, ο φόβος μόνον υπάρχει, ιδίως τις νύχτες, όταν υπό επιτήρησιν, “κατ’ εξαίρεσιν”, κλεισμένη στο σπίτι, ζω τη μέρα της μαρμότας, την ίδια μέρα, ξανά και ξανά. Έξοδος Νο 2 για προμήθειες, έξοδος Νο 3 για την Τράπεζα, έξοδος Νο 1 για το Φαρμακείο» (σελ. 82).

  Το κείμενο γράφηκε το Μάιο του 2020.

  Ξαναγράφω την πρώτη πρόταση, αλλάζοντας μόνο το χρόνο: «Πότε θα τελειώσει επιτέλους αυτός ο χειμώνας; (συμπληρώστε εσείς τα υπόλοιπα).

  Θα παραθέσω ένα απόσπασμα για να τα σχολιάσω.

  Στην «Έκθεση ιδεών», ημερολογιακές εγγραφές μιας παλιάς εποχής, διαβάζουμε σε εκείνη που έχει τίτλο: Κυριακή, 6 Αυγούστου 1967. «Ποτέ δεν έχω διάθεση για την Ιστορία από περιλήψεις, για την αντιμετώπιση της ύλης, τόσοι αιώνες μαζεμένοι, η Ελληνική Ιστορία των εποχών» (σελ. 19).

  Ούτε κι εγώ είχα. Την επόμενη χρονιά, πιθανόν 6 Αυγούστου, είμαι ξαπλωμένος μπρούμητα πάνω στην άμμο, στην παραλία της Ιεράπετρας, με το βιβλίο της ιστορίας ανοιχτό μπροστά μου. Μα τι ωραίες που είναι οι γεραπετρίτισες, δεν με άφηναν να διαβάσω, όλο και κάποια όμορφη θα περνούσε από μπροστά μου και θα μου περισπούσε την προσοχή.

  Αυτό γινόταν όλες τις μέρες του καλοκαιριού (Τότε πανελλαδικές γράφαμε Σεπτέμβρη).

  Το αποτέλεσμα είναι ότι δεν πρόλαβα να ολοκληρώσω την ύλη, έξι βιβλία  ιστορίας, τρία του γυμνασίου και τρία του λυκείου, έμεινα λίγο πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Το χαμηλότερο βαθμό τον πήρα φυσικά στην  ιστορία, 15.

  Σας φαίνεται μεγάλος;

  Κι όμως δεν είναι, διότι είναι διπλός, το σύνολο και των βαθμών των δυο βαθμολογητών, στην πραγματικότητα δηλαδή είναι 7,5.

  Θυμάμαι που ένα από τα θέματα που έπεσαν ήταν μια υποσημείωση που παρέπεμπε σε κεφάλαιο που ήταν εκτός ύλης. Δεν ήταν βέβαια αυτό η αιτία που πήρα το 7,5.

  Και τα ποιήματα;

  Θα παραθέσω το «τραγούδι», ένα ποίημα που μου άρεσε πολύ.

 

Στο μικρό δωμάτιο

του μεγάλου νοσοκομείου

ξαπλωμένη μια γυναίκα

κι απ’ έξω ο ήλιος

να κοιτάει μέσα και να κάνει

αστεία σχήματα

στον απέναντι τοίχο

που η γυναίκα

στο κρεβάτι της

με την παρτιτούρα του πόνου

αγωνίζεται

  Γεμάτα ευαισθησία και διεισδυτικότητα τα κείμενα αυτά κατακτούν αμέσως τον αναγνώστη. Σε πολλούς θα λειτουργούν συνειρμικά, ανακαλώντας δικές τους μνήμες. Ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδα.