Yan Ting Yuen, The 8 model works (样板戏, 2005)

Yan Ting Yuen, The 8 model works (样板戏, 2005)

 

  Αντιγράφω από το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας» (ΑΛΔΕ, 2010):

    «Το 1963 η γυναίκα του Μάο Τσε Τουνγκ, η Jiang Qing, κυκλοφόρησε ένα υπόμνημα στο οποίο έκανε επίθεση στα «έργα με φαντάσματα» όπως τα έλεγε, δηλαδή τα παραδοσιακά έργα, και απαιτούσε να εξαφανιστούν από τη σκηνή. Πολλοί από τους υποστηριχτές της παράδοσης, ανάμεσά τους και ο Deng Xiaoping, γενικός γραμματέας του κόμματος τότε, διαμαρτυρήθηκαν έντονα.

  Τον επόμενο χρόνο η Jiang Qing και οι υποστηριχτές της οργάνωσαν ένα φεστιβάλ όπερας του Πεκίνου με επαναστατικά και σύγχρονα θέματα, προπαγανδίζοντας την απομάκρυνση των παραδοσιακών έργων από τη σκηνή. Όμως η Jiang Qing και πάλι δεν έμεινε ευχαριστημένη, βρίσκοντας ότι τα xiandai xi, τα σύγχρονα έργα, εξακολουθούσαν να έχουν πολλά παραδοσιακά στοιχεία, και αντί να προβάλλουν τις επαναστατικές ιδέες είχαν γίνει ένα θέατρο απόλαυσης.

  Τα πράγματα έγιναν χειρότερα με την Πολιτιστική Επανάσταση που εξαπέλυσε ο Μάο Τσε Τουνγκ το 1966, επιστρατεύοντας τη νεολαία. Τα παραδοσιακά έργα έπαψαν να παίζονται, ακόμη και τα xiandai xi. Μόνο ορισμένα ριζοσπαστικά xiandai xi, τα yangban xi (έργα με καθημερινά ρούχα, με φόρμες), ανέβαιναν πια στη σκηνή. Ακόμη θεατρικοί θίασοι περιόδευσαν την επαρχία για να διαδώσουν τα οκτώ πρότυπα έργα, τα οποία θα έπρεπε να ακολουθήσει στο εξής η κινέζικη τέχνη. Αυτά ήταν μία συμφωνία, δυο μπαλέτα και πέντε επαναστατικά σύγχρονα έργα jinju (geming xiandai jingju), με θέματα από τον πόλεμο με τους ιάπωνες, τον πόλεμο στην Κορέα, και την εκκαθάριση αντεπαναστατών. Ελάχιστες μουσικές φόρμες και κινήσεις από την παραδοσιακή όπερα του Πεκίνου διατηρήθηκαν στα έργα αυτά, ενώ πολυάριθμες καινοτομίες εισήχθηκαν όσον αφορά την ορχήστρα, τα κοστούμια, το φωτισμό, τη διακόσμηση και τα σκηνικά αντικείμενα. Κάθε ξένη επιρροή αναθεματίστηκε, όπως η εισαγωγή δυτικών οργάνων στην ορχήστρα».

  Με θέμα τα «Οκτώ πρότυπα έργα» γύρισε το ντοκιμαντέρ της η Γιαν Τινγιουέν. Ήταν τα μοναδικά που παίζονταν στην Κίνα για μια ολόκληρη δεκαετία, μαζί με δέκα άλλα που βασίστηκαν σ’ αυτά τα πρότυπα έργα. Όλα τα υπόλοιπα απαγορεύτηκαν ως κατάλοιπα του φεουδαρχικού παρελθόντος.

  Με το θάνατο του Μάο έγινε και η αποκαθήλωση. Η Τζια Τσινγκ, σαν μέλος της «Συμμορίας των τεσσάρων» ή αλλιώς «Συμμορίας της Σαγκάης» καταδικάστηκε σε θάνατο. Όμως τελικά δεν εκτελέστηκε. Αυτοκτόνησε το 1991 στο κελί της.

  Η ανατροπή της δημιούργησε προβλήματα στους τραγουδιστές που είχαν παίξει σε κάποιο ή κάποια από αυτά τα πρότυπα έργα. Μια χορεύτρια που πρωταγωνίστησε στο μπαλέτο «Το κόκκινο απόσπασμα γυναικών» έπεσε σε δυσμένεια και έχασε τη δουλειά της. Στο εξής δούλευε σε υποδηματοποιείο.

  Η σπάνις δημιουργεί αξία. Έργα σαν αυτά τα οκτώ πρότυπα δεν πρόκειται να ξαναδημιουργηθούν. Όταν κατάκατσε η σκόνη των αντιθέσεων άρχισαν πάλι να παίζονται, και μάλιστα η νέα γενιά δείχνει ενδιαφέρον γι’ αυτά.

  Για να πάρετε μια ιδέα παραθέτω ένα απόσπασμα που ανέβασα στο tiktok.

  Πλάκα είχε η ανάμνηση κάποιου. Πήγαιναν και έβλεπαν το «The red detachment of women» σαν τσόντα, γιατί έβλεπαν μπούτια γυναικών (το frame).

  Όταν είναι ζεστό το σίδερο κολλά. Θα δω κάποια από αυτά τα πρότυπα έργα καθώς και κινηματογραφικές εκδοχές της πλοκής τους.

  Και θα ξεκινήσω με το «The red detachment of women».

  Όχι για να δω μπούτια φυσικά.  

  Τελικά είδα πρώτο το «The red lantern» (Το κόκκινο φανάρι).

  Ας πούμε πρώτα δυο λόγια για την πλοκή.

  Πρέπει να δοθεί ένας κώδικας στους αντάρτες που είναι στο βουνό. Ο γιαπωνέζος διοικητής, βασανίζοντας έναν της κινέζικης αντίστασης, βρίσκει τα ίχνη εκείνων που έχουν τον κώδικα. Θα τους συλλάβει. Τον άντρα θα τον βασανίσει. Όμως δεν θα λυγίσει.

  Τον έχουν για εκτέλεση μαζί με τη μητέρα του και την κόρη του – που δεν είναι κόρη του, είναι κόρη του αδελφού του, τώρα της το λέει η γιαγιά της επί τέλους. Τους γονείς της τους σκότωσαν οι γιαπωνέζοι.

  Και τι σημασία έχει; Τώρα πια ο θείος της είναι ο πατέρας της.

  Ο γιαπωνέζος διοικητής εκτελεί μητέρα και γιο, αλλά αφήνει ελεύθερη την εγγονή, πιστεύοντας ότι παρακολουθώντας τη θα μπορέσει να βρει τον κώδικα. Μια φίλη με την κόρη της όμως που την επισκέπτονται θα λύσουν το πρόβλημα της παρακολούθησης: η κόρη της θα αλλάξει ρούχα με την εγγονή. Ανενόχλητη η εγγονή θα βρει τους αντάρτες και θα τους παραδώσει τον κώδικα που βρίσκεται μέσα στο κόκκινο φανάρι.

  Στο τέλος του έργου οι αντάρτες, στήνοντας ενέδρα, θα εξοντώσουν τους γιαπωνέζους.

  Είναι όπως η παραδοσιακή όπερα, χωρίς όμως το βάψιμο των προσώπων και τον φανταχτερό ρουχισμό. Επίσης υπάρχουν σκηνικά, η σκηνή δεν είναι γυμνή. Και το στυλιζαρισμένο παίξιμο είναι περιορισμένο στο ελάχιστο.

  Αναρωτιόμουνα αν θα δούμε τα εντυπωσιακά ακροβατικά.

  Τελικά τα είδαμε στο τέλος, στη μάχη με τους γιαπωνέζους.  

  Η παράσταση έγινε στον Καναδά το 2018.

  Μπορείτε να τη δείτε στο youtube με αγγλικούς υπότιτλους.

  Είδαμε και την ταινία του 1971. Μέσα στην καρδιά της Πολιτιστικής Επανάστασης ήταν πιο αυθεντική, σαφώς καλύτερη. Μπορείτε να τη δείτε εδώ.

  Πριν δούμε το μπαλέτο «To κόκκινο γυναικείο απόσπασμα» είπαμε να δούμε την ταινία, για να είμαστε σίγουροι για την πλοκή. Εξάλλου έτσι κι αλλιώς θα την έβλεπα.

  Θα παραπέμψω στην ανάρτησή μου για την ταινία και θα σας παραθέσω τον σύνδεσμο στο youtube για το μπαλέτο, το οποίο είναι όντως εντυπωσιακό.

  «Taking tiger mountain by strategy» είναι όπερα. Είδαμε την κινηματογραφημένη εκδοχή της που έγινε από τον Xie Tieli το 1970.

  Η πλοκή, που βασίζεται σε πραγματικό περιστατικό, τοποθετείται το 1946, τότε που οι κομμουνιστικές δυνάμεις προσπαθούσαν να εξολοθρεύσουν ομάδες ληστών που διαφέντευαν τα βουνά, και οι οποίες περίμεναν την έλευση των εθνικιστών για να προσχωρήσουν στις γραμμές τους.

  Και η στρατηγική ποια ήταν;

  Ο Yang Zirong, στρατιώτης του απελευθερωτικού στρατού, μεταμφιέστηκε σε ληστή και πήγε στα λημέρια τους για να τους κατασκοπεύσει και να δώσει πληροφορίες.

  Θαυμάσαμε και πάλι τα υπέροχα ακροβατικά στο τέλος της ταινίας.

  Μπορείτε να τα δείτε στο youtube, μόνο αυτά, καθώς η ταινία είναι χωρίς υπότιτλους. 

  Είδαμε και το μπαλέτο «The white-haired girl» (παίχτηκε για πρώτη φορά από την Shanghai Dance Academy, Shanghai το 1965), αλλά πιο πρώτα είδαμε την ταινία όπου θα σας παραπέμψουμε για την πλοκή. Εξαιρετικό και αυτό το μπαλέτο, μπορείτε να το δείτε στο youtube. Μα τι υπέροχη χορεύτρια η Xue Qing Hua!!! Την είδαμε πολλές φορές στο ντοκιμαντέρ.

  Το καινούριο σ’ αυτό: δεν ακούμε μόνο μουσική αλλά και τραγούδια, προφανώς άριες από την ομώνυμη όπερα του Πεκίνου που παίχτηκε για πρώτη φορά το 1958. Δυστυχώς μόνο αποσπάσματα βρήκαμε απ’ αυτήν στο youtube. Τελικά βρήκαμε μια βιντεοσκοπημένη παράσταση. Διάρκειας μιας ώρας, είναι ένας θρήνος της Σι ερ, αρχικά μπροστά στο νεκρό σώμα του πατέρα της και μετά στο πλουσιόσπιτο όπου την πούλησαν. Σταματάει λίγο μετά το βιασμό της. Εξαιρετική η Wang Erni (王二妮).

  Είδαμε δυο παραστάσεις του «Shachiapang» (όνομα πόλης), η μια, με υπότιτλους (την είδαμε βέβαια πρώτη) του 1918 στον Καναδά, από τον ίδιο θίασο που παρουσίασε και το «Κόκκινο φανάρι», και η δεύτερη κινέζικη, του 1971.

  Τελικά χωρίς την ενδυμασία, το μακιγιάζ και το στυλιζαρισμένο παίξιμο της παραδοσιακής όπερας του Πεκίνου οι όπερες αυτές μοιάζουν περισσότερο με τα δυτικά μιούζικαλ. Όμως τέλος καλό όλα καλά, στο τέλος έχουμε τα περίφημα ακροβατικά, που δείχνουν τη μάχη και τη νίκη των κομμουνιστών απέναντι στους κακούς, που εδώ είναι οι γιαπωνέζοι.

  Δυο λόγια για την πλοκή.

  Στο Shachiapang έχουν βρει καταφύγιο πληγωμένοι στρατιώτες του κόκκινου στρατού. Τους ψάχνουν οι γιαπωνέζοι, που έχουν συμμάχους τους μια ομάδα κινέζων πρώην αντιστασιακών που όμως τώρα έγιναν συνεργάτες. Τον επικεφαλής τους τον έσωσε η ιδιοκτήτρια του καφέ παλιά, από μια επίθεση γιαπωνέζων, της χρωστάει τη ζωή του.

  Στην ταινία βλέπουμε τους ελιγμούς της γυναίκας αυτής, πώς να ξεφύγει τις παγίδες των γιαπωνέζων που την υποπτεύονται και πώς να ενισχύσει τους πληγωμένους στρατιώτες που κρύβονται στο βάλτο.

  Προτελευταία ταινία που είδαμε ήταν το «Raid on the white tiger regiment» (奇袭白虎团). Δεν είδαμε τη θεατρική εκδοχή με τους κινέζικους υπότιτλους αλλά την ταινία, γυρισμένη το 1972, σε σκηνοθεσία Li Su και Wang Yang (Είδαμε στη συνέχεια και τη θεατρική εκδοχή, παράσταση που κινηματογραφήθηκε στις 7-8-2021. Τελικά αυτά που αρέσουν είναι τα ακροβατικά, όπως μπορώ να συμπεράνω από τα χειροκροτήματα στις σχετικές σκηνές).

  Μου άρεσε πάρα πολύ η ταινία, για δυο λόγους: ήταν πολεμική και είχε πολλά ακροβατικά. Η πλοκή της τοποθετείται στον πόλεμο της Κορέας. Παραθέτουμε την περίληψη που δίνει η βικιπαίδεια.

  July 1953: during the Korean War, Yang Yucai leads a People's Volunteer Army raid against the White Tiger Regiment of the South Korean Capital Mechanized Infantry Division, who are planning to sabotage peace talks by invading the North. With the help of a Korean girl, Sister Choi, the Chinese troops destroy Tiger Regiment HQ and set the conditions for a successful counterattack, in cooperation with the Korean People's Army.

  Μου θύμισε μια άλλη νίκη των κομμουνιστικών δυνάμεων πάνω στους Αμερικάνους, την ιστορία της οποίας μετέφεραν φέτος στον κινηματογράφο οι Chen Kaige, Dante Lam και Hark Tsui. Τίτλος της, «The battle of the lake Changjin».

  Τελευταίο είδαμε το «On the docs» (海港,1971) σε σκηνοθεσία Xie Jin. Και αυτό χωρίς υπότιτλους, γι’ αυτό θα αντιγράψουμε την περίληψη που δίνει η βικιπαίδεια.

  The story of On the Docks originates on the Huangpu River in Shanghai where workers are preparing rice shipments to Africa. It is the summer of 1963 and the loading process is overseen by Party Branch Secretary and hero Fang Hai Chen who ensures the boat leaves on time so it arrives for sowing season. The villain, an undercover saboteur from the counter-revolutionaries, works as a dispatcher who manages to hide a weather forecast predicting an impending typhoon. He schemes to switch the rice with similar looking glass fiber to ruin the revolution's reputation and leave 2000 loads of wheat unprotected for the coming storm to destroy. The plot is defeated when Chen finds glass fiber mixed with rice and her corresponding investigation reveals the dastardly plan. Workers toil through the night and the shipments leave safely on time.  

  Ας συνοψίσω σύντομα.

  Ακούσαμε κάποιες φορές τη Διεθνή.

  Περισσότερες το όνομα Mao Zedong.

  Στα περισσότερα κεντρικοί χαρακτήρες είναι γυναίκες.

  Εχθροί είναι οι γιαπωνέζοι, οι ληστές, οι γαιοκτήμονες, οι εθνικιστές και οι αμερικάνοι.

  Δεν μπορώ να πω ότι μου άρεσαν περισσότερο από τα παραδοσιακά έργα της όπερας του Πεκίνου, με τα φανταχτερά κοστούμια και το βαμμένο πρόσωπο. Μου άρεσαν βέβαια για τη θεματική τους. Τα πολεμικά έργα και τα έργα εκδίκησης είναι από τα αγαπημένα μου.

  Τα δυο μπαλέτα όμως μου άρεσαν πάρα πολύ.

  Εν τάξει, να παίζονται αυτά τα έργα, ήταν ανάγκη όμως να απαγορευτούν όλα τα άλλα;