Alexandr Sokurov, Moscow Elegy (Московская элегия, 1987) για τον Ταρκόφσκι

Alexandr Sokurov, Moscow Elegy (Московская элегия, 1987) για τον Ταρκόφσκι

 

 

  Τον Αλεξάντρ Σοκούροφ τον είδαμε πακέτο στις ταινίες μυθοπλασίας του, αλλά είδαμε και τρία ντοκιμαντέρ του: την «Francofonia», την «Ελεγεία ενός ταξιδιού» και τη «Σονάτα για βιόλα» πάνω στη ζωή του Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Κλείνοντας με τον Ταρκόφσκι είδαμε και την «Μοσχοβίτικη ελεγεία».

  Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει με το όνειρο του πυρηνικού ολοκαυτώματος του Αλεξάντερ από τη «Θυσία». Στη συνέχεια ο αφηγητής μας μιλάει για τις γενεαλογικές του ρίζες, βλέπουμε τη φωτογραφία της μητέρας του και του ίδιου με την αδελφή του, μικρά παιδιά, καθώς και την περιοχή όπου γεννήθηκε. Στη συνέχεια έχουμε κάποια πλάνα από τον αυτοβιογραφικό «Καθρέφτη». Έπειτα έχουμε εκτενή αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ «Ταξίδι στο χρόνο» το οποίο υπογράφει μαζί με τον Tonino Guerra. Αρχίζει με το μονόλεπτο πλάνο που βρίσκεται στην αρχή του ντοκιμαντέρ. Για μισό λεπτό η κάμερα μας δείχνει την μπαλκονόπορτα με τα παντζούρια κατεβασμένα. Σηκώνονται τα παντζούρια, όμως ο Ταρκόφσκι κάνει άλλο ένα μισό λεπτό για να εμφανιστεί. Και το περίεργο: ενώ το πλάνο αυτό είναι έγχρωμο, ο Σοκούροφ το κάνει ασπρόμαυρο. Το ίδιο ασπρόμαυρα είναι και τα υπόλοιπα αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ αυτό.

  Μια άλλη πρωτοτυπία: ο αφηγητής επαναλαμβάνει τους διαλόγους, παρόλο που ο Ταρκόφσκι μιλάει ρώσικα. Σε κάποιο πλάνο θα έλεγα ότι είναι εντελώς απαραίτητο, γιατί ο Ταρκόφσκι βρίσκεται στο βάθος ακουμπισμένος σε ένα τοίχο, και η φωνή του όχι μόνο ακούγεται αμυδρά αλλά και σκεπάζεται από τους εξωτερικούς θορύβους.

  Η μουσική υπόκρουση είναι έντονη, με θρησκευτική (υποθέτω) χορωδιακή μουσική.

  Ακόμη:

  Σε ένα σημείο μας τον παρουσιάζει να μιλάει αλλά χωρίς να ακούγεται η φωνή του, ώστε η προσοχή μας να εστιάσει στην εκφραστικότητα του προσώπου του και των κινήσεων του σώματός του. Ο αφηγητής μας προειδοποιεί μάλιστα.

  Δεν μας παρουσιάζει όμως μόνο τον Ταρκόφσκι. Βλέπουμε και εκτενή αποσπάσματα από την κηδεία του Μπρέζνιεφ που σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής. Το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε με στόχο να προβληθεί στα πεντηκοστά γενέθλια του Ταρκόφσκι που ήταν το 1982, τη χρονιά του θανάτου του Μπρέζνιεφ, όμως κάποιες κόντρες με τις σοβιετικές αρχές πάνω στο στυλ και στο περιεχόμενο καθυστέρησαν την παραγωγή.

  Εκτός από τον «Καθρέφτη» θα δούμε και αποσπάσματα από τη «Νοσταλγία» και τη «Θυσία». Αγαπημένο μονόπλανο εκείνο στο οποίο ο Αντρέι μεταφέρει το αναμμένο κερί από τη μια άκρη της πισίνας στην άλλη.

  Η κάμερα έπειτα θα μας μεταφέρει στο φτωχικό πατρικό του Ταρκόφσκι, εκεί όπου έζησε πολλά χρόνια με τη μητέρα του και την αδελφή του.

  Εκτενέστατα είναι τα αποσπάσματα από τα γυρίσματα της «Θυσίας», κυρίως της τελικής σκηνής της πυρκαγιάς.  

  Στο τέλος θα δούμε πλάνα από την κηδεία του, τον τάφο του στο Παρίσι, και έπειτα η κάμερα θα μας μεταφέρει στο εξοχικό του. Έρημο, παγωμένο, παρόλο που άναψαν το τζάκι δεν μπορεί να θερμανθεί.  

  Να το σημειώσω και αυτό: την έντονη μουσικότητα της ρώσικης γλώσσας που παρατήρησα στο στόμα του Ταρκόφσκι.

  Πρέπει οπωσδήποτε να δω και τα υπόλοιπα ντοκιμαντέρ του Σοκούροφ.