Ακίρα Κουροσάβα, The lower depths (1957)

Ακίρα Κουροσάβα, The lower depths (1957)

 

  «The lower depths» είναι ο αγγλικός τίτλος της ταινίας, ενώ στα γιαπωνέζικα είναι «Ο πάτος». Με τον ίδιο τίτλο είναι μεταφρασμένο στα αγγλικά το θεατρικό έργο του Μαξίμ Γκόρκι του οποίου αποτελεί μεταφορά, και που ο ρώσικος τίτλος του είναι «На дне», στον πάτο. Υποθέτω με τον πρωτότυπο τίτλο μεταφράστηκε και στα γιαπωνέζικα, και γι’ αυτό τον χρησιμοποιεί ο Κουροσάβα. Στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο «Ο υπόκοσμος». Πώς να μεταφράσεις το the lower depths, τα χαμηλότερα βάθη; Όμως δεν είναι όλοι οι χαρακτήρες υπόκοσμος, κάποιοι ξεχωρίζουν. Είναι όμως όλοι τους κατακάθια της κοινωνίας, σκουπίδια, όπως υποδηλώνει το πρώτο πλάνο, που πάνω από το παλιόσπιτο που τους στεγάζει (μένουν με νοίκι, φυσικά πολύ χαμηλό) κάποιος ρίχνει τα σκουπίδια του.

  Είπαμε ότι οι πολεμικές σκηνές στο «Θρόνο του αίματος» προαναγγέλλουν τις πολεμικές σκηνές στο «Ραν» και στον «Καγκεμούσα». Το ίδιο και ο «Υπόκοσμος», προαναγγέλλει το «Dodesukaden» (ονοματοποιία, από τον θόρυβο που κάνει το τραίνο) που στην Ελλάδα προβλήθηκε με τον τίτλο «Ταπεινωμένοι και καταφρονεμένοι».

  «Όπως και το Dodesukaden» είναι πολυπρόσωπο έργο, δεν υπάρχει κάποιος κεντρικός ήρωας. Παρακολουθούμε και εδώ μικροϊστορίες.

  Στην κεντρική ιστορία βλέπουμε τέσσερα πρόσωπα. Αυτά είναι ο σπιτονοικοκύρης, η γυναίκα του, η αδελφή της και ο νεαρός κλέφτης (Toshiro Mifune). Ο Mifune τα έχει με τη γυναίκα του, όμως τη βαριέται, θέλει την αδελφή της, πράγμα που εξοργίζει τη γυναίκα. Συχνά τη κτυπάει, την έχουν σαν υπηρέτρια στο σπίτι.

  Η γυναίκα λέει στο Mifune ότι δεν την ενδιαφέρει που τα έχει με την αδελφή της, όμως να σκοτώσει τον άντρα της και τότε να την πάρει, δεν έχει αντίρρηση. Αυτός αρνείται φυσικά, όμως τον σκοτώνει πάνω σε ένα καυγά, κατά λάθος, και πάει φυλακή.

  Από τα άλλα πρόσωπα ξεχωρίζει η πόρνη που έχει μια δυστυχισμένη ζωή και μια ακόμη πιο δυστυχισμένη ιστορία, και ο προσκυνητής, που καθώς είναι το πρόσωπο που παρουσιάζεται περισσότερο πάνω στη σκηνή και συνομιλεί με όλους δίνοντας γνώμες και συμβουλές, θα μπορούσε να θεωρηθεί ο κεντρικός ήρωας. Μαζί με την πόρνη είναι τα πιο συμπαθητικά πρόσωπα μέσα στο έργο.

  Θα υπάρξουν τρεις νεκροί. Η μια είναι η γυναίκα του κλειδαρά, άρρωστη από καιρό, κρεβατωμένη, θα ξεψυχήσει κάποια στιγμή. Ο άλλος είναι ένας δυστυχισμένος ηθοποιός, που θα κρεμαστεί. Τον τρίτο τον είπαμε, ο σπιτονοικοκύρης. Υπάρχει και ο βαρόνος, ξεπεσμένος, που κανείς δεν τον πιστεύει ότι είναι βαρόνος, καθώς και ο βοηθός αστυνομικού που θα απολυθεί κάποια στιγμή.

  Κλειστοφοβικό έργο, σχεδόν όλη η πλοκή διαδραματίζεται μέσα στην τρώγλη. Εξαιρετική η ερμηνεία του Bokuzen Hidari, σαν προσκυνητή.

  Φυσικά διάβασα το έργο του Τσέχωφ.

  Τελικά στην κινηματογραφική μεταφορά ενός θεατρικού έργου μπορείς να μεταφέρεις ατόφιους τους διαλόγους του θεατρικού.

  Το θεατρικό έργο δεν προσφέρεται για ανάγνωση, ιδιαίτερα όταν είναι πολυπρόσωπο. Κάπου ένιωθα να χάνομαι ανάμεσα στα τόσα πρόσωπα.

  Ο διάλογος μόνο στη θεατρική ή την κινηματογραφική του απόδοση πετυχαίνει την υψηλότερη εντύπωση. Δεν είναι να απορούμε λοιπόν που συχνά σε μυθιστορήματα ελλείπει, ή είναι ελάχιστος. Σχολιάστηκε η έλλειψη διαλόγων στον «Βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά», που συζητήσαμε την προηγούμενη Τετάρτη στη Λέσχη Ανάγνωσης του Victoria Square Project. Το μυθιστόρημα του Θανάση Βαλτινού «Φτερά Μπεκάτσας» δεν μου άρεσε, γιατί είναι σαν θεατρικό έργο. 

  Βέβαια και για έναν άλλο λόγο: βρίθει από αθυροστομίες. Μέχρι τη μέση του έργου, πενήντα περίπου σελίδες, μέτρησα εφτά φορές τη φράση «σκατά στα μούτρα σου». Για τον ίδιο λόγο δεν μου αρέσουν και οι ταινίες του Γιάννη Οικονομίδη, που βρίθουν από τη λέξη «μαλάκα». Έτσι, στην κλητική.

  Έχω γράψει ότι το μυθιστόρημα περιγράφει καλύτερα το μέσα (των ηρώων), ενώ η ταινία το έξω (των γεγονότων). Το ίδιο ισχύει και για το θέατρο.

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Ο θρόνος του αίματος».