Ιωσήφ Αλυγιζάκης, Αναγνώριση πτυχίου

Ιωσήφ Αλυγιζάκης, Αναγνώριση πτυχίου, Καστανιώτης 2000

Τη βιβλιοπαρουσίαση αυτή την έγραψα πριν επτά χρόνια περίπου για κάποιο περιοδικό, αλλά την έφαγε η λογοκρισία. Και μια και είμαι βασιλιάς και αφέντης στο blog μου γιατί να μην την αναρτήσω εδώ;


Η Αναγνώριση πτυχίου είναι το πρώτο βιβλίο του Ιωσήφ Αλυγιζάκη. Πρόκειται για ένα βιβλίο εξαιρετικά ενδιαφέρον, γιατί, απ’ όσο ξέρουμε, είναι το πρώτο μυθιστόρημα που έχει ως κύρια θεματική του τον ομοφυλόφιλο έρωτα.
Σ’ αυτή τη θεματική δεν είμαστε συνηθισμένοι στη λογοτεχνία. Κορυφαίο έργο από τις εξαιρέσεις αποτελεί το De profundis του Όσκαρ Ουάιλντ. Τη συναντούμε όμως συχνά στις αμερικάνικες ταινίες, όπως π.χ. στο Καλύτερα δεν γίνεται με τον Τζακ Νίκολσον, που είδαμε πριν τρία χρόνια στον κινηματογράφο. Η αμερικανική κοινωνία θεωρείται περισσότερο ανεκτική.
Στα καθ’ ημάς, το θέμα αυτό το συναντήσαμε σε ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο σήριαλ που βλέπαμε στην τηλεόραση πριν δυο χρόνια, τους «Δυο ξένους». Και ενώ πιστεύω ότι είχε παρόμοιο στόχο με αυτό του βιβλίου του Αλυγιζάκη, να καταδείξει ότι η ομοφυλοφιλία δεν είναι μια σεξουαλική διαστροφή αλλά μια αποδεκτή μορφή ερωτικής σχέσης, κατέληξε να την προβάλει περίπου ως αρρώστια, με το να κάνει στο τέλος ο ήρωας ετεροφυλόφιλο έρωτα, προς θριαμβολογία όλων.
Ο σεβασμός στην ιδιαιτερότητα θρησκείας, καταγωγής, χρώματος, σεξουαλικής προτίμησης, θεωρείται ως βασική αρχή μιας δημοκρατικής κοινωνίας, που δυστυχώς δεν γίνεται πάντα σεβαστή. Έτσι το έργο αυτό του Ι. Αλυγιζάκη αποτελεί μια ιδιαίτερη συμβολή.
Ο ήρωας διαμαρτύρεται για την κοινωνική απόρριψη εξαιτίας της ιδιαιτερότητάς του αυτής:
"Δεν αισθάνομαι αδερφή. Για μένα αυτός ο όρος δεν υφίσταται. Είμαι ένα αγόρι, που με όλα τα συμπλέγματά μου - όπως όλοι άλλωστε έχουν - αγαπώ ένα άλλο άνθρωπο, που τυχαίνει να είναι ένα άλλο αγόρι. Δεν ντρέπομαι γι αυτό. Αλλά για βγάλ’ το παραπέρα να δεις λιγάκι τις αντιδράσεις! Αρκετοί θα χαμογελάσουν γλυκανάλατα, δήθεν με κατανόηση, άλλοι ίσως μας γιουχασουν κι άλλοι ίσως αδιαφορήσουν εντελώς. Εγώ δεν θέλω συμπόνια ούτε κατανόηση. Το χέζω το γιουχάισμα. Αδιαφορώ για την αδιαφορία. Αποζητώ την αποδοχή. Ότι υπάρχω, ότι με αγαπούν. Τόσο περιθωριοποιημένο είναι να διακατέχομαι από μια τέτοια εμμονή; Αν ναι, τότε να τη χέσω τέτοια κοινωνία. Θα πάω να ζήσω στο Θιβέτ" (σελ. 232).
Ενώ θα περίμενε κανείς περισσότερο μια προσχηματική ιστορία για να προβληθεί, σε δοκιμιακά σχόλια, το θέμα του έργου, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ερωτικό έργο, σχεδόν ένα ρομάντζο, στο οποίο εκφράζεται συνεχώς η στοργή και η τρυφερότητα δύο ερωτευμένων, μόνο που στην περίπτωση αυτή τυχαίνει να είναι και οι δύο άντρες.
Με μια έξυπνη πλοκή ο Αλυγιζάκης καταφέρνει να μας παρουσιάσει τις πιο σημαντικές πλευρές και όψεις του ομοφυλόφιλου έρωτα.
Μια τέτοια πλευρά είναι η μοναξιά, που οφείλεται στην κοινωνική απόρριψη και στη δυσκολία εύρεσης ερωτικού συντρόφου. Είναι γνωστό ότι περισσότερο οι ομοφυλόφιλοι αναγκάζονται να καταφύγουν στον πληρωμένο έρωτα. Ένας από τους ήρωες του έργου, σαν μοναδική διέξοδο από τη μοναξιά του, βρίσκει την αυτοκτονία. Ένα άλλο πρόσωπο του έργου καταφεύγει επίσης στην αυτοκτονία, έχοντας ενδοβάλλει την κοινωνική απόρριψη, θεωρώντας την ιδιαιτερότητά του ως αρρώστια, μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα σύναψης ετεροφυλόφιλης σχέσης.
Το aids, που συνιστά μια απειλή τόσο για ομοφυλόφιλους όσο και για ετεροφυλόφιλους, θεματοποιείται επίσης. Ο πατέρας του ήρωα, στο τελευταίο στάδιο, αφήνεται στις φροντίδες του ομοφυλόφιλου φίλου του, ο οποίος τον αγαπούσε από χρόνια με ένα αγνό αίσθημα, χωρίς να θελήσει ποτέ να εκβιάσει τις ετεροφυλόφιλες προτιμήσεις του, βυθίζοντάς τον στην απελπισία:
"Δεν τον ενδιαφέρει, λέει, πια τίποτα σ’ αυτή τη ζωή. Επί τριάντα χρόνια βασανιζόταν για ένα και μοναδικό πρόσωπο. Τώρα που έφυγε, δεν τον νοιάζει να βρει κάποιον τυχαίο και να κολλήσει aids. Βλέπεις, ποτέ δεν έκαναν έρωτα" (σελ. 251).
Οι αφηγηματικές αρετές του έργου, όπως είναι φυσικό, τείνουν να υποτιμηθούν μπροστά σ’ αυτή την τολμηρή θεματική. Όμως σίγουρα ο απλός και λιτός λόγος του Αλυγιζάκη, η αφηγηματική του άνεση, προσθέτουν αρκετά σ’ αυτό το έργο, που πέρα από το θεματικό του ενδιαφέρον, διαβάζεται ευχάριστα.