Εύα Στάμου, Η εκδρομή

Εύα Στάμου, Η εκδρομή, Αρμός 2016, σελ. 242

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα πάνω στις σχέσεις των δύο φύλων.

Έχουμε ήδη γράψει και για άλλα τέσσερα έργα της Εύας Στάμου, το «Ντεκαφεϊνέ», τον «Εθισμό», τις «Μεσημβρινές συνευρέσεις» και την «Επέλαση της ροζ λογοτεχνίας». Σειρά έχει σήμερα η «Εκδρομή», ένα «ψυχολογικό μυθιστόρημα» όπως το χαρακτηρίζει.

Δεν είναι η μόνη που εμπνέεται από τον επαγγελματικό της χώρο για τα μυθιστορήματά της (με διδακτορικό στην ψυχολογία, εργάζεται ως ψυχοθεραπεύτρια). Ο Ίρβιν Γιάλομ, η Μάρω Βαμβουνάκη είναι σε όλους γνωστοί. Και ο Μανόλης Πρατικάκης, ψυχίατρος και ποιητής, τελευταία εναλλάσσει την ποίηση με την πεζογραφία, γράφοντας πεζά τα οποία εμπνέεται από τον επαγγελματικό του χώρο, όπως «Τα αφηγήματα ενός ψυχίατρου».  

Έχει ειπωθεί ότι ο Δον Ζουάν στις πολλές κατακτήσεις του δεν αναζητούσε την ηδονή αλλά την επιβεβαίωση. Πάντως πιστεύω ότι το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Πολλές αιτίες μπορεί να οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα, όπως και μια αιτία μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερα από ένα αποτελέσματα. Η αναζήτηση της ηδονής είναι δεδομένη, με δεύτερο αίτιο, ίσως μεγαλύτερης βαρύτητας, την ανάγκη επιβεβαίωσης.

Δεν μπορούν όλοι να έχουν πλήρη ενόραση του εαυτού τους, το αντίθετο μάλιστα. Συχνά τις διάφορες επιλογές μας τις αιτιολογούμε με εκλογικεύσεις. Η εκλογίκευση του Παύλου είναι ότι δεν θέλει την δέσμευση, δεν θέλει να θυσιάσει την ελευθερία του στο συζυγικό ζυγό (να γράψω άλλη μια φορά ότι στα κρητικά, ένα αντώνυμο του «παντρεμένος» είναι και το «ελεύθερος», και στα δυο γένη). Όμως η Νάντια υποπτεύεται άλλα πράγματα.

«Της λέει ότι τον πιάνει άγχος στη σκέψη πως λίγους μήνες μετά τη γνωριμία η επαφή χάνει τη γοητεία της κι Νάντια καταλαβαίνει πόσο λίγος νιώθει, πόσο φοβάται ότι η συχνή επαφή με μια γυναίκα θα φέρει στην επιφάνεια τις ελλείψεις του» (σελ. 32).

Και πιο κάτω, σκέφτεται πάλι η Νάντια.

«Κατέστρεφε τα πάντα από φόβο ότι, αν τον μάθαιναν καλύτερα, θα αντιλαμβάνονταν πόσο ανάξιος της αγάπης ήταν» (σελ. 96).

Έχει γίνει άραγε πιο ώριμος, έχει ξεπεράσει τα συμπλέγματά του, ή η Νάντια είναι διαφορετική;

Ίσως και τα δυο.

Σκέφτεται τον μόνιμο δεσμό. Κάποια στιγμή θα της ζητήσει να συγκατοικήσουν. Και θα συγκατοικήσουν.

Ποια θα είναι η συνέχεια;

Υπάρχουν ειδολογικές αναμονές. Σε μια κωμωδία περιμένουμε το happy end. Το ίδιο και στη ροζ λογοτεχνία. Στην «υψηλή λογοτεχνία» όμως (έτσι ονομάτισε μια ιστοσελίδα του ο φίλος μου ο Γιώργος ο Παπαδάκης, περιορίζοντάς την όμως στην ξένη) δεν μπορούμε να έχουμε αφηγηματικές αναμονές. Το τέλος είναι πάντα ανοιχτό. Στο «Monte Mario» του Carlo Cassola το τέλος μένει ανοιχτό μέχρι την τελευταία σελίδα. «Έπρεπε να σου τηλεφωνήσω για να σου πω ότι είχα αποφασίσει να σε παντρευτώ». Όμως δεν του τηλεφώνησε. Του το λέει τώρα. Κλαίγοντας.

Την αγαπούσε. Τι θα αποφασίσει άραγε;

Αποφάσισε το μεγάλο όχι.

Τι θα γίνει όμως με τους ήρωες της Στάμου;

Να μην αποκαλύψω το τέλος, μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο. Αν και στην καλή λογοτεχνία σημασία δεν έχει η Ιθάκη αλλά το ταξίδι στη θάλασσα της λογοτεχνικότητας του έργου.

Να ρίξω τώρα μια ματιά στις υπογραμμίσεις μου.

«-…Η σχέση μας έχει μια ανυπόφορη επισημότητα που με πνίγει. Θέλω να χωρίσουμε. Θέλω να γνωρίσω κάποιον που όταν θα είναι μαζί μου να τρώει την μπριζόλα του με τα χέρια του και θα αφήνει την σάλτσα να τρέχει στο πηγούνι του».

-Καλή τύχη! Είμαι σίγουρος ότι δεν θα δυσκολευτείς να βρεις τον Νεάντερταλ που ψάχνεις» (σελ. 12).

Περίεργο. Η μέση γυναίκα θα εγκατέλειπε τον άντρα ακριβώς για αυτό το λόγο.

«Δεν τον ενδιέφερε και τόσο να παίρνει ρίσκα, όσο το να ικανοποιεί την παρτενέρ του και μέσω της δικής της ευχαρίστησης να επιβεβαιώνει ακόμη μια φορά τον ανδρισμό του» (σελ. 35).

Τελικά υπάρχει και σ’ αυτόν η αιτία που ταλαιπωρεί τον Δον Ζουάν, η ανάγκη επιβεβαίωσης του ανδρισμού του.

Και θυμήθηκα το σαν-ανέκδοτο.

-Γιατί οι γυναίκες υποκρίνονται οργασμό;

-Γιατί νομίζουν ότι μας νοιάζει.

Σε μια φίλη μου που το είπα σχολίασε: Σας νοιάζει και σας παρανοιάζει.

Διαβάζουμε:

«Η Νάντια δεν αποσκοπούσε στο ν’ αλλάξει τον Παύλο ή να τον επηρεάσει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, απλά απολάμβανε το τώρα» (σελ. 46-47).

Η Νάντια. Γιατί οι άλλες γυναίκες…

Αλλά να πω πάλι το σαν-ανέκδοτο.

Όταν παντρεύεται μια γυναίκα φιλοδοξεί να αλλάξει τον άνδρα. Όμως ο άνδρας δεν αλλάζει.

Όταν παντρεύεται ένας άντρας πιστεύει ότι η γυναίκα του θα μείνει έτσι όπως είναι. Όμως κάνει λάθος. Η γυναίκα αλλάζει.

«… ο Παύλος κατάλαβε με απογοήτευση ότι δεν ήταν η αποδοχή της κατάστασης που ώθησε την Ελισάβετ να επιστρέψει, μα η επιθυμία της να τον αλλάξει» (σελ. 51).

Προς επίρρωση των παραπάνω.

«Πέρασε από το μυαλό της ότι ο Παύλος είχε ξανάρθει….» (σελ. 60) με άλλες γυναίκες, στο ξενοδοχείο που είχαν κλείσει δωμάτιο για να περάσουν τη βραδιά.

Και θυμήθηκα το ανέκδοτο.

«Φτάνουν στο strip club και ο πορτιέρης λέει στον άντρα της.

- Γεια χαρά Κώστα! Τι κάνεις;

Η σύζυγος τότε τον ρωτάει αν είχε ξαναπάει σε αυτό το στριπτιτζάδικο, αλλά ο Κώστας της λέει:

- Όχι, απλά πηγαίνουμε μαζί στο γυμναστήριο.

Όταν κάθισαν, η σερβιτόρα ρωτάει τον Κώστα αν θα πάρει το συνηθισμένο του ποτό και του φέρνει τη μάρκα ουίσκι που του αρέσει. Η σύζυγος αρχίζει να υποψιάζεται ότι κάτι δεν πάει καλά και τον ρωτάει:

- Από πού και ως πού ήξερε η σερβιτόρα ποιο ποτό πίνεις συνήθως;

- Έρχεται κι αυτή στο ίδιο γυμναστήριο και μια φορά συζητάγαμε σχετικά με ποτά.

- Ας το καταπιώ κι αυτό, λέει η σύζυγος.

Μετά από κάποια ώρα έρχεται και μια στρίπερ στο τραπέζι τους, κάθεται στα πόδια του, τον παίρνει αγκαλιά και του λέει:

- Γεια σου Κωστάκη μου! Να σου κάνω το χορό που σε τρελαίνει;

Η σύζυγος πλέον είναι έξω φρενών αρπάζει την τσάντα της και φεύγει τρέχοντας από το στριπτιτζάδικο. Ο Κώστας τρέχει από πίσω της και την βλέπει να μπαίνει σε ένα ταξί. Προτού προλάβει η σύζυγος να κλείσει την πόρτα, ο Κώστας προλαβαίνει και μπαίνει μέσα στο ταξί μαζί της. Προσπαθεί απεγνωσμένα να τα μπαλώσει, λέγοντάς της πως η στριπτιτζού τον πέρασε για κάποιον άλλο. Η σύζυγος όμως δεν τον πιστεύει και αρχίζει να του φωνάζει, να τον βρίζει, να τον χτυπάει όλο νεύρα. Κι ο ταξιτζής που παρακολουθούσε την φάση, φτιάχνει λίγο τον καθρέφτη, κοιτάει προς τα πίσω το ζευγάρι που τσακώνεται και λέει:

- Κωστάκη, ζόρικο το γκομενάκι σήμερα, ε;».

Ευτυχώς το βρήκα στη google, δεν το θυμόμουνα και τόσο καλά.

  Εδώ και δυο χρόνια περίπου έχω τον ιδεοψυχαναγκασμό να ανιχνεύω ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους. Εδώ βρήκα τρεις.

Ο Παύλος χαμογέλασε χωρίς να σχολιάσει (σελ. 115)

Εκείνος ως πιο ώριμος και αποφασισμένος (σελ. 122)

Με κάποιους τα κατάφερνε, με κάποιους άλλους όχι (σελ. 194)

  Όμως, εδώ και λίγους μήνες, ο ιδεοψυχαναγκασμός μου διευρύνθηκε στο να ανιχνεύω και άλλα μέτρα. Παραθέτω δειγματικά:

«Με ολοκαίνουριες γόβες που τρίζουν» (ανάπαιστος, σελ. 29)

«Είχα ελπίσει για λίγο πως κάτι μπορούσε να γίνει» (δάχτυλος, σελ. 210)

«Πέντε ολόκληροι μήνες/ με την ίδια γυναίκα» (σελ. 211. Το πρώτο ημιστίχιο σε δάχτυλο και το δεύτερο σε ανάπαιστο).

Σε μια σελίδα μόνο εντόπισα τις παρακάτω φράσεις σε αμφίβραχυ: «Στην Αθήνα σκοπεύει να μείνει», «Μου βάζεις μια νέα παράμετρο», «αυτού που βιώνουμε ήδη», «να βλέπω τις φίλες μου», «…μου αρέσει να κάνω δηλώσεις» (σελ. 199). Μια κειμενογλωσσολογική μελέτη πάνω στα μέτρα που παρεισφρέουν στον πεζό λόγο θα είχε ενδιαφέρον, αλλά εγώ δεν είμαι γλωσσολόγος για να την επιχειρήσω.

Και συνειδητοποίησα ότι το μέτρο είχε νόημα την εποχή της προφορικότητας που βοηθούσε στην απομνημόνευση, και βέβαια σήμερα τους στιχουργούς στη μουσικότητα των στίχων τους για να γίνει πιο εύκολη η μελοποίηση, και ότι αυτό που κάνω με εμποδίζει να συγκεντρωθώ στο περιεχόμενο.

Όχι, δεν σκοπεύω να καταφύγω στην Εύα για να με θεραπεύσει, θα το προσπαθήσω μόνος μου. Για τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ίσως κάνω εξαίρεση.

Εξαιρετικό και αυτό το βιβλίο της Εύας, θα το απολαύσετε.

Μπάμπης Δερμιτζάκης