Γεράσιμος Δενδρινός, Φραγή εισερχομένων κλήσεων

Γεράσιμος Δενδρινός, Φραγή εισερχομένων κλήσεων, Μεταίχμιο 2006, σελ. 507

Η παρακάτω βιβλιοπαρουσίαση δημοσιεύτηκε στο Λέξημα, με ελαφρές παραλλαγές.

Στις αγγλοσαξωνικές χώρες είναι γνωστό το πανεπιστημιακό μυθιστόρημα (campus novel), με κύριο εκπρόσωπο, ή τουλάχιστον πιο γνωστό στην Ελλάδα, τον David Lodge. Σ’ εμάς εδώ μάλλον δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο, αλλά θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ανάλογο είδος, το γυμνασιακό-λυκειακό μυθιστόρημα: ένα υποείδος του μυθιστορήματος στο οποίο πρωταγωνιστές θα ήσαν καθηγητές και μαθητές. Στο είδος αυτό θα συμπεριλαμβανόταν και το τελευταίο μυθιστόρημα του Γεράσιμου Δενδρινού, που έχει τον τίτλο «Φραγή εισερχομένων κλήσεων».
Υπάρχουν αρκετοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί οι οποίοι στα πεζογραφήματά τους χρησιμοποιούν ως πρόσωπα καθηγητές και μαθητές, και ανάμεσα στους χώρους όπου τοποθετούν την πλοκή τους είναι και αίθουσες διδασκαλίες και προαύλια σχολείων. Ονόματα που μου έρχονται πρόχειρα στο μυαλό είναι, από τους παλαιότερους, ο Γιώργος Ιωάννου και ο Χριστόφορος Μηλιώνης, και από τους νεότερους ο Ανδρέας Μήτσου.
Με τον Γεράσιμο γνωριζόμαστε για πάνω από 25 χρόνια, όταν υπηρετούσαμε μαζί στο 3ο Λύκειο Νίκαιας. Εξαιρετικός συνάδελφος και εξαιρετικός φίλος. Για κάμποσα χρόνια διορθώναμε μαζί έκθεση στις Πανελλαδικές εξετάσεις.
Έχω γράψει παρουσιάσεις για τα πρώτα τρία έργα του, το «Ένα πακέτο άρωμα», «Χαιρετίσματα από το Νότο» και «Ματίας ντελ Ρίος». Οι βιβλιοπαρουσιάσεις αυτές βρίσκονται στην ιστοσελίδα μου. Δεν έγραψα για τις «Δυτικές συνοικίες» και τον «Άλκη», παρόλο που τα διάβασα. Δεν βρήκα έντυπο να δημοσιεύσει το «Χαιρετίσματα από το Νότο» (δημοσιεύτηκε πριν λίγους μήνες στο ηλεκτρονικό περιοδικό critique.gr), και δεν είχα γνωρίσει ακόμη το Λέξημα, ενώ πολύ αργότερα έφτιαξα και το blog μου, ώστε να μην έχουμε πια ανάγκη τον κάθε εκδότη ενός περιοδικού, που αν δεν σε απορρίπτει, θα σε λογοκρίνει.
Το μυθιστόρημα αυτό έχει σαν θέμα τον ματαιωμένο έρωτα. Πρόκειται για «μια ιστορία», όπως διαβάζομε στο οπισθόφυλλο, «η οποία συνθέτει έναν ύμνο στην αγάπη χωρίς ανταπόκριση, στον βουβό μονόπλευρο έρωτα». Μπορεί ο ματαιωμένος έρωτας της Αλεξάνδρας για τον Ιγνάτιο να είναι ο κυρίαρχος, όμως στο πλάι του υπάρχουν και άλλες ματαιώσεις, και μάλιστα σαν γαϊτανάκι, όπως στον «Θείο Βάνια» του Τσέχωφ, του θεατρικού συγγραφέα που η ματαίωση είναι ο θεματικός άξονας των έργων του. Ο Ιγνάτιος, απογοητευμένος από έναν γάμο στον οποίο δεν κατάφερε να αποκτήσει παιδιά, νοιώθει μαγεμένος από την Άννα, για την οποία διαβάζουμε: «Νόμιζε πως αντίκριζε έναν άγγελο που έχασε τον δρόμο του για τον ουρανό» (σελ. 162). Η σχεδόν νεκρή μεταφορά «άγγελος» ζωντανεύει και αναδεικνύεται θαυμάσια με το συμπλήρωμα «που έχασε τον δρόμο του για τον ουρανό». Η Νάνσυ επίσης μάταια θα φλερτάρει τον γυμναστή του σχολείου της, τον Παύλο, ο οποίος είναι gay και η ίδια δεν το ξέρει. Τα έχει μάλιστα με τον Στέλιο, τον φίλο της. Με τη Νάνσυ είναι ερωτευμένος ο Χρόνης, ο νεαρός που μένει στην πολυκατοικία της. Και ο δικός του έρωτας θα μείνει χωρίς ανταπόκριση. Όσο για τον Άρη, θα βιώσει την εγκατάλειψη από τη Λίλα. Η Τζίνα θα βιώσει και αυτή την εγκατάλειψη. Ο Στέλιος την παράτησε για να τα φτιάξει με την Νάνσυ.
Σε κάποιες παλιές βιβλιοπαρουσιάσεις μου είχα χαρακτηρίσει ορισμένα μυθιστορήματα «εικόνες από μια έκθεση», με την έννοια ότι η πλοκή υποχωρούσε μπροστά στην απεικόνιση τυπικών χαρακτήρων και την περιγραφή χαρακτηριστικών καταστάσεων. Σ’ αυτή την κατηγορία θα κατατάσσαμε και αυτό το μυθιστόρημα του Γεράσιμου Δενδρινού. Το κύριο χαρακτηριστικό μιας συναρπαστικής αφήγησης, το σασπένς, σχεδόν απουσιάζει. Δεν υπάρχει παρά ελάχιστη αφηγηματική αναμονή για το πώς θα εξελιχθεί ο έρωτας της Αλεξάνδρας, ο αναγνώστης υποψιάζεται από την αρχή ότι θα μείνει χωρίς ανταπόκριση. Η αφηγηματική γραμμή της ιστορίας της διακόπτεται από τις ιστορίες της Νάνσυ, της ανιψιάς της, των συμμαθητριών της, των καθηγητριών της, του Στέλιου και του Ζήση, του νεοναζί που τα έχει με την Τζίνα, σε επεισόδια χαρακτηριστικά, που δείχνουν τη ζωή στα σχολεία, τα προβλήματα, τις αντιπαραθέσεις και τις εντάσεις, αλλά και γενικότερα τη ζωή της νεολαίας, μηχανόβιας κατά το πλείστον, με τα μουσικά της ακούσματα και τους χαρακτηριστικούς τρόπους διασκέδασης. Ο Γεράσιμος, όπως και στα προηγούμενα έργα του, παραθέτει ένα σωρό τίτλους τραγουδιών.
Το ύφος του Γεράσιμου είναι ιδιαίτερα κινηματογραφικό. Έχουμε μια αφήγηση κοφτή, που περιγράφει τις σκηνές και τα επεισόδια όπως θα τα περιέγραφε κάποιος αν τα έβλεπε σε κινηματογραφική ταινία. Να δώσουμε ένα χαρακτηριστικό δείγμα.
«Το Φίατ μπήκε στην περιφερειακή οδό. Ο Ιγνάτιος οδηγούσε γρήγορα. Μετά τη στενή λωρίδα του δήμου Πολίχνης η περιφερειακή έκοβε στα δύο το απέραντο δάσος Σέιχ Σου. Χωρίς να κατηφορίσει προς το Επταπύργιο, όπου οι χλωμοί προβολείς φώτιζαν την ερημιά των επάλξεών του, ακολούθησε μια διακλάδωση της ασφάλτου και άραξε κάτω από ένα μικρό γήπεδο μπάσκετ, όπου μια ομάδα νεαρών έπαιζε, με ελάχιστους θεατές στις κερκίδες. Μια καντίνα βρισκόταν μπροστά στην κύρια είσοδο του σταδίου. Μπροστά τους απλωνόταν το πάρκο του δάσους κι ύστερα η πόλη που, μισοφωτισμένη ακόμη, κατηφόριζε στην πλαγιά ίσαμε κάτω την παραλία» (σελ. 493).
Διαβάζοντας το μυθιστόρημα μου ήλθε στο νου μια τηλεοπτική σειρά, το Early edition, που έβλεπα με το γιο μου. Στα αυτοτελή επεισόδια της σειράς έκανε την εμφάνισή της πάντα μια γάτα. Το ίδιο και στη σειρά κινούμενων σχεδίων Trigun. Έτσι κι εδώ, ο Νίνος, ο γάτος του Ζήση, μπερδεύεται συνεχώς στα πόδια της Νάνσυ και του αφεντικού του, ενώ επίσης συχνά εμφανίζεται και ο Μαξ, ο σκύλος.
Με το ντοκιμαντερίστικο «μάτι της κάμερας» (για να θυμηθούμε και τον Ντον Πάσος) ο Δενδρινός μας παρουσιάζει τυπικές καταστάσεις και χαρακτηριστικούς τύπους της σημερινής ζωής, κυρίως της μαθητικής νεολαίας, με θεματικό άξονα και αφηγηματικό στημόνι έναν ματαιωμένο έρωτα, που αναδεικνύεται ακριβώς εξαιτίας της ματαίωσής του. Το «Φραγή εισερχομένων κλήσεων είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα που έχω διαβάσει τελευταία. Και, πιστέψτε με, δεν το λέω επειδή είναι φίλος μου ο Γεράσιμος.