Χαρίδημος Παπαδάκης, Οίκοι ανοχής στην πολιτεία της ανοχής

Χαρίδημος Παπαδάκης, Οίκοι ανοχής στην πολιτεία της ανοχής, Ρέθυμνο 2013, σελ. 222

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Μια ιστορική αναδρομή στους οίκους ανοχής του Ρεθύμνου

  Το βιβλίο μου το έδωσε ο φίλος μου ο Γιώργης ο Μανιαδάκης· που του το έστειλε ο συγγραφέας. Μου είπε ότι είχε ένα απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η λαϊκότητα της κρητικής λογοτεχνίας». Όντας περίεργος να δω ποιο είναι αυτό το απόσπασμα, του ζήτησα να μου το δώσει να το διαβάσω.

  Και το διάβασα.

  Και βρήκα το απόσπασμα.

  Αναφερόταν στον ποιητή Στέφανο Σαχλίκη, έναν αρχοντορωμαίο που έζησε τον 15^ο αιώνα, για τον οποίο, εκτός των άλλων, γράφω – και παραθέτει ο Παπαδάκης – ότι στα έργα του «κηρύττει την ηθική με την αυτάρεσκη περιγραφή της ίδιας του της ανηθικότητας». Για την ακρίβεια δεν το λέω εγώ αλλά ο Hesseling, όπως βλέπω ψάχνοντας το σχετικό απόσπασμα στο βιβλίο μου.

  Ένα εύγε πρέπει στον Παπαδάκη που ασχολήθηκε με το ζήλο του ιστοριοδίφη με ένα θέμα ταμπού, όπως αυτό της πορνείας. Όπως είναι φυσικό, όσο περισσότερο πλησιάζουμε τη δική μας εποχή τόσο περισσότερα είναι τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του, κάνοντας έτσι την εικόνα γλαφυρότερη.

  Ο Παπαδάκης παραθέτει ντοκουμέντα, φωτογραφικό υλικό, καθώς και αποσπάσματα από έργα ρεθεμνιωτών συγγραφέων που αναφέρονται στο θέμα, προτάσσοντας ένα βιογραφικό σημείωμα για καθένα τους. Έτσι διαβάζουμε διαδοχικά για τον Παντελή Πρεβελάκη, για τον Γιώργη Καλομενόπουλο, για τον Ανδρέα Νενεδάκη, για την Λιλίκα Νάκου, και τέλος για τον Γιάννη Δαλέντζα, του οποίου, παρεμπιπτόντως, ο πατέρας καταγόταν από το χωριό της φίλης μου της Μαργαρίτας, την Κούφη.

  Μας είναι γνωστή η ατάκα «Κορίτσια, ο στόλος». Τα πορνεία γνώρισαν μεγάλη άνθιση στην Κρήτη όταν κατέφτασαν, όχι ένας στόλος αλλά τρεις: ο ιταλικός, ο γαλλικός και ο ρωσικός. Αυτό, κατά την επανάσταση του 1998. Όμως οι φουκαριάρες οι πόρνες δεν περνούσαν και την καλύτερη ζωή. Ζούσαν περίπου σαν φυλακισμένες.

  Μια πόρνη στην οποία ο Παπαδάκης αναφέρεται με πλήρες βιογραφικό είναι η περίφημη μαντάμ Ορτάνς, που έγινε διάσημη από το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη «Αλέξης Ζορμπάς». Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα έζησε στην Ιεράπετρα. Ο πατέρας μου και η μητέρα μου την είχαν γνωρίσει. Είχε διάφορους εραστές, σε έναν από τους οποίους κόλλησαν το παρατσούκλι «μαντάμας». Διάβασα πριν χρόνια μια συνέντευξή του, νομίζω στο τοπικό περιοδικό «Διέξοδος», για την μαντάμ Ορτάνς.

  Μια από τις πιο όμορφες πόρνες του Ρεθύμνου ήταν η μουσουλμάνα Νουριγέ (Φωτεινή στα χριστιανικά), τα κάλλη της οποίας ύμνησε ο Καλομενόπουλος σε ένα του ποίημα (μπορεί και να τα απόλαυσε κιόλας, δεν μας λέει ο Παπαδάκης).

  Μέσα σε μαύρο φερετζέ, με σηκωτή μελάγια,

  καημούς ανάβει η Νουριγιέ όπως περνά όλο νιότη

  και περπατά και τρέμει η γης κι ανατριχιούν τα πλάγια

  κι αναστενάζει η καρδιά του κάθε Ρεθεμνιώτη.

  Κι όθε διαβεί καμαρωτή, χοτζάδες και παπάδες,

  γέροι, μεσόκοποι και νιοι, δασκάλια και δασκάλοι

  έμποροι και γραμματικοί, μαστόροι και καλφάδες

  στέκουνε καμαρώνοντας της Νουριγιέ τα κάλλη.

  Τον πόθο αργοσταλιάζουνε δυο χείλη κερασένια

  δυο μαύρα μάτια λαμπερά φωτιές ανάβουν γύρα,

  κι όπως περνά στην αγορά, λιγνή, κυπαρισσένια,

  οι Ρεθεμνιώτες κολυμπούν σ’ ερωτική πλημμύρα.

  Τα ήθη της εποχής ήταν αυστηρά, γι’ αυτό ας μη φανταζόμαστε ότι η «πολιτεία της ανοχής» ήταν ιδιαίτερα ανεκτική. Αυτό βέβαια σε σύγκριση με την εποχή μας, γιατί σε σύγκριση με άλλες πόλεις εκείνη την εποχή πρέπει να ήταν αρκετά ανεκτική.

  Διαβάζουμε:

  «Κόκκινα φανάρια δεν υπήρχαν πάνω στις πόρτες των πορνείων, το σήμα με το Χ στο κέντρο, γιατί στο Ρέθυμνο δεν υπήρχε ΕΣΑ» (σελ. 195).

  Το σήμα Χ σήμαινε ότι απαγορευόταν στους ΕΣΑτζίδες να πλησιάζουν το μέρος. Προφανώς από το απαγορευτικό Χ καθιερώθηκε σαν σήμα των πορνοταινιών το ΧΧΧ.

  Από το βιβλίο του Παπαδάκη μαθαίνω ότι και η πόρνες έχουν την προστάτιδά τους. «Προστάτισσα των πορνών είναι η οσία Μαρία η Αιγυπτία και όχι η Μαρία η Μαγδαληνή, η οποία δεν υπήρξε ποτέ πόρνη» (σελ. 211).

  Καθώς οι πόρνες βρίσκονται χαμηλά στην κοινωνική κλίμακα, δεν γινόταν να έχουν προστάτισσα μιαν αγία. Μια οσία, και πολύ τους πάει.

  Και ένα ακόμη απολαυστικό απόσπασμα:

  «Υπάρχουν αρκετές ιστορίες για χωρικούς, οι οποίοι ήλθαν για μια ημέρα να πουλήσουν τα προϊόντα τους στο Ρέθυμνο και να επιστρέψουν πίσω, εξαιτίας όμως των πορνείων έμειναν στο Ρέθυμνο μέχρι που έφαγαν όλα τα χρήματα από την πώληση των προϊόντων στα πορνεία. Λέγεται ότι ένας από αυτούς πούλησε και το γάιδαρό του και γύρισε με τα πόδια στο χωριό του» (σελ. 209).

  Ένα επίσης γαργαλιστικό, αυτοβιογραφικό απόσπασμα:

  «Πρέπει να ήταν το 1970, η Ματούλα είχε γεράσει και δεν είχε πελατεία, μπήκαμε μέσα έξι-επτά μαθητές μαζεμένοι. Η Ματούλα έτριβε τα χέρια της για τους πελάτες και μας κέρασε καραμέλες για να μας περιποιηθεί. Το πειραχτήρι της παρέας μετά το κέρασμά της είπε ότι όλοι μαζί έχουμε ένα πενηνταράκι, και αν μπορούσε να μας δεχθεί όλους με το πενηνταράκι. Η συγχωρεμένη η Ματούλα μας πέταξε έξω τις κλωτσιές και με βρισιές. Ξεσηκώθηκε η γειτονιά και φύγαμε τρέχοντας» (σελ. 211).

  Το βιβλίο βέβαια ενδιαφέρει περισσότερο τους Ρεθεμνιώτες, όμως κι εγώ, αν και γεραπετρίτης, το απόλαυσα. Και εσείς θα το απολαύσετε αν το διαβάσετε.

Μπάμπης  Δερμιτζάκης