Wim Wenders, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Ατόμ Εγκογιάν, et.al. «Ver ou nãu ver» (βλέπεις ή δεν βλέπεις), segment of Mundo invisível (2012).

  Wim Wenders, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Ατόμ Εγκογιάν, et.al. «Ver ou nãu ver» (βλέπεις ή δεν βλέπεις), segment of Mundo invisível (2012).

 

Το frame από ντοκιμαντέρ για τη γενοκτονία των αρμενίων. 

   Το πρώτο κομμάτι είναι του δικού μας Θόδωρου Αγγελόπουλου και έχει τίτλο «Κάτω ουρανός» (Céu Inferior). Στα γράμματα τέλους διαβάζουμε ότι ενώ περιφερόταν στο Σάο Πάολο διαβάζοντας τα graffiti στους τοίχους, είδε έναν άνθρωπο να κάνει κήρυγμα για τον Ιησού Χριστό.

  Ολοφάνερα σαλταρισμένος, τον παρουσιάζει κάποια στιγμή να κηρύττει μπροστά σε ένα πλασματικό ακροατήριο: στην απέναντι αποβάθρα περιμένει ο κόσμος το συρμό. Όμως έρχεται ένας συρμός από την από δω μεριά και χάνεται το ακροατήριό του. Όταν φεύγει, τους βλέπουμε πάλι απέναντι. Ο συρμός από την απέναντι γραμμή δεν είχε περάσει ακόμη.

  Παράλληλα ο Αγγελόπουλος παίρνει και άλλες εικόνες: ένας άστεγος κοιμάται στην άκρη ενώ περνάει κόσμος χωρίς να του δίνει σημασία. Ένας άλλος νεαρός γράφει στον τοίχο: «Κοροϊδεύουν τον λαό». Κόσμος ανεβοκατεβαίνει βιαστικός τις κυλιόμενες σκάλες.

  Αυτές οι σκηνές δεν είναι σε όλους αθέατες, δεν περνάνε από όλους απαρατήρητες. Εγώ τουλάχιστον, με εξαίρεση τον κόσμο στις κυλιόμενες, θα τις έβλεπα.

 Το επόμενο είναι του Guy Maddin, «Gato colorido» (Πολύχρωμος γάτος)

  Για κάτι το οποίο βλέπουμε συχνά ανεβαίνει το κατώφλι ερεθισμού, με αποτέλεσμα να περνάει απαρατήρητο. Έτσι περνάνε και τα επιτύμβια αγάλματα σε ένα νεκροταφείο. Η κάμερα βλέπει τα αγάλματα, αλλά ο κόσμος που βρίσκεται εκεί δεν φαίνεται να τους δίνει σημασία (αξελερέ λήψη της κάμερας).

  Και ο γάτος;

  Ο σκηνοθέτης βάζει ένα γάτο να τρώει ένα κομμάτι κρέας, έγχρωμα, ενώ οι υπόλοιπες σκηνές είναι ασπρόμαυρες. Μαύρο, το χρώμα το θανάτου, έγχρωμο, το χρώμα της ζωής. Σίγουρα ο γάτος δεν δίνει καμιά προσοχή σε όλα αυτά.

  Η 2^α Νοεμβρίου, διαβάζουμε στα γράμματα τέλους, είναι η μέρα των νεκρών, και ο κόσμος επισκέπτεται τα νεκροταφεία.

  Τέτοιο έθιμο έχουν και οι Ρώσοι. Κάθε Κυριακή του Θωμά επισκέπτονται τα νεκροταφεία, κρατώντας μεζέδες και ποτά, να κάνουν παρέα στους νεκρούς τρωγοπίνοντας.

  Πώς το ξέρω αυτό;

  Υπήρξα προσκεκλημένος του συγχωρεμένου του Μανώλη του Περβολάρη, επαναπατρισμένου αντάρτη, και βρέθηκα και εγώ εκεί, πάνε αρκετά χρόνια τώρα. Νομίζω ήταν και η Βέρα και η Σβετλάνα, αλλά και άλλοι που μόλις είχαν καταφτάσει από τη μητέρα πατρίδα του υπαρκτού σοσιαλισμού.

 Το επόμενο είναι του Marco Bechis και έχει τίτλο «Tekoha».

  Όχι, αυτοί δεν είναι αθέατοι, όλοι εκπλήσσονται που τους βλέπουν: Eίστε ινδιάνοι; Είστε ινδιάνοι;

  Οι ινδιάνοι αυτοί για πρώτη φορά επισκέπτονταν αυτό το πάρκο, συνέχεια του δάσους, και αναγνώρισαν δένδρα άγνωστα για τους λευκούς. Όμως αυτό το διαβάζουμε στα γράμματα τέλους. Ναι, είναι τόσο μικρά τα κομμάτια που δίνονται διευκρινίσεις στο τέλος για να γίνουν πιο κατανοητά.  

Manoel de Oliveira, Do Visível ao Invisível (Από το ορατό στο αόρατο)

  Μεγάλος ο Manoel de Oliveira, το κομμάτι του είχε πολύ πλάκα.

  Συναντιώνται οι δυο φίλοι, μετά από χρόνια. Χαρές. Ξαφνικά κτυπάει το τηλέφωνο του ενός. -Θα σε πάρω σε πέντε λεπτά. Πριν προλάβουν να ανταλλάξουν μερικές λέξεις, κτυπάει το τηλέφωνο του άλλου. -Θα σε πάρω σε πέντε λεπτά.

  Πάλι κτυπάει το τηλέφωνο του πρώτου. -Θα σε πάρω σε πέντε λεπτά. Και ξανά του δεύτερου: -Θα σε πάρω σε πέντε λεπτά.

  -Πες μου το τηλέφωνό σου, του λέει ο δεύτερος.

  Του το λέει, το σημειώνει στο κινητό του και τον παίρνει για επιβεβαίωση.

  Αρχίζουν να μιλάνε από τα κινητά τους, ενώ βρίσκονται πρόσωπο με πρόσωπο. Ναι, έτσι είναι σίγουρο ότι δεν πρόκειται να τους ξαναενοχλήσει κανείς.

  Το επόμενο είναι της Laís Bodansky και έχει τίτλο «O ser transparente» (το διαφανές ον).

  Στο έργο αυτό ακούμε δυο ηθοποιούς (ο ένας από τηλέφωνο), έναν βουδιστή μοναχό και έναν σκηνοθέτη, τον Yoshi Oida που έγραψε το βιβλίο «Ο αθέατος ηθοποιός», να μιλάνε για την «εξαφάνιση του εγώ», που αποτελεί την προϋπόθεση για να κάνεις την τεχνική τέχνη.

Gian Vittorio Baldi, Fábula

  Παρακολουθούμε ντοκιμαντερίστικες σκηνές από κομματιασμένα επεισόδια, ανακατεμένα, για να μην υπάρχει μονοτονία. Τα επεισόδια αυτά είναι κυρίως θρησκευτικά, θρησκευτικές μαζώξεις, αλλά και μια βάπτιση. Ένα επεισόδιο που ξεχωρίζει είναι τα παιδιά που μαθαίνουν καράτε. Όλα αυτά στο Σάο Πάολο.

  Maria de Madeiros, Adventures of an invisible man

  Ο «Αόρατος άνθρωπος» είναι ένας νεαρός σερβιτόρος. Περνάει σαν «αόρατος» δίπλα τους, αφήνοντας τα ποτά σε αυτούς που τα έχουν παραγγείλει. Συμμετέχει σε ιστορίες.

  Ο άντρας, αφού του αφήνει φιλοδώρημα, σκέφτεται και κάτι άλλο. Του προσφέρει 300 ρεάλ για να μείνει να τον παρακολουθεί που θα κάνει σεξ με την κυρία που είναι στο κρεβάτι.

  Η επόμενη έχει το εφέ του απροσδόκητου.

  Κρατάει μια γλάστρα με λουλούδια. Ετοιμάζεται να κτυπήσει την πόρτα, αλλά ακούει ερωτικά βογκητά. Περιμένει να σταματήσουν. Κτυπάει την πόρτα. Του ανοίγει μια γυναίκα. Μιλάει στο τηλέφωνο. Ναι, επρόκειτο για τηλεφωνικό σεξ.

  Ακόμη:

  Η γυναίκα είναι στο μπαλκόνι, μάλλον ετοιμάζεται να πέσει. Τρέχει να την προφτάσει. Ανοίγει το δωμάτιό της. Είναι ξαπλωμένη στο κρεβάτι. Δίπλα της άδειες καρτέλες από χάπια. Βάζει ένα καθρεπτάκι μπροστά στο στόμα της. Δεν θολώνει. Αυτό σημαίνει ότι είναι νεκρή, δεν αναπνέει. Στη βεράντα προφανώς βγήκε για μια τελευταία ματιά και όχι για να φουντάρει.

  Και άλλο εφέ απροσδόκητου.

  Μια γυναίκα σκοντάφτει σε ένα κάδο από μπάζα. Ο σερβιτόρος τρέχει να τη βοηθήσει. Σηκώνεται. Του λέει ότι πριν λίγες μέρες έκανε μια εγχείρηση στα μάτια που δεν πήγε καλά, δεν έχει συνηθίσει ακόμη να περπατάει τυφλή. Φυσικά έχει ένα σκυλάκι μαζί της.

  Cisco Vasques, Kreuco

  Ακούμε τον μονόλογο ενός καρκινοπαθούς που τον βλέπουμε σε γκρο πλαν. Έκανε χημειοθεραπεία μαζί με δώδεκα άλλους. Όταν είδε κάποιους να απουσιάζουν και η νοσοκόμα του εξήγησε πως δεν θα είναι πια μαζί τους, αποφάσισε να τρελαθεί. Βρίσκει ομοιότητες της κατάστασής τους με τους φυματικούς στο «Μαγικό βουνό» του Τόμας Μαν.

  Φαντάζεται πρωτοποριακά ανεβάσματα έργων του Σαίξπηρ, με κεντρικό το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα». Σ’ αυτό συμφύρεται και το παραμύθι «Η ωραία και το τέρας». Στις σκηνές δεν υπάρχει λόγος, μόνο κίνηση, σαν παντομίμα ή όρχηση.

 

  Jerzy Stuhr, Tribute to the cinema audience

  Η κάμερα είναι στραμμένη στην πλατεία φιλμάροντας τους θεατές της ταινίας, τις περισσότερες φορές σε γκρο πλαν αλλά και κατά σύνολα τεσσάρων ή περισσότερων ατόμων. Ένας μασάει τσίχλα, μια γυναίκα σκύβει και λέει κάτι στη διπλανή της, όλοι γελούν σε ένα κωμικό επεισόδιο, τραγουδούν το τραγούδι που παίζεται στην οθόνη, κ.λπ. Την έμπνευση λέει την έδωσε η παρατήρηση των θεατών σε ένα θέατρο, πώς αντιδρούν σ’ αυτά που βλέπουν στη σκηνή. Μπορεί να λέει αλήθεια, αλλά μπορεί και να έκλεψε την ιδέα από την «Shirin», στην οποία ο Κιαροστάμι κάνει ακριβώς το ίδιο. Σίγουρα γυρίστηκε πιο πρώτα, αλλά να το επιβεβαιώσω.

  Ναι, η «Shirin» είναι ταινία του 2008.

  Η πρωτοτυπία: Ο Stuhr φιλμάρει χωρίς φωτισμό, σε πραγματικές συνθήκες προβολής, με αποτέλεσμα οι σκηνές να φαίνονται σαν πουαντιγικοί πίνακες του Σερά.

  Και στη συνέχεια ο Βέντερς, με το απόσπασμα «Να βλέπεις ή να μη βλέπεις».

  Υπάρχουν σχολεία για τυφλούς, όχι όμως για άτομα με μειωμένη όραση. Εντούτοις στο οφθαλμολογικό τμήμα του νοσοκομείου Σάντα Κάζα, ένα νοσοκομείο για τους φτωχούς, υπάρχει ένα τέτοιο τμήμα. Ο ντοκιμαντερίστας Βέντερς παίρνει εικόνες παιδιών σε αυτό το σχολείο, παρουσιάζοντάς τα σχεδόν πάντα σε γκρο πλαν. Τα τρία παιδιά στα οποία στρέφει κυρίως την κάμερά του, μετά από δυο χρόνια έχουν αναπτύξει αρκετές ικανότητες ώστε να παρακολουθούν κανονικό σχολείο, χρησιμοποιώντας ένα μικρό μονόκυαλο για να βλέπουν στον πίνακα.

  Atom Egoyan, Ερεβάν, το αόρατο.

  Ο Εγκογιάν επισκέπτεται ο Ερεβάν (που θα πει «το αόρατο»), την πρωτεύουσα της Αρμενίας, σε μια προσπάθειά του να μάθει για την τύχη του παππού του που χάθηκε κατά τα χρόνια της γενοκτονίας που στοίχισε τη ζωή σε ενάμισι εκατομμύριο αρμένιους.

  Αλλά και επί σοβιετικών υπέφεραν. Μια σιωπηλή διαμαρτυρία στην κεντρική πλατεία βάφτηκε με αίμα.

  Να πούμε όμως και του στραβού το δίκιο, τουλάχιστον όπως το διάβασα: Οι αρμένιοι, βλέποντας τη γενοκτονία κάλεσαν το ρώσικο στρατό να καταλάβει τα αρμενικά εδάφη. Έτσι και έγινε, οι τούρκοι σταμάτησαν μπροστά στον ρώσικο στρατό. Η από δω μεριά είχε την τύχη του Πόντου. Η από εκεί έγινε η σοβιετική Αρμενία, ανεξάρτητο κράτος τώρα μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού.

  Και κάτι που διάβασα επίσης.

  Το αμερικανικό κονγκρέσο θα ψήφιζε ένα νόμο για την αναγνώριση της γενοκτονίας των αρμενίων. Η τούρκοι τους είπαν, αν τυχόν και κάνετε κάτι τέτοιο, θα ψηφίσουμε κι εμείς νόμο για την αναγνώριση της γενοκτονίας των ινδιάνων. Φυσικά οι αμερικάνοι κώλωσαν.

  Η προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την ταινία «Πρόσωπο με πρόσωπο».