Jean Vigo, His movies

Jean Vigo, His movies

  Να το γράψουμε πρώτο πρώτο, οι σύνδεσμοι παραπέμπουν στο youtube από όπου μπορείτε να δείτε όλες τις ταινίες.

  Ο Ζαν Βιγκό (1905-1934) ήταν ένας ταλαντούχος αναρχικός κινηματογραφιστής, πρωτοπόρος του ποιητικού ρεαλισμού, του οποίου η φυματίωση έκοψε πρόωρα το νήμα της ζωής του. Η πρώτη του ταινία ήταν η

  A propos de Nice (Σχετικά με τη Νίκαια, 1929). Πρόκειται για ένα 22λεπτο ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε στη διάρκεια ενός καρναβαλιού. Τα περισσότερα επεισόδια γυρίστηκαν κρυφά, όμως κάποια υποθέτω πως όχι, ενώ ελάχιστα είναι ολοφάνερο πως είναι στημένα. Ο Βιγκό δείχνει σκηνές καθημερινότητας, με κόσμο να κάθεται στα καφενεία, στην πλαζ, να πηγαινοέρχεται στους δρόμους, ενώ δεν χάνει και όμορφες σκηνές που συλλαμβάνει ο φακός του: ένα υδροπλάνο, ένα σμήνος πουλιών που πετάνε. Τα πλάνα συχνά είναι ομαδοποιημένα, όπως π.χ. αυτά που δείχνουν κάποιους να έχουν αποκοιμηθεί στις καρέκλες που κάθονται. Πολλές σκηνές σαν αυτές είναι χιουμοριστικές, και με έκαναν να θυμηθώ τον νεανικό Όζου. Θα ξεχωρίσουμε ένα χορό σαν καν καν, με μια ομάδα κοπέλες να χορεύουν τρελά πάνω σε μια εξέδρα ενώ η μηχανή από κάτω τραβάει δείχνοντας τις κιλότες τους. Αυτές σίγουρα την έχουν αντιληφθεί, αλλά προφανώς το απολαμβάνουν. Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα πλάνα αυτής της σκηνής. Ζουμάροντας, ξεζουμάροντας και γέρνοντας την κάμερα όταν παίρνει κυρίως κτίρια, ο Βιγκό δίνει μια σουρεαλιστική διάσταση στο ντοκιμαντέρ του.  

  Ο Manoel de Oliveira κάνει ένα μικρό φιλμ, εννέα μόλις λεπτών, αφιέρωμα στον Βιγκό, με τίτλο «Nice-a propos de Jean Vigo» (Νίκαια, σχετικά με τον Ζαν Βιγκό), όπως έκανε και ο Κιαροστάμι, ένα φιλμ-αφιέρωμα στον Γιασουτζίρο Όζου με τίτλο «Five-dedicated to Ozu», και όπως έκανα κι εγώ, ένα πεντάλεπτο φιλ-αφιέρωμα στον Κιαροστάμι με τίτλο «Five-dedicated to Kiarostami».

  Αρχικά, με φόντο ένα άγαλμα και μετά ένα τεράστιο κτίριο-ξενοδοχείο που η κάμερα το βλέπει σαν κάποιον που κοιτάζει ψηλά από τη βάση του, μας μιλάει για την Νίκαια, την τουριστική Νίκαια, για να μας μεταφέρει στη συνέχεια σε αρχαιολογικά τοπία και να σχολιάσει. Μετά μας δείχνει ένα γάμο, και στη συνέχεια μικρούς στενούς εμπορικούς δρόμους, σαν αυτούς που είναι στη δική μας Πλάκα. Στο τέλος μας δείχνει την κόρη του, σε μια μίνι συνέντευξη. Ήταν τριών χρονών όταν πέθανε ο πατέρας της, δεν θυμάται πολλά. Μας δείχνει και ένα πορτραίτο του που έφτιαξε ένας αναρχικός ζωγράφος, όταν ο Βιγκό ήταν τριών χρονών.

  Α, ναι, δείχνει και ένα από τα πλάνα του Βιγκό με τα κορίτσια που χορεύουν ξέφρενα.

  Taris, roi de l'eau (Ταρί, ο βασιλιάς του νερού, 1931)

  Το επόμενο φιλμ του Βιγκό είναι ένα οκτάλεπτο φιλμ με τίτλο «Ταρί, ο βασιλιάς του νερού. Δείχνει τον Ταρί να κολυμπά δίνοντας μαθήματα κολύμβησης. Αρκετά εκτενή για το πρόσθιο και το ύπτιο (κίνηση χεριών και ποδιών, αναπνοή, κ.ά) και λιγότερο εκτενή για άλλους τρόπους κολύμβησης. Εντυπωσιακό είναι το τέλος, με την αδιάβροχη κάμερα να δείχνει τον Ταρί μέσα στο νερό, κάποια στιγμή μάλιστα να χαμογελάει στο φακό, καθώς και το τέλος τέλος με την μείξη δυο πλάνων, του Ταρί με ρούχα και το νερό. 

  Η Zero de conduit (Διαγωγή μηδέν, 1933) είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, σαρανταενός λεπτών. Αναφέρεται στη ζωή σε ένα κολέγιο, με τους μαθητές να καταπιέζονται, αλλά και να εξεγείρονται στο τέλος. Οι καθηγητές παρουσιάζονται καταπιεστικοί, και ο διευθυντής με την καρικατούρα ενός νάνου με μακριά γένια. Ένας φαίνεται να είναι παιδεραστής, ενώ ένας άλλος κλέβει τους μαθητές, φαγώσιμα αλλά και πορτοφόλια, όταν δεν βρίσκονται στην αίθουσα.

  Υπάρχει και ο νεαρός καθηγητής, αγαπητός στα παιδιά. Πάντα στον κανόνα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Με χιούμορ, κάνει αστεία, τα παιδιά τον λατρεύουν. Σε κάποια σκηνή τον βλέπουμε να μιμείται τον Σαρλώ.

  Η εξέγερση ξεκινάει με τα παιδιά να τα κάνουν λίμπα στους κοιτώνες, και στο τέλος να εξακοντίζουν αντικείμενα στους καθηγητές που κάτι γιορτάζουν στην αυλή, ίσως κάποια επέτειο, μαζί με τοπικούς παράγοντες. Το τελευταίο πλάνο είναι εντυπωσιακό: η κάμερα παρακολουθεί από πίσω τους τέσσερις πρωτεργάτες που προχωρούν πάνω στην κεραμοσκεπή, και όταν φτάνουν στην άκρη σηκώνουν τα χέρια ψηλά σε νικητήριο χαιρετισμό, προφανώς στους συμμαθητές τους κάτω στην αυλή. Δεν είναι τυχαίο που η ταινία ήταν απαγορευμένη από το 1934 μέχρι το 1945.

  Σίγουρα είχε υπόψη την ταινία ο Lindsay Anderson στο «Εάν» (1969), Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ Καννών, που δείχνει επίσης μια παρόμοια εξέγερση. Ο Φίλιπ Ροθ στην «Αγανάκτηση» δείχνει επίσης την καταπίεση σε ένα κολέγιο, όμως η σαν-εξέγερση στην πραγματικότητα ήταν μια επίθεση των αγοριών στους κοιτώνες των κοριτσιών, πάνω στις κιλότες των οποίων αυνανίστηκαν. Δεκαοκτώ αποβλήθηκαν. Όμως μια πραγματική εξέγερση στο κολέγιο αυτό, είκοσι χρόνια μετά, το 1973, μας λέγει επιλογικά ο Ροθ, στέφθηκε με επιτυχία. Πολλά αιτήματα των φοιτητών έγιναν δεκτά, όπως η κατάργηση του υποχρεωτικού εκκλησιασμού, και κανείς δεν απεβλήθη.

  L’ Atalente (Η Αταλάντη, 1934) είναι η τελευταία ταινία του Jean Vigo, μεγάλου μήκους, διάρκειας μιας ώρας και είκοσι τεσσάρων λεπτών. Είναι μια γλυκόπικρη κομεντί, με αρκετά στοιχεία κωμωδίας, και σε κάποια σημεία έχουμε και μπουρλέσκ.

  Η ταινία ξεκινάει με το γάμο. Το γαμήλιο ταξίδι θα γίνει σε ένα μικρό ποταμόπλοιο του οποίου ο γαμπρός είναι ο ιδιοκτήτης. Πλήρωμα είναι ένας νεαρός και ένας γέρο-ναυτικός. Και βέβαια υπάρχουν και οι γάτες, πολλές γάτες, που σκορπούν μια κωμική νότα σε όλο το έργο. Κορυφαία είναι η σκηνή με το γέρο ναυτικό που χοροπηδάει παίζοντας ακορντεόν και ένα γατάκι να προσπαθεί να κρατηθεί γαντζωμένο στην πλάτη του· και βέβαια η σκηνή που οι νεόνυμφοι πάνε να ξαπλώσουν στο κρεβάτι τους και διαπιστώνουν ότι το έχει καταλάβει μια γάτα που μόλις γέννησε.  

  Όμως είπαμε ότι η κομεντί είναι γλυκόπικρη. Ένας ζογκλέρ ξελογιάζει την νύφη να δει το Παρίσι. Ο γαμπρός ζηλεύει. Όταν αυτή το σκάει ξημερώματα από το ποταμόπλοιο και περιφέρεται θαυμάζοντας, θα δει ότι δεν είναι όλα τόσο θαυμαστά. Θα της κλέψουν την τσάντα. Κάποιος θα της κολλήσει.

  Ο γαμπρός θα ξυπνήσει και θα διαπιστώσει την απουσία της. Εξοργισμένος θα πει στον γέρο ναυτικό να φύγουν. Η νύφη επιστρέφει, αλλά το ποταμόπλοιο πουθενά. Απογοητευμένη συνεχίζει την άσκοπη περιπλάνηση.

  Ο γαμπρός είναι θλιμμένος. Το έχει ολοφάνερα μετανιώσει. Ο γερο ναυτικός θα πάει να τη βρει. Και τη βρίσκει. Και του τη φέρνει. Αγκαλιάζονται.

  Εξαιρετική ταινία, με κορυφαίο στην ερμηνεία του τον ηθοποιό που ενσαρκώνει το γέρο ναυτικό.

  Είδαμε τέλος και ένα δεκάλεπτο φιλμ με τίτλο «Ζαν Βιγκό, ο ηχογραφημένος ήχος», που μιλούσε για την ηχητική αποκατάσταση των ταινιών του.