Μπάμπης Δερμιτζάκης

Book review, movie criticism

Monday, March 18, 2024

Abolhassan Davoodi, Motherland (2009)

 

Abolhassan Davoodi, Motherland (2009)

 


  Σαν θέμα (εγώ θα έλεγα σαν πρόσχημα) είναι η έρευνα, αν κάποιες χελώνες που φεύγουν από το Ιράν ξαναγυρίζουν πράγματι μετά από τριάντα χρόνια.

  Γιατί πρόσχημα;

  Η ταινία (σωστά τη χαρακτηρίζει το IMDb) είναι δράμα.

  Έχουμε το ζευγάρι. Ο άντρας είναι πολιτικός, η γυναίκα ερευνήτρια που ερευνά για τις χελώνες. Έχουν ένα γιο και μια κόρη. Ο γιος είναι στη Γερμανία, απειθάρχησε στον πατέρα του που ήθελε να τον κρατήσει στο Ιράν, είχε σχέδια για αυτόν. Συναντάει μια γερμανίδα ερευνήτρια που ενδιαφέρεται για τις χελώνες, για το διδακτορικό της. Στην ταινία ακούμε αρκετές φορές γερμανικά.

  Θέλει συνοδό για να πάει στο Ιράν, δεν της επιτρέπουν οι ιρανικές αρχές να πάει μόνη της. Ευκαιρία να πάει να δει τους γονείς του, θα τη συνοδεύσει. Το romance δυστυχώς μένει μετέωρο μέχρι το τέλος. Χαιρετιούνται στο αεροδρόμιο. Δεν θα την ξαναδούμε. Και είναι τόσο όμορφη!

  Η κόρη πιέστηκε από τον πατέρα να παντρευτεί κάποιον, καθώς αυτό θα τον βοηθούσε στην πολιτική του καριέρα. Είναι στο Ντουμπάι. Όμως όταν τον τσάκωσε με την γκόμενα στο κρεβάτι, ήταν ανένδοτη, θέλει να χωρίσει. Και είναι έγκυος, θα κάνει έκτρωση.

  Η μάνα της της λέει να γυρίσει στον άντρα της. Αυτή δεν απαντάει. Μάλλον συμφωνεί. Και η ίδια δεν χώρισε τον άντρα της όταν την απάτησε. Του το είπε, ο λόγος ήταν τα παιδιά.

  Κάτι που δεν είπε, αλλά το ξέρω εγώ, σε περίπτωση διαζυγίου σε ισλαμική χώρα, στις 90% των περιπτώσεων τα παιδιά μένουν με τον πατέρα.

  Τι έχουμε λοιπόν;

  Ένα πατριάρχη που θέλει να χειριστεί τα παιδιά του σύμφωνα με το πολιτικό του συμφέρον.

  Δυο άντρες που κερατώνουν της γυναίκες τους.

  Μια γυναίκα που το ανέχεται για χάρη των παιδιών, και μια άλλη που πείθεται, αν και δεν φαίνεται ρητά, από τη μητέρα της.

  Ναι, οι χελώνες επέστρεψαν τελικά μετά από τριάντα χρόνια. Και μια νέα γενιά χελωνών, που μόλις έχουν εκκολαφθεί, αναχωρεί. Τις βλέπουμε να κολυμπάνε καθώς πέφτουν τα γράμματα τέλους.  

Η προηγούμενη ταινία που είδαμε ήταν "The rain man"

Saturday, March 16, 2024

Peter Palitzsch & Manfred Wekwerth, Mutter Courage und ihre Kinder (1961)

 

Peter Palitzsch & Manfred Wekwerth, Mutter Courage und ihre Kinder (1961)

 


  Μόνο για αύριο Κυριακή 17 Μαρτίου, 18.00 στο Στούντιο

 

  Πρωτοετής φοιτητής είχα μια υποτροφία που την κέρδισα στις εισαγωγικές. Δευτεροετής την έχασα, και οι γονείς μου άρχισαν να δανείζονται για να μου στέλνουν χρήματα. Τριτοετής, δίδασκα σε ένα φροντιστήριο αγγλικών, είχα πάρει το proficiency of Michigan.

  Και ξαφνικά έγινα πλούσιος!

  Άρχισα να αγοράζω βιβλία.

  Και ποια βιβλία άρχισα να αγοράζω κυρίως;

  Τα θεατρικά του Bertold Brecht. Μεσούσης της χούντας, ήταν ο πιο in θεατρικός συγγραφέας τότε.

  Ένα από τα θεατρικά του που αγόρασα ήταν και η «Μάνα κουράγιο»· την οποία ευτύχισα να δω λίγο μετά στο θέατρο με την Κατίνα Παξινού.

  Η Anna Fierling, ή Μάνα Κουράγιο, όπως την αποκαλούν, ακολουθεί με την άμαξά της τα σουηδικά στρατεύματα στον τριακονταετή πόλεμο (1618-1648). Τον Μπρεχτ τον βολεύει ο πόλεμος αυτός, αφενός γιατί είναι ένας θρησκευτικός πόλεμος, μεταξύ προτεσταντών και καθολικών, και ο Μπρεχτ ως κομουνιστής είναι a priori αντικληρικαλιστής, και αφετέρου γιατί με τη μεγάλη διάρκειά του μπορεί να δείξει ένα σωρό συμφορές που πλήττουν την Μάνα Κουράγιο.

  Την άμαξα την έσερναν 2 άλογα, όμως πάνε τα άλογα, τώρα τα σέρνουν οι γιοι της, Eilif και Swiss Cheese. Έχει και μια μουγκή κόρη, την Kattrin. Ένα ένα τα παιδιά της θα σκοτωθούν, με τελευταία την Kattrin, αυτή με ένα μεγαλειώδη τρόπο, ενημερώνοντας για την αναμενόμενη επίθεση των Σουηδών την πόλη κτυπώντας ένα ταμπούρλο. Θα την πυροβολήσουν και θα την σκοτώσουν, όμως κατόπιν εορτής.

  Ο Μπρεχτ με την αποστασιοποίησή του (δεν θέλει να ταυτιζόμαστε με τους ήρωες και να τους συμπονούμε όπως γίνεται στην αρχαιοελληνική τραγωδία, αλλά να τους κρίνουμε για τις πράξεις τους) δεν θέλει να συμπονέσουμε την Μάνα Κουράγιο, αλλά να την κρίνουμε, που με το εμπόριο που κάνει ακολουθώντας τα στρατεύματα κατά κάποιο τρόπο ενισχύει τον πόλεμο, που την στερεί σιγά σιγά από τα παιδιά της. Στο τέλος μένει μόνη και έρημη. Η παρακάτω ατάκα είναι χαρακτηριστική: Θέλεις να ζήσεις από τον πόλεμο, αλλά να κρατήσεις τα παιδιά σου μακριά από αυτόν.

  Μόλις της είχαν στρατολογήσει τον ένα της γιο και ήταν απελπισμένη.

  Εξαιρετική η παράσταση στο Berliner Ensemble, τη θεατρικής σκηνή που έφτιαξε ο Μπέρτολντ Μπρεχτ.

  Δεν θα πω περισσότερα, απλά θα παραπέμψω σε ένα κείμενό μου που μιλάω για την μπρεχτική αποστασιοποίηση και που έχει τίτλο «Η αρχαιοελληνική τραγωδία, το κινέζικο θέατρο και ο Μπρεχτ». 

Στάθης Κουτσούνης, Ρόδο σε καθρέφτη

 

Στάθης Κουτσούνης, Ρόδο σε καθρέφτη, Μεταίχμιο 2024, σελ. 45.

 


Αισθησιακά ερωτικός ο Κουτσούνης και σ’ αυτή την ποιητική του συλλογή

 

H παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

 

  Είναι το έκτο βιβλίο του Στάθη Κουτσούνη το οποίο παρουσιάζουμε, με τελευταίο το «Μπροστά σε αλλότριο ρόπτρο».

  Ας το γράψω, δεν χάλασε ο κόσμος:

  Δεν συμπαθώ την ποίηση, όπως και ο συγχωρεμένος ο Κωστής Παπαγιώργης. Δεν ξέρω τους δικούς του λόγους, εγώ έχω έναν: είναι σκοτεινή. Δεν μπορώ να πέφτω πάνω σε στίχους που είναι σαν τον γόρδιο δεσμό, και θα πρέπει να τους λύσω. Θέλω το ποίημα να είναι διαυγές στην πρώτη ανάγνωση, να μη χρειάζεται να ξαναδιαβάσω ένα στίχο που δεν καταλαβαίνω μήπως τον καταλάβω. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που μου αρέσει ο Καβάφης, όπως αρέσει και παγκόσμια (οι ξένοι δεν ξέρουν τους νομπελίστες μας αλλά τον Καβάφη από τους ποιητές και τον Καζαντζάκη από τους πεζογράφους). Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που μου αρέσει και ο Κουτσούνης: η διαύγεια της ποίησής του.

  Και βέβαια όχι μόνο.

  Είναι και το βάθος της.

  Οι ευφάνταστες μεταφορές της.

  Είναι και οι θεματικές της.  

  Πριν προχωρήσω θέλω να πω ότι στις κινηματογραφικές κριτικές μου γράφω συχνά ότι μου αρέσουν τα romance. Επίσης θα παραθέσω τους στίχους ενός κρητικού τραγουδιού: Τη μάνα μου την αγαπώ γιατί πονεί για μένα/ μα όχι αγάπη μου γλυκιά όσο αγαπώ εσένα.

  Γιατί;

  Διότι οι κύριες θεματικές στη συλλογή αυτή είναι δύο: η αγαπημένη και η μητέρα. Όμως ενώ στην αγαπημένη αφιερώνει εννιά ποιήματα, στη μητέρα αφιερώνει μόνο τέσσερα.

  Ας παραθέσουμε ένα από την καθεμιά.

  Και πρώτα πρώτα στην αγαπημένη (το αν είναι μια ή περισσότερες δεν το ρωτάμε, σίγουρα όμως η μητέρα είναι μία):

 

  Ο καθρέφτης

 

Σε κοιτάζω που κοιτάζεσαι

γυμνή με τις ώρες στον καθρέφτη

κι αδυνατώ να καταλάβω

ο όμηρος ποιος είναι

ο καθρέφτης του κορμιού σου

ή το κορμί σου του καθρέφτη

 

Νυχιά στο βλέμμα μου η ομορφιά

ώστε σαστίζει ο νους

και δεν ξέρω αν φλέγομαι

για το πραγματικό κορμί σου

ή για εκείνο που απαστράπτει

μέσα στον καθρέφτη

 

όμηρος εξάπαντος και των δύο

 

  Νυχιά στο βλέμμα μου η ομορφιά/ ώστε σαστίζει ο νους. Εξαιρετικοί στίχοι. Και άλλοι δυο παρόμοιοι, από τη «Θέα» (μήπως έβαλε λάθος τόνο ο Στάθης;). Περίτρομος την ομορφιά/ κι εγώ απολαμβάνω.

  Και ένα ποίημα για τη μητέρα.

 

  Το ταξίδι

 

Πόσα πρωινά δεν μ’ έντυσες

δεν με φίλησες και δεν με ξεπροβόδισες

για το σχολείο ή τη δουλειά

πάντα με τη συμβουλή σου στα χείλη

 

σήμερα χρειάστηκε

να σε ντύσω εγώ

να σε φιλήσω και να σε κατευοδώσω

στο μοναδικό της ζωής σου ταξίδι

 

μα όσο μητέρα κι αν πάσχιζα ν’ ακούσω

συμβουλή καμιά

δεν έβγαινε απ’ το στόμα σου

 

  Ο θάνατος της μητέρας είναι μια μεγάλη απώλεια. Μια φίλη κάνει συνεχώς αναρτήσεις στο facebook για το πόσο της λείπει η μητέρα της. Εγώ έβλεπα τη μητέρα μου επί έξι μήνες κάθε βράδυ όταν πέθανε. Δεν έγραψα ποίημα γι’ αυτήν όπως ο Στάθης αλλά πεζό, το Requiem. Βρίσκεται στη συλλογή διηγημάτων μου «Το Φραγκιό» (ΑΛΔΕ, 2011), και αναρτημένο στο Λέξημα.

  Μου αρέσουν τα μικρά σαν χάι κου ποιήματα, που είναι αστραπές (fulguratio) έμπνευσης. Ο Κουτσούνης έχει πάρα πολλά που τα παραθέτει σε τέσσερα «Ιντερμέδια». Να παραθέσω ένα ερωτικό.

 

Η γλώσσα μου ψάρι στο στόμα σου

ροκανίζοντας τη δική σου γλώσσα

που ροκανίζει ψάρι κι εκείνη τη γλώσσα μου

 

  Το σχόλιό μου:

   Η γλώσσα σου ψάρι στο στόμα μου/ ροκανίζοντας τη δική μου γλώσσα/ που ροκανίζει ψάρι κι εκείνη τη γλώσσα σου.

 

  Φυσικά η συλλογή περιέχει αρκετά ποιήματα με διάφορα θέματα. Θα ξεχωρίσουμε την «Αθήνα» (όχι, εδώ ο τόνος σίγουρα έχει πέσει σωστά), καθώς και «Το πηγάδι», όπου βλέπουμε στίχους σε κανονικά μέτρα, που εξάλλου υπάρχουν διάσπαρτα σε όλα τα ποιήματα, κάτι που μου αρέσει στη σημερινή ποίηση με τον ελεύθερο στίχο.

 

  Το πηγάδι

 

Υπάρχει μες στο σώμα μου

ένα βαθύ πηγάδι (ίαμβος)

τα μυστικά των πνιγμένων 

κοτσύφια με βρεγμένα τα φτερά (ίαμβος)

σκαρφαλώνουν συχνά στα τοιχώματα (ανάπαιστος)

μα φτάνοντας στο φιλιατρό (ίαμβος)

γλιστρούν πριν προλάβουν να βγουν (αμφίβραχυς)

 

περνώντας ο καιρός (ίαμβος)

αδυνατώ να ησυχάσω (ίαμβος)

η επιθυμία να μάθω φουντώνει

και καθώς η ακοή μου αμβλύνεται (ανάπαιστος)

σκύβω τρεμάμενος (δάκτυλος)

ολοένα και περισσότερο

σ’ εκείνο το φρικτό πηγάδι (ίαμβος)

 

  Εξαιρετικά και αυτά τα ποιήματα του Κουτσούνη, ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδα

 

Μπάμπης Δερμιτζάκης