Γιώργος Ιωάννου, Εφήβων και μη

Γιώργος Ιωάννου, Εφήβων και μη

Και περνάμε στο προτελευταίο βιβλίο του Γιώργου Ιωάννου που έχουμε να παρουσιάσουμε, το «Εφήβων και μη».
Ο τόμος αυτός αποτελείται από κείμενα που δημοσιεύτηκαν σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά. Τα περισσότερα είναι γραμμένα για έφηβους, ενώ και αυτά που είναι γραμμένα για μας τους μη έφηβους, που τους βλέπουμε με ζήλεια αναπολώντας τα χρόνια της εφηβείας μας με νοσταλγία, τους είναι κατανοητά.
Έχοντας διαβάσει και την «Εύφλεκτη χώρα» για την οποία θα γράψουμε μετά, μπορούμε να έχουμε πια μια αποκρυσταλλωμένη άποψη για τη γραφή του Ιωάννου.
Ο Ιωάννου δεν είναι παραμυθάς. Δεν κινείται άνετα στην επινόηση ιστοριών. Έχει περισσότερο τη στόφα του δοκιμιογράφου. Τα κείμενά του, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι ολιγοσέλιδα κείμενα που εστιάζονται σε συγκεκριμένα θέματα, συχνά βιωματικά. Σ’ αυτό εδώ το βιβλίο για παράδειγμα ο Ιωάννου μιλάει για «Τη νύχτα του σεισμού», για «Τον ένδοξο Μακεδονικό αγώνα», «Την Ακρόπολη», «Το λαϊκό πολιτισμό», «Το θέατρο σκιών», τα «Νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας», το δημοτικό τραγούδι κ.ά. Το λιτό και απέριττο ύφος του διανθίζεται συχνά με το χιούμορ μιας λεπτής ειρωνείας που κάποιες φορές όμως φτάνει μέχρι τον πιο σκληρό σαρκασμό.
Θα κουβεντιάσουμε, όπως μας έχει γίνει πια συνήθεια, ορισμένα σημεία από αυτά τα κείμενα.
Διαβάζουμε:
«Αργότερα, ένας φίλος γιατρός μου εξήγησε πως οι δραμαμίνες περιέχουν ατροπίνη, μια ουσία που συνήθιζαν να στάζουν τότε οι γυναίκες στα μάτια τους, γιατί βοηθά στο να διαστέλλονται οι κόρες των οφθαλμών, πράγμα που απαιτούσε τότε η μόδα: ονειροπόλα ή, έστω, γουρλωμένα μάτια, με υπερβολικά διεσταλμένες, σαν γατίσιες, τις κόρες» (σελ. 149).
Η ηθολογία, ο κλάδος αυτός της βιολογίας, με είχε παλιά κατενθουσιάζει. Μεταφράζοντας το «Πίσω από τον καθρέπτη» του νομπελίστα Κόνραντ Λόρεντς (μιλάμε πριν από τριάντα χρόνια) έγινα κυριολεκτικά φαν της επιστήμης αυτής. Διάβασα τότε ένα σωρό βιβλία ηθολογίας. Σε ένα βιβλίο του Desmond Morris του οποίου έχω ξεχάσει τον τίτλο διάβασα ότι στη γυναίκα, όταν ερεθισθεί σεξουαλικά, μεγαλώνουν οι κόρες των ματιών της, πράγμα που την κάνει πιο επιθυμητή στους άνδρες, όπως η σκύλα που όταν βρίσκεται σε οίστρο τραβάει όλα τα αρσενικά πίσω της. Μάλιστα έγινε ένα πείραμα. Έδειξαν στα πειραματικά υποκείμενα δυο φωτογραφίες με το πρόσωπο της ίδιας γυναίκας (υπήρχαν στο βιβλίο) και τους ζήτησαν να πουν σε ποια από τις δυο φαίνεται πιο όμορφη. Στη μία τα μάτια της γυναίκας ήταν διεσταλμένα (δεν θυμάμαι να έγραφε αν τους είχαν βάλει ατροπίνη ή την είχαν διεγείρει σεξουαλικά). Οι περισσότεροι επέλεξαν ως πιο όμορφη τη φωτογραφία στην οποία τα μάτια της γυναίκας ήταν διεσταλμένα. Άρα λοιπόν δεν ήταν κυρίως ζήτημα μόδας αλλά κάτι βαθύτερο, βιολογικό. (Τελικά βρήκα τον τίτλο στο google, Manwatching, το είχα διαβάσει στα αγγλικά).
«Σε μια χώρα και σε μια εποχή όπου στην πνευματική ηγεσία ανεβάζονται με τα λόγια – και πόσο παχιά! - διάφορες συνομοταξίες ανωτάτων υπαλλήλων, πτυχιούχων και δοκτόρων απαραιτήτως, με μόνο σκοπό, θαρρείς, να παραμεριστούν και να ξεχαστούν οι γνήσιοι, πλην σκληροτράχηλοι, δημιουργοί και ερευνητές, δημιουργοί και ερευνητές, οι φύσει ταλαντούχοι…» (σελ. 208).
Σας έρχεται στο μυαλό ο Γιάννης Ρίτσος;
Ασφαλώς. Δεν ήταν δόκτορας (έγινε αργότερα επίτιμος), ούτε καν πτυχιούχος, ούτε ανώτατος υπάλληλος. Ήταν όμως ταλαντούχος. Προτάθηκε για Νόμπελ από 75 γάλλους ακαδημαϊκούς αλλά δεν το πήρε. Πώς να το πάρει άλλωστε, ένας μακρονησιώτης;
Και όμως, μετά τις τελίτσες δεν ακολουθεί το όνομα Γιάννης Ρίτσος αλλά Γιώργος Σεφέρης. Και για όσους δεν το ξέρουν, ο Σεφέρης δεν ήταν βέβαια δόκτορας, αλλά ήταν πτυχιούχος και ανώτατος υπάλληλος, διπλωμάτης που έφτασε το βαθμό του πρέσβη. Και τα κουτσομπολιά λένε – τι κουτσομπολιά, ο βιογράφος του – ότι πλήρωσε τον Ανδρέα Καραντώνη για να γράψει το βιβλίο με το οποίο του σχολίασε την πρώτη του ποιητική συλλογή. Κάτι ήξερε ο Ιούλιος που είπε «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν πρέπει να είναι μόνο τίμια, αλλά και να φαίνεται». Καλό να είσαι ταλαντούχος ποιητής, αλλά δεν είναι άσχημο να κάνεις ό, τι μπορείς για να φανείς περισσότερο (ή ίσως να είναι, γιατί ακούω να κουτσομπολεύουν άγρια συγγραφείς που εκλιπαρούν για μια συνέντευξη).
Τον Ιωάννου τον πιάσαμε και άλλη μια φορά απρόσεκτο, μιλώντας για κάποια ταινία του Πολάνσκι, και το επισημάναμε στην προηγούμενη βιβλιοπαρουσίασή μας για τα «Πολλαπλά κατάγματα». Κάνουμε αντιγραφή και επικόλληση. «Το ρόλο της Αντιπαναγίας στο «Μωρό της Ρόζμαρι» του Πολάνσκι δεν τον έχει η Σάρον Τέητ που βρέθηκε σε λίγο σφαγμένη από τον σατανά τον Μάνσον, αλλά η Μία Φάροου».
Να μην παρεξηγούμαι: τα παραπάνω δεν τα γράφω για να μειώσω τον Ιωάννου, που τον θεωρώ κορυφαίο μας λογοτέχνη. Αλλά να μην κάνουμε κι εμείς λίγο φιγούρα για την παρατηρητικότητά μας; Μια παρατηρητικότητα που μας επέτρεψε να επισημάνουμε πάνω από δυο σελίδες λάθη στα βιβλία τα οποία πραγματευθήκαμε στο διδακτορικό μας. Το πιο χαρακτηριστικό που θυμάμαι, σε ένα best seller: «Πέθαναν από διοξείδιο του άνθρακα». Ο συγγραφέας ήθελε να γράψει μονοξείδιο του άνθρακα. Από διοξείδιο έχουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ενώ το μονοξείδιο προέρχεται από ατελείς καύσεις, από αναμμένα κάρβουνα.
Θα μπορούσαμε να γράψουμε λίγα ακόμη, αλλά περάσαμε τη σελίδα. Ας σταματήσουμε εδώ.
Δεν ήταν γραφτό να σταματήσουμε εδώ.
Σκόπευα να γράψω, ή μάλλον να υπενθυμίσω, στην επόμενη – και τελευταία – βιβλιοπαρουσίαση, για την εμμονή του Ιωάννου – που έχει γίνει και δική μου εμμονή – για τις συμπτώσεις. Το κάνω τώρα, γιατί πέσαμε πάλι πάνω σε μια σύμπτωση.
Στην παρούσα βιβλιοπαρουσίαση γράφω για τα λάθη του Ιωάννου. Πηγαίνω να κάνω την ανάρτηση, και συμπτωματικά το μάτι μου πέφτει πάνω στη δεύτερη σειρά της προηγούμενης ανάρτησης, για το βιβλίο της φίλης μου της Μαρίας Κέκκου με τίτλο «Ο θάνατος του φιλοσόφου». Αντί να γράψω «Ο θάνατος του φιλοσόφου» γράφω «Ο θάνατος του συγγραφέα». Πώς μου ήλθε; Θα το ψάξω αμέσως τώρα στο google.
Να το λοιπόν, κρυπτομνησία, δοκίμιο του Ρόλαντ Μπαρτ με αυτόν τον τίτλο. Το google μου βγάζει 460 λήμματα, ανάμεσα στα οποία είναι και η βιβλιοπαρουσίαση στο Λέξημα. Το λάθος μου το διορθώνω στο blog μου, αλλά στο Λέξημα είναι μεγάλη μανούβρα. Ευτυχώς υπάρχει ο σωστός τίτλος στο label.
Έτσι, για να μη λέτε ότι γράφω μόνο για τα λάθη των άλλων.