Βασίλη Βασιλικού, Ζ

Βασίλη Βασιλικού, Ζ, Πλειάς 1973, σελ. 414

  Είναι κάμποσα βιβλία που ήθελα να διαβάσω ΤΟΤΕ και δεν τα διάβασα για διάφορους λόγους, κυρίως γιατί έμπαιναν άλλες προτεραιότητες. Τώρα που λόγω κρίσης έχω πάψει να αγοράζω βιβλία σκέφτηκα ότι είναι ευκαιρία να τα διαβάσω.

  Το «Ζ» το ξέρουν όλοι, ελπίζω και η νέα γενιά. Είναι ένα βιβλίο που είχε μεγάλη απήχηση και μεταφράστηκε σε πάρα πολλές γλώσσες. Σ’ αυτό ο Βασίλης Βασιλικός παρουσιάζει με μυθιστορηματικό τρόπο τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, που έγινε στις 27 Μαΐου 1963. Ο Χρήστος Σαρτζετάκης, που μετέπειτα έγινε και πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο ανακριτής της υπόθεσης, παρέπεμψε υψηλά ιστάμενα στελέχη της αστυνομίας ως ηθικούς αυτουργούς. Τρία χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (1966), ο Κώστας Γαβράς το γύρισε ταινία, σε μουσική του Μίκη Θοδωράκη. Ο Μίκης υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, που ιδρύθηκε 15 μήνες μετά τη δολοφονία. Την ταινία φυσικά την ξαναείδα, τουλάχιστον για τρίτη φορά.

  Το βιβλίο είναι συναρπαστικό σαν μια αστυνομική ιστορία: ένα έγκλημα, του οποίου αποκαλύπτονται στο τέλος οι ένοχοι. Διαφέρει όμως από τα κλασικά αστυνομικά μυθιστορήματα καθώς κατά διαστήματα διαβάζουμε λυρικά αποσπάσματα, όπως αποστροφές της γυναίκας του με αποδέκτη τον νεκρό σύζυγό της, αλλά και άλλων, όπως του δημοσιογράφου Αντωνίου και του βουλευτή Γιώργου Πηρουχά (ψευδώνυμα).

  «Εκεί στάθηκε η ψυχή, περίλυπη, σαν τον χαρταετό στο καντήλιασμά του, όταν τον βλέπεις έξαφνα κάπου να σταματά, περίλυπη κηλίδα μες στον ήλιο, ψηλά σπρωγμένος από τα στρώματα του αέρα, και το παιδί από κάτω, με την καλούμα στο χέρι που κάνει κοιλιά, όπως η πετονιά του στα βαθειά νερά κυρτώνοντας δεν δείχνει το σημείο του βυθού όπου πατώνει – έτσι για να αποδειχθεί ακόμα μια φορά ότι πάνω και κάτω είναι το ίδιο – εκεί στάθηκε η ψυχή περιμένοντας πότε θα κατέβαζαν το σώμα για ν’ ανέβει αυτή, πότε θα τόπερνε  η γη για να τραβήξει εκείνη τ’ αψήλου, πάνω και κάτω, σώμα και ψυχή, το ίδιο πάντα, ώσπου σταματημένη έτσι πάνω απ’ το τεράστιο σώμα του σταματημένου κόσμου, χρειάστηκε κάποτε να χαμηλώσει για να δει καλύτερα μια γριούλα, ντυμένη στα μαύρα, που όρμησε μέσα απ’ το πλήθος τραβώντας τα μαλλιά της υστερικά και φώναξε, τη στιγμή που τον κατέβαζαν στον τάφο:

  -Ξύπνα, Ζ., σε περιμένουμε, ξύπνα!» (σελ. 195).

  Δεν τους παραθέτω πια, αλλά βρήκα άφθονους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους μέσα στο κείμενο.

  Θυμάμαι.

  Είχαμε ένα συμμαθητή, χωριανό και φίλο, που τον έλεγαν Γ. Λαμπράκη. Ήταν δεξιός, φαντάζομαι για κανένα άλλο λόγο παρά επειδή ο πατέρας του ήταν δεξιός. Τον κοροϊδεύαμε:

-Δεν ντρέπεσαι να έχεις αυτό το όνομα και να είσαι δεξιός!!!

  Αλλά ας σχολιάσουμε κάποια αποσπάσματα.

  «-Ούτε στους Μάο-Μάο δεν συμβαίνουν αυτά τα έκτροπα, συλλογίστηκε. Πού ζούμε; Τι είδους κάφροι είμαστε; Πού πάμε;» (σελ. 50).

  Τι σου κάνει λοιπόν η προπαγάνδα! Οι Μάο Μάο ήταν τα μέλη του εθνικοαπελευθερωτικού αντιαποικιοκρατικού κινήματος της Κένυα. Είχα δει μια καταπληκτική ταινία, την «The first grader» (2010) της Justin Chadwick. Δεν έκανα ξεχωριστή ανάρτηση, αλλά έγραψα γι’ αυτήν στο αρχείο μου «Ταινίες που είδα και δεν έγραψα γι’ αυτές», δηλαδή δεν έγραψα κάτι μακροσκελές για να το αναρτήσω: « Ένας ογδοντατετράχρονος μάο-μάο θέλει να πάει στο σχολείο να μάθει γράμματα, για να διαβάσει μια επιστολή που του έστειλαν. Δεν θέλει να τη δώσει να του τη διαβάσουν, θέλει να τη διαβάσει μόνος του. Αντιμετωπίζει χίλιες δυο δυσκολίες και αντιδράσεις, αυτός και η δασκάλα του, αλλά τα καταφέρνει. Στο τέλος δίνει το γράμμα να του το διαβάσει. Είναι μια ευχαριστήρια επιστολή από τον πρόεδρο της δημοκρατίας, και η απονομή μιας σύνταξης για τη συμμετοχή του στον αγώνα για την απελευθέρωση της χώρας από τους άγγλους. Εξαιρετική».

  Όσο για τους κάφρους, είναι η υποτιμητική ονομασία που έδωσαν οι λευκοί νοτιοαφρικάνοι στους μαύρους ιθαγενείς.

  «Τα χρειάζονται φαίνεται εκ των ουκ άνευ» (σελ. 115).

  Λάθος, το σωστό είναι «εκ των ων ουκ άνευ».

  Το διέπραξα κι εγώ αυτό το λάθος στο βιβλίο μου «Η αναγκαιότητα του μύθου». Τότε δεν υπήρχε google, αμφιταλαντευόμουνα για το ποιο είναι το σωστό, βαρέθηκα να το ψάξω σε εγκυκλοπαίδεια, πού να τρέχω τώρα σε βιβλιοθήκες (ποτέ μου δεν είχα εγκυκλοπαίδεια, την πρώτη που αγόρασα την αγόρασα για το γιο μου, η δεύτερη που αγόρασα ήταν η Britannica σε cd, από ένα πειρατή της γειτονιάς). Ακόμη το φυσώ και δεν κρυώνει.

  Ξανάκανα ένα παρόμοιο λάθος, μεταφραστικό. Ένα από τα βιβλία που μετάφρασα ήταν η «Ψυχολογία της συμπεριφοράς» του Michael Argyle. Βέβαια το όνομα έπρεπε να το μεταγράψω ελληνικά. Εντάξει το Μάικλ, αλλά το Argyle; Πού να ψάχνω, το Άρτζυλ το θεώρησα ως πιο πιθανό.

  Ταξιδεύω από την Κρήτη για την Αθήνα. Είμαι στο λεωφορείο για τη Ηράκλειο.  Ένας άγγλος είναι όρθιος και διαβάζει μια εφημερίδα δίπλα μου. Κοιτάζοντας τυχαία, βλέπω στη σελίδα που ήταν προς το μέρος μου, με μεγάλα γράμματα, το όνομα Argyle. -Excuse me, του λέω, how is this word pronounced? Και του δείχνω τη λέξη. –Αργκάιλ, μου απαντάει. Thank you very much, του λέω, μουντζώνοντας νοερά τον εαυτό μου. Ο Θάνος ο εκδότης μου δεν το έμαθε ποτέ. Είπαμε, κάναμε ένα λάθος, να μην κάνουμε και δεύτερο.

  Ευλογημένο να είναι το ίντερνετ. Τώρα πια, όταν δεν είμαι σίγουρος για κάτι το ψάχνω-στο διαδίκτυο πάντα. Επιβεβαιώνω για μια ακόμη φορά την προφορά του Argyle στο http://translate.google.com

  Έχω ακόμη άλλο ένα πολιτικό βιβλίο που έπρεπε να το διαβάσω τότε και δεν το διάβασα. Δεν θα αποκαλύψω ποιο είναι, αν ενδιαφέρεστε δεν έχετε παρά να ψάξετε την επόμενη ανάρτησή μου.