Ali Mosaffa, The last step (2012)

Ali Mosaffa, The last step (2012)

  Το κινηματογραφικό ζευγάρι Leila Hatami και Ali Mosaffa ίσως να μην είναι σε πολλούς γνωστό, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι ιρανοί. Το είδαμε στις ταινίες «What’s the time in your world» και «Leila». Στο «The last step» ο Ali Mosaffa δεν πρωταγωνιστεί απλά, υπογράφει και το σενάριο.

  Συχνά βλέπουμε πεζογραφήματα να γίνονται ταινίες, αλλά το να γίνει μια σύμφυρση δυο πεζογραφημάτων σε μια ταινία δεν είναι και τόσο συνηθισμένο. Όμως αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση του «The last step». Τα πεζογραφήματα είναι το διήγημα «Ο νεκρός» από τους «Δουβλινέζους» του Τζέημς Τζόυς» και η νουβέλα «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» του Τολστόι.

  Τους «Δουβλινέζους» τους διάβασα πριν κοντά πέντε χρόνια, και μάλιστα είδα και την κινηματογραφική μεταφορά που έκανε ο John Huston αυτού του διηγήματος, με τον ίδιο τίτλο. Το «Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» το διάβασα τώρα. Από τις τρεις κινηματογραφικές μεταφορές του είχαμε δει τον «Ikiru» («Ο καταδικασμένος») του Ακίρα Κουροσάβα, και τώρα είδαμε το «A simple death» του Alexander Kaidanovsky και το «Ivans Xtc» («Μια δεύτερη ευκαιρία») του Bernard Rose.

  Το έχω ξαναγράψει, δεν μου αρέσουν οι ασαφείς πλοκές, πλοκές που θα πρέπει να στύψεις το κεφάλι σου για να βγάλεις κάποιο νόημα, για να τοποθετήσεις τα επεισόδια σε μια λογική σειρά. Αυτός ήταν ένας επί πλέον λόγος για να διαβάσω τον «Θάνατο του Ιβάν Ίλιτς», μπας και βγάλω κάποια άκρη. Και πριν ξεκινήσω να γράφω αυτή την κριτική έψαξα στο διαδίκτυο, και έπεσα πάνω σε μια κριτική που αντανακλά περίπου και τα δικά μου συναισθήματα, και βάζει σε κάποια τάξη τα σκόρπια επεισόδια όπως περίπου τα έβαλα κι εγώ· γιατί τα επεισόδια είναι σκόρπια, και ορισμένα απ’ αυτά ημιτελή, τα οποία τα ξαναβλέπουμε με μια κάποια συνέχεια, και αργότερα ξανά.

  Ο Χοσρόης είναι νεκρός και αφηγείται την ιστορία. Η γυναίκα του η Leili είναι ηθοποιός (ερασιτέχνης μήπως;) και παίζει σε μια ταινία στην οποία ο άντρας της κάποια στιγμή πεθαίνει και αφηγείται σαν νεκρός (αντικατοπτρική ιστορία). Σ’ αυτήν έχει, αν θυμάμαι καλά, κάποιο ρόλο και ένας γιατρός, ο οποίος είχε πει ψέματα στον Χοσρόη ότι είχε καρκίνο στα πνευμόνια, αναγκάζοντάς τον να νοιώσει, όπως και ο Ιβάν Ίλιτς, την αγωνία του επερχόμενου θανάτου. Είναι ερωτευμένος με την Leili. Όμως ο Χοσρόης δεν θα πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα, αλλά από άλλο καρκίνο (υποθέτουμε) στο κεφάλι. Αυτός εξελίχθηκε ως εξής: αρχικά ήταν ένα κτύπημα από κάποιο συμμαθητή του στα παιδικά χρόνια (θα του το ανταποδώσει μεγάλος), στη συνέχεια ένα αθέλητο κτύπημα από τη γυναίκα του η οποία, σωστά μαντεύει, δεν είναι πια ερωτευμένη μαζί του, πράγμα που τον πληγώνει αφάνταστα, και τέλος ένα ατύχημα με τα πατίνια σε κεντρικό δρόμο, επεισόδιο που βλέπουμε στην αρχή του έργου. Όμως ο θάνατος θα τον βρει στο τελευταίο σκαλοπάτι, πιο ψηλό από τα άλλα, σε ένα σπίτι που έχτισε για τη γυναίκα του (είναι αρχιτέκτονας), κακοδουλειά των οικοδόμων, και άντε να γκρεμίσουν τώρα τη σκάλα.

  Κάποια στιγμή ανακαλύπτει, όπως και ο «Νεκρός» του Τζόυς, ότι η γυναίκα του δεν ξέχασε ποτέ τον νεαρό που την είχε ερωτευθεί έφηβη, και που η άρνησή της σίγουρα προκάλεσε τον θάνατό του. Όταν μαθαίνει για αυτόν τον νεαρό ο Χοσρόης αντιλαμβάνεται γιατί η γυναίκα του δεν μπορεί να τον αγαπήσει. Η μνήμη του φαίνεται να την στοιχειώνει.

  Η μητέρα του γιατρού, που πάσχει από Alzheimer, πληκτρολογεί στο λάπτοπ ένα μυθιστόρημα που της διαβάζει η γυναίκα που την προσέχει. Αντικατοπτρική ιστορία; Ίσως είναι ο «Νεκρός» του Τζόυς (Ναι, το επιβεβαίωσα). Ο γιος της, παρόλο που της λέει ότι αυτό δεν την βοηθάει στην αρρώστια της, της διαβάζει το απόσπασμα με τον νεαρό για να το πληκτρολογήσει. Στη συνέχεια όμως συνεχίζει εκτός βιβλίου, και αφηγείται ότι είπε ψέματα στον Χοσρόη ότι έχει καρκίνο στα πνευμόνια. Και, σε αναδρομή, μεταφερόμαστε σ’ αυτό το επεισόδιο.

  Ο Χοσρόης είναι διπλά τραγικός, σαν τολστοϊκός ήρωας και σαν τζοϋσικός. Σαν τολστοϊκός ζει την αγωνία ενός επερχόμενου θανάτου, που όμως, όπως είπαμε, δεν θα προέλθει από καρκίνο του πνεύμονα αλλά από άλλον καρκίνο που αγνοούσε, αυτόν στο κεφάλι. Σαν τζοϋσικός, επειδή ξέρει ότι η γυναίκα του δεν τον αγαπά γιατί τη μνήμη της την έχει στοιχειώσει η ανάμνηση εκείνου του νεαρού.

  Αυτό κι αν είναι σπόιλερ, αλλά αν αποφασίσετε να δείτε την ταινία (εξαιρετική η Leila Hatami στο ρόλο της Leili, πιστεύω θα είδατε το «Ένας χωρισμός»), η κριτική μου αυτή θα σας βοηθήσει.