Emir Kusturica, On the milky road (2016)

Emir Kusturica, On the milky road (2016)

  Η ταινία «On the milky road» προβλήθηκε προχθές το βράδυ στο στέκι «Αμπάριζα» του Γαλατσίου, Γαλακηδών  και Λυσίου γωνία (στον Νο. 9 της Λυσίου έμεινα 6 χρόνια, 1984-1990, ενώ στο Νο. 6 είναι το φαρμακείο του φίλου μου του Νίκου του Παναγιώτου).

  Δεν έχω γράψει για καμιά ταινία του Κουστουρίτσα. Ο λόγος; Επειδή είναι από τους πολύ αγαπημένους μου σκηνοθέτες έχω δει σχεδόν όλες τις ταινίες του, και κάποιες δυο φορές, παλιά, πριν αποχτήσω το blog.

  Ο Εμίρ (είναι και ο πρωταγωνιστής στην ταινία του) μεταφέρει γάλα στους ένοπλους που πολεμούν, κατά τον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο. Κάποια στιγμή, στο σπίτι από όπου παίρνει το γάλα, θα συναντήσει την Μόνικα Μπελούτσι. Και θα ερωτευτούν ο ένας τον άλλο. Διακριτικά στην αρχή. Αυτή, ιταλίδα, τραγουδάει ένα ιταλικό τραγούδι. Φυσικά ο Εμίρ δεν καταλαβαίνει τα λόγια. Tu se per me il piu bello del mondo, un amore profondo. Tu sei per me un caro bambino (είσαι για μένα ο πιο όμορφος στον κόσμο, μια βαθιά αγάπη. Είσαι για μένα ένα αγαπημένο μωρό).

  Ο πόλεμος τελειώνει, όμως αυτή είναι μπλεγμένη με κάποιον στρατηγό που την ψάχνει. Και θα την βρει κάποια στιγμή. Και οι στρατιώτες του θα αρχίσουν μια απηνή καταδίωξη. Το δεύτερο μέρος της ταινίας είναι η καταδίωξη αυτή των δυο ερωτευμένων, με μια δραματική κορύφωση. Δεν θα πούμε περισσότερα, να μην κάνουμε σπόιλερ, γιατί πιστεύουμε ότι η ταινία αυτή θα προβληθεί κάποια στιγμή και στις ελληνικές αίθουσες.

  Διάβασα στο διαδίκτυο, πριν δω την ταινία, δήλωση του Κουστουρίτσα ότι δεν την δέχτηκαν στις Κάνες εξαιτίας των σχέσεών του με τον Πούτιν. Μου φάνηκε υπερβολικό, μέχρι που είδα την ταινία. Για μένα είναι αριστουργηματική. Το θέμα του έρωτα δεν κουράζει ποτέ, προπαντός όταν το πραγματεύεται ένας Κουστουρίτσα με το ξεχωριστό του ύφος. Υπερβολικός στην επινόηση επί μέρους επεισοδίων (το πότισμα ενός φιδιού με γάλα), πάντα με άφθονο χιούμορ, ποιητικός, και σ’ αυτή την ταινία ιδιαίτερα πανιδολάτρης. Ναι, στην ταινία του θα παρελαύσει ένα μεγάλο μέρος της πανίδας, δίπλα στους ανθρώπους. Οι γαλοπούλες κάνουν εντυπωσιακή εμφάνιση στην αρχή, ενώ στη συνέχεια θα δούμε ένα γαϊδούρι, γάτες, κατσίκες, γελάδες, ένα φίδι, μια αρκούδα σε ένα επεισόδιο αντιγραμμένο από το «Ο Ανδροκλής και το λιοντάρι», μια κότα που χοροπηδάει βλέποντας τον εαυτό της μέσα σε ένα καθρέφτη σε πολλές επαναλήψεις, και στο τέλος πρόβατα, πολλά πρόβατα. Όμως πρωταγωνιστικό ρόλο έχει το γεράκι που, ειδικά στο τέλος, παρακολουθεί την καταδίωξη του αφεντικού του και της φίλης του, σίγουρα με αγωνία. Σε άλλο επεισόδιο θα τους προσφέρει αποφασιστική βοήθεια.  

  Ακούσαμε και ένα ύμνο, στα σέρβικα, το «Εξομολογείσθε τω κυρίω». Τον ύμνο αυτό τον τραγουδάγαμε στη Σχολή Αξιωματικών Εφοδιασμού Μεταφορών στη Σπάρτη, 105 σειρά, Μάρτης-Αύγουστος 1973, μαζί με άλλα λαïκά σουξέ, τόσο πολύ μας άρεσε.

  Και όχι μόνο σε μας. Άρεσε και στον Θανάση Γκαϊφύλλια, που έχωσε την αρχή του μέσα στο άλμπουμ του «Ατέλειωτη εκδρομή» 1975 (κάπου προς το τέλος).

  Όταν θα έλθει και στην Ελλάδα η ταινία, γιατί πιστεύω πως θα έλθει, δεν πρέπει να τη χάσετε.

  

Just Jaeckin, The story of O (1975)

Just Jaeckin, The story of O (1975)

  Εικοσιέξι χρόνια πέρασαν μέχρι να γυρίσει ταινία ο Just Jaeckin το μυθιστόρημα «Histoire d’ O», το οποίο εξέδωσε η Anne Desclos, με το ψευδώνυμο Pauline Réage το 1954. Δεν είναι και λίγα, αν σκεφτεί κανείς ότι οι «Πενήντα αποχρώσεις του γκρι» της E.L. James που εκδόθηκαν το 2011 έγιναν ταινία μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα.

  Είδα πρώτα την ταινία, αντίθετα από ό,τι κάνω συνήθως, και μετά διάβασα το μυθιστόρημα, στα αγγλικά. Δεν είχα διαβάσει ούτε το μισό και το σταμάτησα γιατί στο μεταξύ προέκυψαν άλλες προτεραιότητες. Μετά από καμιά εικοσαριά μέρες το συνέχισα, ενώ την ταινία την ξαναείδα. Αποφάσισα να γράψω για την ταινία, κάνοντας βέβαια αναφορές στο μυθιστόρημα.

  Η Ο αγαπάει τον Ρενέ και δεν του χαλάει κανένα χατίρι. Της ζητάει να πάει στον πύργο Ρουασί, όπου μαζί με άλλες γυναίκες βρίσκονται στο έλεος των σεξουαλικών ορέξεων των αφεντικών, ακόμη και των υπηρετών. Η υποταγή είναι δείγμα αγάπης, και η Ο δεν θέλησε να του αρνηθεί. Στη συνέχεια ο Ρενέ την κάνει πάσα στον σερ Στέφεν, ετεροθαλή αδελφό του. Ακόμη θα της ζητήσει να παρασύρει την Ζακλίν, ένα μοντέλο το οποίο φωτογραφίζει συχνά (η Ο είναι φωτογράφος) στον πύρο Ρουασί, με απώτερο στόχο να πέσει στην αγκαλιά του. Θα πρέπει όμως πρώτα να την ξελογιάσει. Θα συνευρεθούν ερωτικά και στο τέλος θα την πείσει.

  Και τώρα κάποιες παρατηρήσεις, τόσο για την ταινία όσο και για το μυθιστόρημα.

  Να πούμε καταρχάς ότι η ταινία ακολουθεί εντελώς πιστά το μυθιστόρημα, εκτός από το τέλος. Επίσης μια Ναταλί δεν είδα να χωράει στην ταινία, κάτι που είναι φυσικό, καθώς σε μια κινηματογραφική μεταφορά δεν χωράνε όλα όσα υπάρχουν στο μυθιστόρημα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα που έχω είναι η δεύτερη πλοκή στην «Άννα Καρένινα» με τον Λέβιν, που ελλείπει από όσες κινηματογραφικές μεταφορές της είδα.

  Λέξεις-κλειδιά τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στην ταινία είναι υποταγή, τιμωρία, μαστίγωμα, έρωτας, σκλάβα. Η γυναίκα είναι σκλάβα, όργανο των σεξουαλικών ορέξεων του άνδρα. Στον πύργο Ρουασί οι γυναίκες βρίσκονται εθελοντικά, απολαμβάνουν μαζοχιστικά το μαστίγωμα των σαδιστών ανδρών, όσο κι αν κάποιες φορές ουρλιάζουν από τον πόνο. Οι άνδρες τις βάζουν και μαστιγώνονται και μεταξύ τους.

  Η Ο αρχίζει να ερωτεύεται σιγά σιγά τον σερ Στέφεν, και αναρωτιέται αν κι αυτός την αγαπάει. Έχει κάποιες ενδείξεις. Είναι αρκετές;

  Μέχρι και λίγο πριν το τέλος την βλέπουμε να είναι ένα σεξουαλικό αντικείμενο.

  Πριν συνεχίσω όμως να παραθέσω κάποια αποσπάσματα από το βιβλίο.

  «Ο. -Πάντα υπακούω τον Ρενέ, μουρμούρισε.

  Σερ Στέφεν. –Συγχέεις την αγάπη με την υποταγή. Θα με υπακούς χωρίς να μ’ αγαπάς και χωρίς να σ’ αγαπώ».

  «Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ Ρενέ… Κάνε με ό,τι θέλεις, μόνο μη με παρατήσεις, για όνομα του Θεού μη με παρατήσεις».

  «Εν τούτοις, ήταν σίγουρη πως ήταν ένοχη και, χωρίς να το θέλει πραγματικά, ο Ρενέ την τιμωρούσε για ένα αμάρτημα το οποίο δεν ήξερε τι ήταν (μια και παρέμενε εντελώς εσωτερικό), αν και ο σερ Στέφεν το είχε ανακαλύψει αμέσως: η φιληδονία της».

  «…όπου υπάρχουν άνδρες που παντρεύονται πραγματικά και δεν εξαφανίζονται όπως είχε κάνει ο πατέρας της τον οποίο δεν είχε γνωρίσει ποτέ».

  «Μήπως [ο Ρενέ] την είχε δώσει στον σερ Στέφεν τόσο ολοκληρωτικά ώστε είχε πάψει να την αγαπάει;» Αναρωτιέται η Ο.

  Τα αποσπάσματα αυτά είναι αρκετά αποκαλυπτικά για το πρόσωπό της.

  Και το βιβλίο τελειώνει ως εξής: «Σε ένα τελευταίο κεφάλαιο, το οποίο δεν συμπεριλήφθηκε στην έκδοση, η Ο επιστρέφει στο Ρουασί, όπου εκεί εγκαταλείπεται από τον σερ Στέφεν. Υπάρχει και ένα δεύτερο τέλος στο μυθιστόρημα, σύμφωνα με το οποίο η Ο, βλέποντας ότι ο σερ Στέφεν ετοιμαζόταν να την παρατήσει, είπε ότι θα προτιμούσε να πεθάνει. Ο σερ Στέφεν της έδωσε την συγκατάθεσή του». 

  Και η ταινία πώς τελειώνει;

  Η Ο βρίσκεται στην αγκαλιά το σερ Στέφεν. Αυτός καπνίζει ένα πούρο. Της λέει: -Σ’ αγαπώ. Αυτή του παίρνει το πούρο και αρχίζει να το καπνίζει. Χαμογελάει. –Γιατί χαμογελάς; Τη ρωτάει. –Λες ότι μ’ αγαπάς. Αν σου ζητούσα να υποστείς μόνο λίγες από τις δοκιμασίες που πέρασα, θα δεχόσουν, έτσι δεν είναι; -Πιστεύω πως ναι, της απαντάει. Αυτή φυσάει την άκρη του πούρου να φύγει η στάχτη και του καρφώνει την καύτρα στον καρπό του. Μετά πέφτουν τα γράμματα τέλους.

  Αυτό που δεν έδειξε η ταινία είναι το χαστούκι που έφαγε αμέσως μετά, και στη συνέχεια το μαστίγωμα. Ναι, σίγουρα αυτό το τέλος αρέσει περισσότερο στις γυναίκες απ’ ότι το τέλος του μυθιστορήματος που, πιστεύω, γι’ αυτό το λόγο δεν συμπεριλήφθηκε στην έκδοση ή δεν γράφηκε καθόλου.

  Κάποιες σκέψεις ακόμη.

  Παρά τις τολμηρές σκηνές της, ούτε σαν τσόντα δεν μπόρεσα να δω την ταινία. Με απωθούσε αυτή η γυναίκα, μου φάνηκε τόσο ηλίθια. Όταν λες σε όλα ναι είναι ό,τι πρέπει για να κάνεις τον/την σύντροφό σου να πάρει δρόμο.

  Η συγγραφέας, διαβάζουμε στη βικιπαίδεια, έγραψε το μυθιστόρημα για να πείσει ότι μια γυναίκα μπορεί να γράψει ένα ερωτικό μυθιστόρημα. Όμως τι σόι μυθιστόρημα είναι αυτό που έγραψε;

  Καθώς είμαι συγκριτολόγος ιδιοσυγκρασιακά, θα το συγκρίνω με τις «50 αποχρώσεις του γκρι». Στο μυθιστόρημα αυτό της Ε.L. James βλέπουμε το μοτίβο της σταχτοπούτας. Η φοιτητριούλα Αναστασία πέφτει στην αγκαλιά του Κρίστιαν. Θα υποκύψει στις σαδιστικές του φαντασιώσεις, όμως θα καταφέρει να τον κάνει να την ερωτευθεί. Θα παντρευτούν και μάλιστα θα κάνουν και δυο παιδιά (αυτά στους άλλους δυο τόμους της τριλογίας τους οποίους δεν διάβασα).

  Αναρωτιέμαι σε ποιο βαθμό οι δυο ηρωίδες είναι περσόνες των συγγραφέων που τις δημιούργησαν, αλλά προ παντός κατά πόσο είναι αποκλίσεις από τον γυναικείο μέσον όρο. Ή μήπως δεν είναι αλλά τον εκφράζουν;

  Οι κοινωνίες έχουν προοδεύσει. Για τις «50 αποχρώσεις του γκρι» δεν υπήρξε απαγόρευση, ενώ για την «Ιστορία της Ο» υπήρξε. Αν κοιτάξουμε και πιο πριν, τη «Μαντάμ Μποβαρί» (1856) και τον «Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι» (1928), έργα για τα οποία έγιναν δίκες, θα δούμε πόσο πραγματικά έχουμε προοδεύσει. 

Ali Hatami, Mother (1991)

Ali Hatami, Mother (1991)

  Μετά τη «Μητέρα» του Αρονόφσκι είδαμε τη «Μητέρα» του ιρανού σκηνοθέτη Ali Hatami (madar στα ιρανικά, μήτηρ στα ελληνικά), πατέρα (pedar στα ιρανικά, πατήρ στα ελληνικά) της Leila Hatami. Λίγο πιο πριν είχαμε δει το «Toqhi» και πριν δυόμισι χρόνια το «Hajji Washington», του ίδιου σκηνοθέτη.  

  Η «Άννα Καρένινα» του Τολστόι ξεκινάει ως εξής: «Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι όλες όμοιες. Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με το δικό της τρόπο». Δεν υπάρχει καλύτερη εικονογράφηση αυτής της ρήσης του Τολστόι από το έργο του Αλή Χαταμί «Μητέρα».

  Πώς το καταφέρνει.

  Επινοεί ένα «στημόνι» αρκετά αντιρρεαλιστικό, που πάνω εκεί θα υφάνει το υφάδι των δυστυχισμένων οικογενειών. Το στημόνι είναι μια γριά μητέρα που βρίσκεται σε οίκο ευγηρίας, και νοιώθοντας τον θάνατο να πλησιάζει ζητάει από τα παιδιά της να την φέρουν στο σπίτι, να μαζευτούνε κι αυτά γύρω της μέχρι να πεθάνει. Βέβαια δεν την βλέπουμε και τόσο ετοιμοθάνατη, περπατάει, έστω και με μπαστούνι. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία.

  Να σας μάθουμε και λίγα κινέζικα.

  Εμείς έχουμε τις λέξεις αδελφός και αδελφή, οι κινέζοι όμως όχι. Αυτοί ξεχωρίζουν τον μεγάλο αδελφό από τον μικρό αδελφό και τη μεγάλη αδελφή από τη μικρή αδελφή, και έτσι προσφωνούνται μεταξύ τους. Έχουμε λοιπόν: ο μεγάλος αδελφός (gege) είναι ο επιτυχημένος οικονομικά, με μια επιχείρηση μεταξιού. Είναι δικό του το πατρικό σπίτι. Είναι πολύ κακότροπος. Αυτό που υποπτευόμαστε αποκαλύπτεται στη συνέχεια της ταινίας: έχει προβλήματα στο σπίτι του. Η γυναίκα του σπάταλη, οι κόρες του κακοπαντρεμένες, νοιώθει πιεσμένος. Ο μικρός αδελφός (didi) είναι ο καλόψυχος διανοούμενος, σπουδαγμένος, έτοιμος να προσφέρει. Και αυτός κακοπαντρεμένος, με την νοσοκόμα γυναίκα του να είναι όλο παράπονα. Και δίπλα σ’ αυτούς υπάρχει ο καθυστερημένος αδελφός που σκορπίζει χιουμοριστικές πινελιές στην ταινία. Ο μικρός αδελφός θα τσακωθεί με τον μεγάλο για να τον υπερασπιστεί. Όμως και ο μεγάλος, με τον δικό του τρόπο, θα ενδιαφερθεί για τον καθυστερημένο, θα τον πάει στο κουρείο και στα λουτρά, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του.

  Η μεγάλη αδελφή (Jiejie) έχει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, που επιδεινώθηκαν με μια εγκυμοσύνη που είχε. Θα χωρίσει, θα κάνει άλλη σχέση, αλλά και πάλι θα χωρίσει. Δεν το κατάλαβα καλά, πρέπει κάποια στιγμή να ήταν και ανορεξική.

  Η μικρή αδελφή (meimei) που είναι έγκυος δεν φαίνεται να είναι δυστυχισμένη. Δυστυχισμένος είναι ο άντρας της, που του λείπει. Κάνει απόπειρες επισκεπτόμενος το σπίτι του κουνιάδου του να τη δει, αλλά αυτός όλες τις φορές τον διώχνει με αρκετά αγενή τρόπο.

  Και η μητέρα;

  Ο άνδρας της, αξιωματικός, αρνήθηκε να κτυπήσει τον κόσμο που είχε καταφύγει σε ένα τζαμί, προφανώς επί καθεστώς σάχη, σε κάποια εξέγερση. Θα εξορισθεί, και φυσικά οι άνθρωποι δεν θα σωθούν αφού κάποιος άλλος θα αναλάβει να εκτελέσει την αποστολή που αυτός αρνήθηκε. Από τις πιο ωραίες σκηνές της ταινίας είναι το flash back με τη συζήτησή τους, πριν την εξορία του.

  Η γυναίκα του τον πιέζει να παντρευτεί στην εξορία που βρίσκεται, η οποία μάλλον είναι ισόβια. Εκεί θα πεθάνει. Από τον δεύτερο αυτό γάμο του θα γεννηθεί ένας γιος, που θα πάει να τους επισκεφθεί. Και οι εντάσεις αμβλύνονται σιγά σιγά. Οι δυο αδελφοί που τσακώθηκαν αγκαλιάζονται. Όλα τα αδέλφια μαζεύονται για μια φωτογραφία, την οποία θα τραβήξει αυτός ο ετεροθαλής αδελφός.

  Και, γράφοντας αυτές τις τελευταίες γραμμές, θυμήθηκα την ταινία «Χωρίς αγάπη» του Σβιάγκιντσεφ που παίζεται ακόμη στους κινηματογράφους. Και αυτός μιλάει για δυστυχισμένες οικογένειες, για αδιέξοδες σχέσεις, όμως χωρίς την νότα αισιοδοξίας που δίνει η ταινία του Χαταμί. Δεν είναι όλα στη ζωή ασπρόμαυρα, μέσα στη μαυρίλα της δυστυχίας υπάρχει και η ασπρίλα των ευτυχισμένων στιγμών. Είναι πολλές αυτές;

  Θυμήθηκα τη μαντινάδα, που τόσο αρέσει στο φίλο μου τον Πρατικάκη, από τον οποίο την άκουσα.

  Η ευτυχία είντα θαρρείς πως είναι κατά βάθος

  Λίγες στιγμές απ’ τη ζωή που κάνει ο πόνος λάθος.

  Οι στιγμές αυτές στην ταινία ήταν κάπου προς το τέλος, λίγο πριν πεθάνει η μητέρα τους, όταν επί τέλους αισθάνονται αδελφική αγάπη ο ένας για τον άλλο. 

Αυτοεκδίδομαι ψηφιακά-Θόδωρος Αγγελόπουλος

Αυτοεκδίδομαι ψηφιακά-Θόδωρος Αγγελόπουλος. Είναι η δεύτερη πειραματική αυτοέκδοση, νομίζω πέτυχα το layout πάνω στο οποίο θα εκδίδω και τα επόμενα. http://bit.ly/2zbyDND 

Παντελής Βούλγαρης, Το τελευταίο σημείωμα (2017)

Παντελής Βούλγαρης, Το τελευταίο σημείωμα (2017)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Τέσσερα χρόνια μετά τη «Μικρά Αγγλία» ο Βούλγαρης μας δίνει «Το τελευταίο σημείωμα». Αναφέρεται στην εκτέλεση των 200 την πρωτομαγιά του 1944, σαν αντίποινα για την εκτέλεση του γερμανού διοικητή της Λακωνίας και τριών γερμανών στρατιωτών από τους αντάρτες.

  Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Ναπολέων Σουκατζίδης. Κομμουνιστής, φυλακισμένος από το 1936, εκτελεί χρέη διερμηνέα στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Θα βρεθεί ανάμεσα στους 200. Ο διοικητής του στρατοπέδου θέλει να του χαρίσει τη ζωή. Όμως πώς; Θα πάρει κάποιος άλλος τη θέση του; Η διαταγή είναι να εκτελεσθούν 200. Αρνείται. Και εκτελείται.

  Μήπως ήταν βλάκας ο διοικητής; Μα να εκτελέσει τον διερμηνέα του; Μπα, απλά υπάκουσε στην εντολή. Η εντολή έλεγε να είναι διακόσιοι και έπρεπε να εκτελέσει διακόσιους. Η Γερμανία όπως και η Ιαπωνία βγήκαν τελευταίες από τη φεουδαρχία και γι’ αυτό η αξία της πειθαρχίας στους ανωτέρους, κυρίαρχη στα φεουδαρχικά καθεστώτα, ήταν ακόμη ιδιαίτερα έντονη.

  Δεν ήταν όλοι οι γερμανοί έτσι. Στην Κρήτη, ένας πατέρας έπεσε στα χέρια του γερμανού αξιωματικού παρακαλώντας τον να πάρει τη θέση του γιου του. Ο γερμανός συγκινήθηκε και χάρισε τη ζωή στο γιο, χωρίς να βάλει βέβαια στη θέση του τον πατέρα.

  Όσοι ιταλοί είδαν τον «Στρατηγό Ντέλα Ρόβερε» του Ροσελίνι, βλέποντας τον Βιτόριο ντε Σίκα να δίνει και αυτός ένα «τελευταίο σημείωμα» στον διοικητή της φυλακής και να πηγαίνει να στήνεται στον τοίχο με τους υπό εκτέλεση πατριώτες αρνούμενος την προσφορά του να τον εξαιρέσει, θα ανασήκωσαν τους ώμους τους με τη σκέψη «Αυτό μόνο στον κινηματογράφο γίνεται». Δεν μπορούσαν να ξέρουν ότι είχε συμβεί κάτι παρόμοιο, στην πραγματικότητα, στην Ελλάδα.

  Νόμιζα ότι ο Σουκατζίδης ήταν γνωστός, όμως η Ιωάννα Καρυστιάνη μας είπε στην δημοσιογραφική προβολή όπου παραβρέθηκε με τον άντρα της μιλώντας για την ταινία και απαντώντας σε ερωτήσεις, ότι πάρα πολλοί απ’ αυτούς που ρώτησε δεν τον είχαν ξανακούσει.

  Ίσως κι εγώ να μην τον είχα ξανακούσει αν δεν τύχαινε να κατάγομαι από την Ιεράπετρα, όπου εργάστηκε ο Σουκατζίδης (νομίζω λογιστής στο εργοστάσιο Μίνως, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων προπολεμικά), και όπου αρραβωνιάστηκε την Χαρά Λιουδάκη, αδελφή της Μαρίας.

  Το πατριωτικό μαζί με το υπαρξιακό συμπλέκονται στην ταινία. Πώς είναι να περιμένεις το θάνατο; Οι τελευταίες σκηνές με τις εκτελέσεις που δείχνουν το υψηλό φρόνημα των πατριωτών είναι συγκλονιστικές.

  Χαροκαμένη η Χαρά. Όχι μόνο σκότωσαν τον αρραβωνιαστικό της αλλά και την αδελφή της τη Μαρία Λιουδάκη  (την είχε δασκάλα ο πατέρας μου), οι άντρες του Μπαντουβά (διαβάστε τον σύνδεσμο). Ο καθηγητής μου ο Μανώλης Μιλτιάδη Παπαδάκης που μας έφυγε πρόπερσι έγραψε ένα βιβλίο για τη ζωή της.

  Παρεμπιπτόντως να γράψω εδώ ότι ο πατέρας μου σαν από θαύμα σώθηκε από το πολύ ξύλο που έφαγε από τους μπαντουβάδες. Χάρη σ’ αυτό το θαύμα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, έχω γράψει αλλού σχετικά.

  Ωραία η ταινία του Παντελή Βούλγαρη, ήρωας ο Σουκατζίδης μ’ αυτή του τη στάση, όμως δεν μπορώ να μην κάνω κάποιες σκέψεις. Αν….

  Αν δεν ήταν ανάμεσα στους 200 και δεν είχε εκτελεστεί, υπήρχαν πολλές πιθανότητες να εκτελεστεί από ένα άλλο απόσπασμα, αποτελούμενο από έλληνες αυτή τη φορά, στον εμφύλιο.

  Αν στον εμφύλιο είχε νικήσει η Αριστερά, υπήρχαν κάποιες πιθανότητες να εκτελεστεί στις «Δίκες της Αθήνας», από τους συντρόφους του.

  Αλλά, όπως λέει και το ανέκδοτο, αν η γιαγιά μου είχε… θα ήταν παππούς.   

  Όπως έχω εμμονή με τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους, έτσι έχω εμμονή και με τις συμπτώσεις. Γυρνώντας από την προβολή είδα μια αναγνώριση στο σταθερό μου. Κοιτάζω τα πέντε τελευταία ψηφία και τα βάζω στην εύρεση στην ηλεκτρονική ατζέντα σε word που έχω στον υπολογιστή μου για να δω ποιος με πήρε. Και βγαίνει ένας άλλος Βούλγαρης, ο Διονύσης, συνάδελφος, ο πληροφορικάριος στο Βαρβάκειο, που πολύ με βοήθησε με διάφορα προβλήματα που είχα στον υπολογιστή μου. Χάρη σ’ αυτόν έσωσα κάποτε ένα σωρό αρχεία. Όχι, δεν με είχε πάρει, ίσως κατά λάθος. Χαρήκαμε όμως και οι δυο που τα είπαμε μετά από έξι χρόνια, όσα είμαι συνταξιούχος. Την επομένη βλέπω στο κινητό μου επίσης ένα μήνυμα, για κάποιο τηλεφώνημα που έληγε στα ίδια ψηφία, αλλά υπήρχε και το όνομα. Ήταν η φίλη μου η Δέσποινα, πρόεδρος του συλλόγου κατωχωριτών.

  Και το πιο περίεργο: τα τηλέφωνά τους διέφεραν μόνο σε ένα ψηφίο. Η πιθανότητα για μια τέτοια σύμπτωση στα είκοσι τόσα κινητά τηλέφωνα που είχα καταχωρημένα ήταν μια στο εκατομμύριο, ίσως και παραπάνω.

Luis Prieto, Kidnap (Απαγωγή, 2017)

Luis Prieto, Kidnap (Απαγωγή, 2017)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Δεν θυμάμαι να έχω δει άλλη ταινία με τόσο έντονο σασπένς.

  Η Halle Berry, χωρισμένη μητέρα, εργάζεται σερβιτόρα. Περιμένει να αλλάξει η βάρδια της για να πάρει το γιο της στο λούνα παρκ. Και βέβαια το σασπένς δεν ξεκινάει όταν θα ψάχνει τον εξάχρονο γιο της και δεν θα τον βρίσκει, αλλά ήδη από την αρχή, από τον τίτλο. Ξέρουμε ότι κάποια στιγμή θα πέσει θύμα απαγωγής.

  Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας είναι μια καταδίωξη, αυτή με το αυτοκίνητό της να ακολουθεί το αυτοκίνητο των απαγωγέων του γιου της, σε επεισόδια που κόβουν την ανάσα. Στους λάτρεις των θρίλερ θα αρέσει πάρα πολύ. Κι εμένα μου άρεσε, παρόλο που δεν είμαι ακριβώς λάτρης του είδους.

Camilo Tavares, O dia que durou 21 años (Η μέρα που κράτησε 21 χρόνια, 2012)

Camilo Tavares, O dia que durou 21 años (Η μέρα που κράτησε 21 χρόνια, 2012)

Από σήμερα στο Στούντιο και στην Αλκυονίδα.

  Μπορεί να ισχύει το «μια εικόνα χίλιες λέξεις» αλλά ισχύει και το αντίστροφο, «μια λέξη χίλιες εικόνες»· ή, για την ακρίβεια, μια πρόταση ή μια παράγραφος χίλιες εικόνες. Περισσότερα για το πραξικόπημα αυτό στην Βραζιλία έμαθα από το σχετικό λήμμα της βικιπαίδειας.

  Τη γενική εικόνα την έχουμε. Οι ΗΠΑ εμπλέκονται σε όλα τα πραξικοπήματα της Λατινικής Αμερικής. Χρησιμοποιούν ως επιχείρημα την ανάσχεση της κομμουνιστικής εξάπλωσης, ιδιαίτερα μετά την κουβανική επανάσταση. Και βέβαια κάποιες φορές τους ξεφεύγει και πετάνε και το «πλήττονται τα συμφέροντά μας», συμφέροντα οικονομικά.

  Άτυχοι οι βραζιλιάνοι, η δικτατορία τους κράτησε 21 χρόνια, ακριβώς το τριπλάσιο από ό,τι σε μας, από το 1964 με την ανατροπή του αριστερίζοντος João Goulart μέχρι το 1985. Όμως καλύτερα να μεταφράσω από τη βικιπαίδεια που έχει αρκετές πληροφορίες για την ταινία.

  «Το έργο ξεκινάει από την κρίση που προκλήθηκε με την παραίτηση του προέδρου Jânio Quadros τον Αύγουστο του 1961 και φτάνει μέχρι το 1969, με την απαγωγή του τότε πρέσβη των ΗΠΑ στη Βραζιλία, του Charles Burke Elbrik από ένοπλες ομάδες. Έγινε ανταλλαγή για την απελευθέρωσή του με 15 πολιτικούς κρατουμένους που αργότερα εξορίστηκαν από τη χώρα. Ανάμεσά τους ήταν και ο δημοσιογράφος  Flávio Tavares, πατέρας του Camilo».

  Η ταινία προβλήθηκε στους κινηματογράφους της Βραζιλίας στις 29 Μαρτίου του 2013, και αργότερα προβλήθηκε και στην τηλεόραση σε τρία επεισόδια των 26 λεπτών το κάθε ένα.   

  Στην ταινία παρακολουθούμε συνεντεύξεις και αρχειακό υλικό. Μαθαίνουμε ότι ο Κένεντι ήταν υπέρ της ανατροπής του καθεστώτος. Μετά τη δολοφονία του ο Λύντον Τζόνσον που τον διαδέχτηκε απλώς συνέχισε την πολιτική του.

  Ναι, είχα περιέργεια να διαβάσω για τον ανατραπέντα πρόεδρο. Ζει ακόμη; Και βλέπω ότι πέθανε το 1978, επισήμως από καρδιακή προσβολή αλλά με υποψίες που με τα χρόνια, έπειτα από κάποιες μαρτυρίες, γίνονται πιο βάσιμες, ότι δηλητηριάστηκε.

  Έλεγα ότι μια μεγάλη υπηρεσία του υπαρκτού σοσιαλισμού είναι ότι, εξαιτίας του φόβου της εξάπλωσης του κομμουνισμού, δίδονταν κάποια προνόμια και παροχές στους εργαζόμενους, που μετά την κατάρρευσή του περιστέλλονται όλο και περισσότερο. Στη Λατινική Αμερική όμως, εξαιτίας αυτού του φόβου, οι ΗΠΑ επέβαλαν στυγνές δικτατορίες. Βέβαια η δικτατορία στην Βραζιλία έγινε σχεδόν αναίμακτα (διάβασα για επτά νεκρούς, φοιτητές κυρίως σε διαδηλώσεις), όμως στη συνέχεια η αντίσταση στη δικτατορίας στοίχισε τη ζωή σε πολλούς αγωνιστές.

  Να το γράψω και αυτό, δεν ξέρω αν έγινε τελικά η δημοσιογραφική προβολή στην Αλκυονίδα που υποτίθεται ότι ήταν για τις 10 η ώρα στις 19 του μηνός. 10.05 που πήγα βρήκα τα ρολά κατεβασμένα. Ευτυχώς υπήρχε η ταινία στο youtube, από όπου την είδα. Βέβαια τα πορτογαλικά μου δεν είναι και τόσο καλά (ευτυχώς υπήρχαν πορτογαλικοί υπότιτλοι), όμως τουλάχιστον στο μισό της ταινίας ακούμε αγγλικά.  

Αυτοεκδίδομαι ψηφιακά-Gustave Flaubert

Κρίση στο βιβλίο, κρίση στην ύστερη ηλικία, κρίση παντού. Καθώς είμαι ηλεκτρονικάκιας και πιστεύω στο ηλεκτρονικό κείμενο, σε κάποια βιβλία μου φρόντισα να εξασφαλίσω το pdf. Έκανα το πρώτο πείραμα, έφτιαξα μόνος μου το layout σε τρεις βιβλιοκριτικές μου για τον Φλωμπέρ, 30 σελίδες, το πήγα στο Σταμάτη στον οποίο έβγαζα φωτοτυπίες επί χρόνια, και δικές μου και του Παιδαγωγικού Τμήματος τότε που ήμουν αποσπασμένος (Γωνία Σόλωνος και Ζωοδόχου Πηγής το καινούριο μαγαζί του). Αναβαθμισμένος, κάνει και ψηφιακές εκδόσεις. Ενάμισι ευρώ μου στοίχισαν οι τριάντα σελίδες, ενώ στην αρχή που δεν κατάλαβε και νόμισε τρακόσες μου είπε για δέκα ευρώ για ένα αντίτυπο. Τόσα θα έδινε κανείς για να αγοράσει ένα βιβλίο στο ίδιο σχήμα, Α5. Για περισσότερα, το κόστος πέφτει. Εδώ είναι το pdf. http://bit.ly/2y2GXdg Πάνω σ’ αυτό το layout κάνω το επόμενο βιβλίο μου, και μάλλον θα κάνω όλα τα επόμενα. 

Bob Fosse, Lenny (Λένι ο βρωμόστομος, 1974)

Bob Fosse, Lenny (Λένι ο βρωμόστομος, 1974)

  Αγαπημένος μου ηθοποιός ο Dustin Hoffman, τον θεωρώ από τους καλύτερους. Ξαναείδα την ταινία «Λένι ο βρωμόστομος» στο «Σχολείο του σινεμά».

  Βιογραφική ταινία, που βέβαια ο στόχος του Bob Fosse ήταν κάτι παραπάνω από το να μας παρουσιάσει τη ζωή του Λένι. Ήθελε κυρίως, πιστεύουμε, να αναδείξει αυτό που σατίριζε ο Λένι στις σατιρικές ατάκες του, αλλά και την κοινωνική κατάσταση της εποχής εκείνης, καθώς ακούμε κάπου στο τέλος της ταινίας ότι αυτά για τα οποία κάθισε στο εδώλιο του κατηγορουμένου ο Λένι Μπρους σήμερα θα περνούσαν απαρατήρητα.

  Εξαιρετικός υποκριτικά ο Ντάστιν Χόφμαν, και εξαιρετικός σκηνοθετικά ο Μπομπ Φος. Χωρίζει την ταινία του σε τρία μέρη, με αποσπάσματα από κάθε μέρος σε αλληλοδιαδοχή. Το ένα μέρος, που τοποθετείται στο παρόν, είναι οιονεί συνεντεύξεις με άτομα που είχαν παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωή του Λένι όπως η γυναίκα του, ο ατζέντης του και η μητέρα του. Το άλλο είναι αναδρομές στη ζωή του με βάση τις αφηγήσεις των συνεντευξιαζόμενων. Το τρίτο είναι οιονεί ντοκιμαντέρ, με τον Λένι να πετάει τις ατάκες του στα κέντρα που εμφανιζόταν.

  Εξαιρετικό και το κιαροσκούρο της φωτογραφίας. 

Lech Majewski, Onirica 2014

Lech Majewski, Onirica (Field of dogs, 2014)

  Από την Πέμπτη στην Αλκυονίδα και το Στούντιο.

  Καθυστέρησα να γράψω για την ταινία γιατί ήθελα να διαβάσω πρώτα τη «Θεία κωμωδία», η οποία λειτουργεί ως αντικατοπτρική ιστορία (mise en abyme).

  Θα μεταφράσω το κείμενο του πρώτου συνδέσμου.

  «Ο Αδάμ σαν από θαύμα σώζεται σε ένα τροχαίο στο οποίο έχασαν τη ζωή τους η φίλη του η Μπάσια [Φιλιά στα λατινικά] και του καλύτερού του φίλου, του Καμίλ. Ο Αδάμ, εξαιρετικός καθηγητής της λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο, αποφασίζει να εγκαταλείψει την καριέρα του [γίνεται πωλητής σε σουπερμάρκετ], αλλά όχι το πάθος του για τη Θεία Κωμωδία, μοναδική αληθινή παρηγοριά του. Μόνο όταν κοιμάται ο Αδάμ καταφέρνει να βρει ανακούφιση: ζει μια παράλληλη ζωή σε μια ονειρική διάσταση, γεμάτη με παράξενα οράματα και δαντικές εικόνες· μόνο εκεί καταφέρνει να δει και να μιλήσει στους αγαπημένους του. Τα οράματα που προέρχονται από τη φαντασία του Αδάμ και τα φαντάσματα της ποίησης γίνονται ιδιαίτερα έντονα όταν μια σειρά από συμφορές [μια πλημμύρα, η συντριβή ενός αεροπλάνου, η έκρηξη ενός ηφαιστείου] πλήττει το έθνος».

  Ακούμε στίχους και από τα τρία μέρη της «Θείας κωμωδίας», από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο. Το εικαστικό μέρος της Κόλασης και του Καθαρτηρίου είναι περιορισμένο, αντίστροφα από ό,τι στο έργο του Δάντη, ενώ αντίθετα κυριαρχεί στο τελευταίο μέρος, με εικόνες ταμπλό σχεδόν βιβάν, όχι σε παραδεισένιο περιβάλλον αλλά στον ίδιο τον Παράδεισο. Όσο για το φιλοσοφικο-θεολογικό μέρος της «Θείας κωμωδίας», εδώ καταλαμβάνεται σχεδόν  εξ ολοκλήρου από το λόγο της θείας που καλύπτει αρκετό μέρος της ταινίας, μιας θείας που ανησυχεί πραγματικά για τον ανιψιό της.

  Τέτοιου είδους ταινίες όπως είναι και «Ο αγαπημένος σου Βίνσεντ» δεν κυκλοφορούν κάθε μέρα, γι’ αυτό νομίζω δεν πρέπει να χάσετε την «Onirica». 

Louis Leterrier, The brothers Grimsby (Πρακτοράτζα 2016)

Louis Leterrier, The brothers Grimsby (Πρακτοράτζα 2016)

  Ο Sacha Baron Cohen έχει χωριστεί από τον αδελφό του, εδώ και 28 χρόνια, όταν πέθαναν οι γονείς τους. Είναι φανατικός ποδοσφαιρόφιλος. Έχει μια πολυμελή οικογένεια με παιδιά και με εγγόνια. Ψάχνει όλα αυτά τα χρόνια μήπως βρει τον αδελφό του.

  Και κάποτε τον βρίσκει. Είναι πρωτοκλασάτος πράκτορας. Και μαζί του θα εμπλακεί σε ξεκαρδιστικές περιπέτειες, προσπαθώντας να εξοντώσουν μια «Φραγκογιαννού», που θέλει να «σώσει» τον πλανήτη από τον υπερπληθυσμό διοχετεύοντας ένα ιό που θα εξοντώσει, υπολογίζει, κάποιου δυο εκατομμύρια άτομα, όχι από τις προνομιούχες τάξεις αλλά από της γης τους κολασμένους. Και βλέπουμε κι εδώ το γνωστό μοτίβο, από γκάφα σε γκάφα θα γίνει στο τέλος ιδιαίτερα αποτελεσματικός.  

  Μου αρέσει ο Sacha Baron Cohen με το τολμηρό, αναρχικό, κάποιες φορές χυδαίο χιούμορ του. Θυμάμαι πόσο απόλαυσα τον «Δικτάτορα» και τον «Μποράτ».  

Lech Majewski, Onirica (Field of dogs, 2014)

Lech Majewski, Onirica (Field of dogs, 2014)

  Από προχθές στην Αλκυονίδα και το Στούντιο.

  Καθυστέρησα να γράψω για την ταινία γιατί ήθελα να διαβάσω πρώτα τη «Θεία κωμωδία», η οποία λειτουργεί ως αντικατοπτρική ιστορία (mise en abyme).

  Θα μεταφράσω το κείμενο του πρώτου συνδέσμου.

  «Ο Αδάμ σαν από θαύμα σώζεται σε ένα τροχαίο στο οποίο έχασαν τη ζωή τους η φίλη του η Μπάσια [Φιλιά στα λατινικά] και του καλύτερού του φίλου, του Καμίλ. Ο Αδάμ, εξαιρετικός καθηγητής της λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο, αποφασίζει να εγκαταλείψει την καριέρα του [γίνεται πωλητής σε σουπερμάρκετ], αλλά όχι το πάθος του για τη Θεία Κωμωδία, μοναδική αληθινή παρηγοριά του. Μόνο όταν κοιμάται ο Αδάμ καταφέρνει να βρει ανακούφιση: ζει μια παράλληλη ζωή σε μια ονειρική διάσταση, γεμάτη με παράξενα οράματα και δαντικές εικόνες· μόνο εκεί καταφέρνει να δει και να μιλήσει στους αγαπημένους του. Τα οράματα που προέρχονται από τη φαντασία του Αδάμ και τα φαντάσματα της ποίησης γίνονται ιδιαίτερα έντονα όταν μια σειρά από συμφορές [μια πλημμύρα, η συντριβή ενός αεροπλάνου, η έκρηξη ενός ηφαιστείου] πλήττει το έθνος».

  Ακούμε στίχους και από τα τρία μέρη της «Θείας κωμωδίας», από την Κόλαση, το Καθαρτήριο και τον Παράδεισο. Το εικαστικό μέρος της Κόλασης και του Καθαρτηρίου είναι περιορισμένο, αντίστροφα από ό,τι στο έργο του Δάντη, ενώ αντίθετα κυριαρχεί στο τελευταίο μέρος, με εικόνες ταμπλό σχεδόν βιβάν, όχι σε παραδεισένιο περιβάλλον αλλά στον ίδιο τον Παράδεισο. Όσο για το φιλοσοφικο-θεολογικό μέρος της «Θείας κωμωδίας», εδώ καταλαμβάνεται σχεδόν  εξ ολοκλήρου από το λόγο της θείας που καλύπτει αρκετό μέρος της ταινίας, μιας θείας που ανησυχεί πραγματικά για τον ανιψιό της.

  Τέτοιου είδους ταινίες όπως είναι και «Ο αγαπημένος σου Βίνσεντ» δεν κυκλοφορούν κάθε μέρα, γι’ αυτό νομίζω δεν πρέπει να χάσετε την «Onirica». 

Dante Alighieri, La divina commedia

Dante Alighieri, La divina commedia (μετ. Γεωργίου Εμμ. Αντωνιάδου), Αθήνα 1881, σελ. 537

  Σε μια προηγούμενη ανάρτησή μου χρησιμοποίησα τη μεταφορά τη μπιλιάρδου. Κτυπώ την πρώτη μπάλα με τη στέκα που είναι το Onirica, ταινία του Lech Majewski. Βρίσκει την επόμενη μπάλα που είναι η «Αινειάδα» του Βιργίλιου, η οποία λειτουργεί ως αντικατοπτρική ιστορία (mise en abyme) μέσα στο έργο του Μαγιέφσκι. Όπως καταλαβαίνετε, η επόμενη μπάλα θα είναι η «Αινειάδα», έργο που το κάναμε στο πρώτο έτος με τον Ηλιόπουλο, ένα καθηγητή φόβο και τρόμο. Τον πέρασα τον Οκτώβριο, με πενταράκι φυσικά. Άλλοι έχασαν χρονιά εξαιτίας του.

  Αγαπημένο έργο του Καζαντζάκη η «Θεία κωμωδία», τη μετάφρασε κιόλας. Ξέροντάς το, χρησιμοποίησα την τριμερή δομή της (Κόλαση-Καθαρτήριο-Παράδεισος) ως μεταφορά για να κατηγοριοποιήσω τους ανθρώπους σε τρία είδη, και να τοποθετήσω τον Καζαντζάκη σε ένα από αυτά, σε ένα κείμενο που το έγραψα φοιτητής.

   Ο Δάντης (1265-1321) ξεκίνησε να γράφει τη «Θεία κωμωδία» το 1308 και την ολοκλήρωσε μόλις λίγο πριν το θάνατό του. Χρησιμοποιεί δυο κοινούς τόπους της εποχής, τη σύμβαση του ονείρου και την κατάβαση στην Άδη, τόπους που τους συναντήσαμε και σε έργα της κρητικής λογοτεχνίας πριν από την Κρητική Αναγέννηση, και συγκεκριμένα στην «Ιστορία και όνειρο» και το «Ερωτικό ενύπνιο» του Μαρίνου Φαλιέρου, στον «Απόκοπο» του Μπεργαδή και στην «Ρίμα θρηνητική εις τον πικρόν και ακόρεστον Άδην» του Ιωάννη Πικατόρου. Έχω γράψει σχετικά στο βιβλίο μου «Η λαϊκότητα της κρητικής λογοτεχνίας».

  Ο Δάντης κοιμάται. Και βλέπει ένα όνειρο. Ξυπνάει κάποια στιγμή, και εύχεται να μπορέσει να μεταφέρει στους στίχους του τις εικόνες που είδε με την ίδια ενάργεια.

  Το στόρι είναι η κατάβαση στην Κόλαση με συνοδό τον Βιργίλιο. Εκεί βλέπει διάφορους τιμωρημένους και μαθαίνει τα αμαρτήματά τους εξαιτίας των οποίων βρίσκονται εκεί. Στη συνέχεια, πάντα με συνοδεία τον Βιργίλιο, ανέρχεται στο Καθαρτήριο. Εκεί συναντά άτομα που αμάρτησαν μεν, όμως θα μπορούσαν να συγχωρεθούν για τις αμαρτίες τους μετά από κάποια παραμονή σ’ αυτό. Στον Παράδεισο δεν μπορεί να τον συνοδεύσει ο Βιργίλιος, γιατί κανείς μη χριστιανός δεν μπορεί να εισέλθει σ’ αυτόν και ο Βιργίλιος (70-19 π.χ.) έζησε στα χρόνια προ Χριστού. Εκεί θα τον συνοδεύσει η Βεατρίκη, η «αθάνατη αγαπημένη». Αντιγράφω από τη βικιπαίδεια:

  «Σε ηλικία μόλις εννέα ετών, ο Δάντης γνώρισε τη Βεατρίκη Πορτινάρι, ένα χρόνο μικρότερη και κόρη του πλούσιου άρχοντα Folco Portinari. Η Βεατρίκη αποτέλεσε τον πρώτο πλατωνικό έρωτα του Δάντη, ο οποίος, όμως, είχε άδοξη κατάληξη με τον θάνατο της Βεατρίκης το 1290. Το γεγονός αυτό φαίνεται πως αποτέλεσε και την αφορμή να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά ο Δάντης στη Λατινική λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και τις επιστήμες».

  Να ξαναγράψω πάλι ένα ευφυολόγημα που μου άρεσε: «Ο άνδρας δεν ξεχνάει ποτέ την πρώτη του αγάπη, και η γυναίκα-την τελευταία». Δεν ξέρω αν αυτός που το επινόησε είχε υπόψη του τη «Θεία Κωμωδία». Δεν θα μου βγάλει όμως κανείς από το μυαλό ότι το βασικό κίνητρο του Δάντη για να γράψει τη «Θεία κωμωδία» ήταν αυτός ο πρώτος του έρωτας.

  Στην Κόλαση ο Δάντης είναι κυρίως εικαστικός. Τις εικόνες του με τα μαρτύρια των αμαρτωλών θα τις ζήλευε ο Ιερώνυμος Μπος, που υποθέτω ότι πρέπει να είχε διαβάσει τη «Θεία κωμωδία». Στο Καθαρτήριο είναι λιγότερο εικαστικός, ενώ εισβάλλει περισσότερο ο φιλοσοφικός-θεολογικός λόγος. Στον Παράδεισο όμως κυριαρχεί. Δίπλα του βέβαια υπάρχει και η εικαστική περιγραφή, που έχει κυρίως σαν θέμα της την Βεατρίκη, που απαστράπτει έχοντας την εύνοια των ουρανών.

  Στην Κόλαση κυρίαρχη είναι η σάτιρα, καθώς συναντάει εκεί αμαρτωλά πρόσωπα της εποχής του. Βέβαια για να μη φαίνεται προκατειλημμένος αναφέρει και αμαρτωλούς της αρχαιότητας τους οποίους συνάντησε. Στον πάτο πάτο της Κόλασης που έχει σχήμα κώνου, μαζί με τον εωσφόρο είναι ο Βρούτος και ο Κάσιος, οι δολοφόνοι του Ιούλιου Καίσαρα.

  Ο Δάντης δεν περιορίζεται όμως μόνο σε υπαρκτά πρόσωπα, αναφέρεται και σε πρόσωπα της λογοτεχνίας. Ο Τειρεσίας, η Αντιγόνη, ο Θησέας, ο Αχιλλέας, οι Σειρήνες, κ.λπ. θα κάνουν την εμφάνισή τους.

  Η μετάφραση του Γ. Αντωνιάδη που τυπώθηκε το 1881 σε καθαρευουσιάνικους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους έχει τη χάρη της. Βέβαια πάσχει από σοβαρά λάθη επιμέλειας, συγγνωστά όμως για την εποχή. Ακόμη και στιχουργικές ατέλειες (παράλειψη λέξεων που χαλάνε τον δεκαπεντασύλλαβο) μπορούν να αποδοθούν κι αυτές στην επιμέλεια. Κάποιες χασμωδίες όμως βαρύνουν αποκλειστικά τον μεταφραστή, αν και είναι σχεδόν αναπόφευκτες σε κάθε ποιητικό έργο, όπως π.χ. «ήρχισε πάλιν λέγουσα με λαλιάν και σχήμα» (σελ.516). Όμως να παραθέσουμε ένα δείγμα από τον Παράδεισο μαζί με το πρωτότυπο κείμενο, πριν προχωρήσουμε στο σχολιασμό κάποιων αποσπασμάτων.

Κι ευθύς ηρώτησα ειπών –Πού είν’ εκείνη;

Όθεν αυτός. –Τον πόθον σου δια να εκπληρώσω

η Βεατρίκη μ’ έπεμψε από της θέσεώς μου.

Και αν κυττάξης υψηλά κατά τον τρίτον κύκλον

εις τον ανώτατον βαθμόν, θέλεις την ίδη πάλιν

επί του θρόνου, ον αυτή αι αρεταί παρέσχον 

Χωρίς να του αποκριθώ ανύψωσα το βλέμμα,

και είδον ότι εαυτήν με στέφανον εκόσμει,

τας αιωνίας γύρωθεν ακτίνας ανακλώσα (σελ. 523).

E «Ov' è ella?», sùbito diss' io.
Ond' elli: «A terminar lo tuo disiro
mosse Beatrice me del loco mio;

e se riguardi sù nel terzo giro
dal sommo grado, tu la rivedrai
nel trono che suoi merti le sortiro».

Sanza risponder, li occhi sù levai,
e vidi lei che si facea corona
reflettendo da sé li etterni rai (XXXI canto).

  Και τα αποσπάσματα.

Όσοι δεν έχουν κάλυμμα τριχών εις το κρανίον

υπήρξαν όλοι κληρικοί, πάππαι και καρδινάλεις,

ούς μέγας εκυρίευσε βαθμός φιλαργυρίας (σελ. 32).

  Να η σάτιρα που λέγαμε. Σε άλλους στίχους αναφέρει συγκεκριμένα ονόματα.

Το κοιμητήριον αυτών κατά το μέρος τούτο

έχουσιν ο τ’ Επίκουρος κι οι οπαδοί του πάντες,

όσοι φρονούσε την ψυχήν θνητήν καθώς το σώμα (σελ. 46).

  Πάει, δεν τη γλιτώνω την κόλαση έτσι και διαβάσουν στου ουρανούς το βιβλίο μου «Το μυστικό των εξωγήινων».

Τον Τειρεσίαν κύτταξε όστις μετήλλαξ’ όψιν,

ότε γυνή κατήντησε εξάρρενος να γείνει,

αλλάξας απαξάπαντα του σώματος τα μέλη (σελ. 97)

  Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη καταγεγραμμένη αλλαγή φύλου.

  Και διεχώρισεν αυτούς ταχέως η θερμότης,

αλλ’ όμως δεν ηδύναντο να σηκωθούν επάνω,

τόσον αι πτέρυγες αυτών πισσαλειμμέναι ήσαν (σελ. 110)

  Ο λόγος για κάποιους κολασμένους που ήσαν αλειμμένοι με πίσσα. Ναι, το επιβεβαίωσα στη google, το πασαλείβω (στην Κρήτη το λέμε πασαλείφω) προέρχεται από το πισσαλείφω, αλείφω με πίσσα.  

  Όφεις εκράτουν όπισθεν τας χείρας των δεμένας

και διετρύπουν τους νεφρούς δια της κεφαλής των

και της ουράς, και απ’ εμπρός συμπεπλεγμένοι ήσαν (σελ. 120)

  Ένα ακόμη μαρτύριο.

  Εκείνο το δαιμόνιο είναι ο Γιάννης Σχίκκης,

Και τρέχων ούτω λυσσωδώς τους άλλους συγυρίζει (σελ. 149)

  Πρέπει να δω την όπερα, είμαι περίεργος να δω ποιος ήταν αυτός ο Γιάννης Σκίκης. Να πούμε εδώ ότι πολλά ονόματα που μου είναι άγνωστα, φαντάζομαι είναι γνωστά στους ιταλούς, και περισσότερα βέβαια στους ιταλούς εκείνης της εποχής.   

Τον άλλον ήδη δέσμιον του πλοίου εξελθόντα

να συμφωνή και να πωλή την κόρην του τον βλέπω,

ως πράττουσιν οι πειραταί με τας συνήθεις δούλας (σελ. 277)

  Δεν το πιστεύω, είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να στάλθηκε στο Καθαρτήριο και όχι στην Κόλαση;

Διότ’ η γη, όπου να ζω προωρισμένος είμαι,

κατ’ αρετήν ισχαίνεται ημέρα τη ημέρα,

και φαίνεται προς φοβεράν καταστροφήν ετοίμη (σελ. 299)

  Και σήμερα έτσι φαίνεται σε πολλούς.

Ποτέ δεν σοι προσέφερεν η φύσις ή η τέχνη

Ούτω μεγάλην ηδονήν, ως τα ωραία μέλη,

Ένθα εκλείσθην, άτινα ελύθησαν εις χώμα (338)

  Και ο Δάντης το είχε καταλάβει το νόημα της ζωής.

  Εσείς το έχετε καταλάβει; 

Darren Aronofsky, Mother! (Μητέρα, 2017)

Darren Aronofsky, Mother! (Μητέρα, 2017)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Drama, horror, mystery, χαρακτηρίζει την ταινία το IMDb. Έχω δηλώσει ότι οι ταινίες τρόμου δεν μου αρέσουν, όμως ο Χαβιέρ Μπαρδέμ είναι ένας πολύ καλός ηθοποιός και η Τζένιφερ Λώρενς πολύ όμορφη και, όπως την είδα στην ταινία που η κάμερα συνεχώς εστιάζει σ’ αυτήν, επίσης πολύ καλή ηθοποιός. Τέλος, το «The wrestler» του Αρονόφσκι μου άρεσε πολύ.

  Η ταινία ξεκινάει αργά, αλλά καταλήγει σε ένα δαιμονικό κρεσέντο. Πάλι θα κάνω την παρομοίωση με το Jo-Ha-Kyu του θεάτρου Νο.

  Ο Χαβιέρ είναι ποιητής, αλλά η έμπνευσή του φαίνεται να έχει σταματήσει. Η επίσκεψη ενός θαυμαστή του με τη γυναίκα του θα είναι καταλυτική. Θα τους φιλοξενήσουν. Οι δυο γιοι τους που θα «εισβάλλουν» κυριολεκτικά στο σπίτι τους και θα τους ανακατώσουν, αλλά και η εγκυμοσύνη της γυναίκας του θα επιδράσουν καταλυτικά. Θα του ξαναέλθει η έμπνευση και θα γράψει ένα αριστούργημα. Και θα πλακώσουν οι θαυμαστές.

  Παραθέτω την αρχή από το βιογραφικό του στη βικιπαίδεια: He has received acclaim, and generated controversy, for his often surreal, disturbing films.

  Πραγματικά αυτή η πλημμύρα από τους θαυμαστές και οι σκηνές που επακολουθούν μόνο στη σφαίρα του φανταστικού θα μπορούσαν να συμβούν.

  Το τέλος της ταινίας μου θύμισε το τέλος του «Funny games» του Michael Hanecke. Όσοι το έχετε δει και δείτε και την ταινία του Αρονόφσκι θα καταλάβετε. 

Joseph Kosinski, Only the brave (Ριψοκίνδυνοι άνδρες, 2017)

Joseph Kosinski, Only the brave (Ριψοκίνδυνοι άνδρες, 2017)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Μόλις δυο μέρες πιο πριν είχαμε δει το «Χωρίς αγάπη» του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ, όπου μάθαμε πώς κινούνται οι ομάδες αναζήτησης εξαφανισμένων ατόμων, κυρίως σε ανοικτούς υπαίθριους χώρους. Στην ταινία «Only the brave» μάθαμε πώς δουλεύουν οι πυροσβέστες.

  Έκανα κι εγώ τον πυροσβέστη, καλοκαίρι του 1987. Πήρε φωτιά η Θριπτή και έτρεξα κι εγώ (τι διάβολο οικολόγος ήμουνα) να βοηθήσω. Πήρα πραγματικά μια γεύση. Τροχάδην να περάσουμε το μέτωπο της φωτιάς, όμως από ένα σχετικά πλατύ δρόμο. Μελισσοκόμοι δίπλα μας να τρέχουν να φορτώσουν σε φορτηγάκια τις κυψέλες, να σώσουν τις μέλισσές τους.

  Βέβαια, μου στοίχισε. Δεν ξέρω αν ήταν το νερό που ήπια από κάποιο βαρέλι ή η ζέστη στο στήθος και η κρυάδα στην πλάτη που μου προκάλεσαν, είπε η γιατρός, μια απλή ιοσούλα. Εγώ για πρώτη φορά έκανα το λάθος να μην πάρω αντιβίωση, με αποτέλεσμα να πάθω μια καραμπινάτη στρεπτοκοκκική λοίμωξη και να κοντέψω να πεθάνω. Ένα χρόνο έκανα μπενατούρ (πενικιλίνη αργής απορρόφησης), μια το μήνα, για να αποφύγω τον ρευματικό πυρετό. Από τότε δεν είχα πια καμιά διάθεση να συμμετάσχω σε δασοπυρόσβεση.

  Το έχω ξαναγράψει, συχνά το στόρι είναι το πρόσχημα για να αναδειχθεί το φόντο. Αυτό που δεν έγραψα είναι πως συχνά το στόρι είναι εξίσου συναρπαστικό. Και το στόρι εδώ είναι οι ιστορίες των δύο κεντρικών ηρώων, του αρχηγού της ομάδας που δεν θέλει να κάμει παιδί γιατί ξέρει ότι θα του λείπει ο μπαμπάς του, και του νεαρού, που από ανεπρόκοπος ναρκομανής γίνεται ένας περιποιητικός μπαμπάς. Και η ταινία κορυφώνεται με την πυρκαγιά στο βουνό Granite.

  Ταινία από κάθε άποψη συναρπαστική, με ένα συγκλονιστικό τέλος. 

Νίκου Καβουκίδη, Μνήμες (2017)

Νίκου Καβουκίδη, Μνήμες (2017)

  Από σήμερα στους κινηματογράφους

  Πρόκειται για ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ που αναφέρεται στην ιστορική περίοδο 1936-1951. Καλύπτει την περίοδο από τη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά μέχρι και δυο χρόνια μετά τον εμφύλιο, τότε που τέλειωσαν οι θανατικές εκτελέσεις των καταδικασμένων σε θάνατο από τα έκτακτα στρατοδικεία.

  Βλέπουμε κινηματογραφημένα στιγμιότυπα της εποχής, με τη φωνή του σκηνοθέτη να είναι σχεδόν απούσα. Τα στιγμιότυπα αυτά σχολιάζονται με αποσπάσματα από κορυφαίους συγγραφείς και ποιητές μας. Θυμάμαι τους Οδυσσέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσο, Γιώργο Σεφέρη, Νικηφόρο Βρεττάκο, Μέλπω Αξιώτη, Ι.Μ.Παναγιωτόπουλο, Νίκο Παππά, υπήρξαν κι άλλοι που δεν μπορώ να τους φέρω στη μνήμη μου.

  Όσοι θεωρήσουν ότι το τμήμα το εμφύλιου είναι μικρό, μπορούν να δουν το «Τι κι αν έπεσε ο Γράμμος, εμείς θα νικήσουμε» του Κώστα Σταματόπουλου, που παίζεται ακόμη στους κινηματογράφους.