Γιώργος Βοϊκλής: Τέμπη, ένα σήριαλ τρόμου με 58 νεκρούς

 

Τέμπη: Ένα σίριαλ τρόμου με πενήντα οκτώ νεκρούς

 

                                                         του Γιώργο Βοϊκλή*

 

Πριν από εξήντα περίπου χρόνια, ένας διεθνώς καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης, ο Κώστας Γαβράς, βασισμένος στο βιβλίο ενός νεαρού συγγραφέα με το όνομα Βασίλης Βασιλικός, γύρισε την ταινία με τίτλο «Ζ», που χαρακτηρίστηκε  πολιτικό θρίλερ. Θέμα της ήταν η δολοφονία στις 23 Μαϊου του 1963 στη Θεσσαλονίκη, από το παρακράτος της Δεξιάς, του ανεξάρτητου βουλευτή της Αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, για τον οποίο λέγεται ότι η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη είχε κάνει τη ρητορική ερώτηση: «-Ποιος θα με απαλλάξει από αυτόν τον άνθρωπο:»

Στην εξιχνίαση αυτής της δολοφονίας, που το κατεστημένο της εποχής προσπάθησε να το παρουσιάσει ως τροχαίο ατύχημα, συνέβαλαν δυο άνθρωποι:

-Ένας τολμηρός και ριψοκίνδυνος διαδηλωτής, από τους εκατοντάδες που πήγαν να ακούσουν τον Γρηγόρη Λαμπράκη να μιλάει για την Ειρήνη, ο οποίος πήδηξε στην καρότσα της τρίκυκλης μοτοσυκλέτας όπου επέβαιναν οι δυο φυσικοί αυτουργοί του εγκλήματος, αποκαλύπτοντάς τους και

-Ένας ιδιόρρυθμος, τυπολάτρης και σχολαστικός 34χρονος εισαγγελέας του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης ο οποίος, αψηφώντας τις ισχυρές πολιτικές και δικαστικές πιέσεις, αλλά και τις απειλές που δέχονταν από το φασιστικό παρακράτος της εποχής, αποκάλυψε το δολοφονικό κύκλωμα και έστειλε στο εδώλιο του κατηγορουμένου τόσο τους φυσικούς, όσο και τους ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας.

Η ιστορία αυτή είχε Happy end, Η πάνδημη κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη ήταν η αρχή του τέλους της 20χρονης πολιτικής κυριαρχίας της Δεξιάς. Λίγες μέρες μετά, στις 11 Ιουνίου, με το ρητορικό επίσης ερώτημα: «-Ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο;» παραιτείται ο επί οκταετία πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, που έξι μήνες μετά, όταν στις εκλογές του Νοεμβρίου έχει πλειοψηφήσει η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, θα φύγει κρυφά για το Παρίσι, όπου θα παραμείνει αυτοεξόριστος μία 10ετία.

Στα χρόνια που ακολούθησαν είχαμε κι άλλες πολιτικές δολοφονίες, που δεν είχαν όμως την ίδια εξέλιξη. Ούτε αποκαλύφθηκαν, ούτε τιμωρήθηκαν οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί τους. Αναφέρω ενδεικτικά τις δολοφονίες:

-Του Σωτήρη Πέτρουλα στις 23 Ιουλίου του 1965.

-Του Παναγιώτη Ελή την 21 Απριλίου του 1967.

-Του Νικηφόρου Μανδηλαρά λίγες εβδομάδες αργότερα.

-Του άγνωστου αριθμού νεκρών τη νύχτα της 17^ης Νοεμβρίου 1973 στο Πολυτεχνείο..

-Το «τροχαίο ατύχημα» του Αλέκου Παναγούλη την Πρωτομαγιά του 1976.

 

Το serial killer της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας φτάνει στο αποκορύφωμά του τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου του 2023 με το έγκλημα των Τεμπών.

Στην περίπτωση αυτή δεν μιλάμε για θρίλερ αλλά για σίριαλ τρόμου, που αναπτύσσεται σε πέντε επίπεδα, σε πέντε «πίστες»,  όπως αυτές των «αιματηρών» ηλεκτρονικών παιχνιδιών:

-Πρώτο επίπεδο η σύγκρουση των δυο αμαξοστοιχιών, μιας επιβατικής και μιας εμπορικής, που κινούνταν επί 12 λεπτά στην ίδια γραμμή σε αντίθετη κατεύθυνση. Σ’ αυτήν οφείλεται ο θάνατος 37 επιβατών και άγνωστου αριθμού τραυματιών.

-Δεύτερο επίπεδο, το άγνωστο παράνομο φορτίο υδρογονανθράκων που μετέφερε η εμπορική αμαξοστοιχία, στην ανάφλεξη του οποίου, λόγω της σύγκρουσης, οφείλεται η απανθράκωση άλλων 20 επιβατών και ο τραυματισμός, με χημικά εγκαύματα, άγνωστου αριθμού επιβατών, αλλά και πυροσβεστών, καθώς και μελών των συνεργείων διάσωσης που έσπευσαν στον χώρο μετά τη σύγκρουση.

-Τρίτο επίπεδο η εξαφάνιση των τεκμηρίων του εγκλήματος, και κυρίως αυτών που συνδέονταν με την ανάφλεξη των λαθραίων «πτητικών ουσιών» που μετέφερε παράνομα η εμπορική αμαξοστοιχία.

-Τέταρτο επίπεδο, οι ενέργειες απόκρυψης – παραπλάνησής των πολιτών και γενικά η οργανωμένη συστηματική προσπάθεια συγκάλυψης των παραμέτρων του εγκλήματος και των αυτουργών του. Σ’ αυτό το επίπεδο προστίθεται ένας ακόμη νεκρός: Ο δολοφονημένος «με τους τρόπους της μαφίας» γιός της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Λάρισας.

 

Όσα αναφέρονται μέχρι εδώ θα μπορούσαν να αποτελέσουν σενάριο σίριαλ τρόμου. Αποτελούν, όμως, πραγματικά γεγονότα, επιβεβαιώνοντας το ότι η πραγματικότητα μπορεί να υπερβεί και την πιο νοσηρή φαντασία.

Υπάρχει όμως και ένα πέμπτο επίπεδο, το οποίο βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. Είναι ο αγώνας των οικογενειών των θυμάτων και η κινητοποίηση της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών, όλων των ηλικιών, όλων κοινωνικών στρωμάτων και όλων των πολιτικών αποχρώσεων, που κορυφώθηκε στις διαδηλώσεις της 26^ης Ιανουαρίου και της 28^ης Φεβρουαρίου του 2025, γκρεμίζοντας το σκηνικό της απάτης που έχτιζαν μεθοδικά επί δυο χρόνια οι δολοφόνοι και οι συνεργοί τους. Οι διαδηλώσεις αυτές και ο πολύμορφος αγώνας για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη που συνεχίζεται, αποτελούν το προμήνυμα της «κάθαρσης», που ακολουθεί τις «πράξεις» στις αρχαίες τραγωδίες.

Ας δούμε όμως πιο αναλυτικά τα στοιχεία που συνθέτουν τα τέσσερα επίπεδα της ομαδικής δολοφονίας:

 

Για το πρώτο επίπεδο, το ίδιο βράδυ του ατυχήματος έσπευσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός να αποδώσει «το τραγικό δυστύχημα», σε «λάθος του σταθμάρχη της Λάρισας» σε μια προσπάθεια να καλύψει τις ευθύνες του υπουργού του, της κυβέρνησης και του κομματικού μηχανισμού του, για τα αίτια που προκάλεσαν τη σύγκρουση των δυο τρένων και τα οποία οφείλονται τόσο σε πράξεις όσο και σε παραλείψεις. Δεν μας είπε, όμως ότι:

-Ο διορισμός στη θέση του σταθμάρχη,  ενός πρώην αχθοφόρου σε σταθμό του ΟΣΕ, ήταν κομματικό ρουσφέτι, και έγινε κατά παράβαση των σχετικών κανονισμών ως προς την ηλικία, ο οποίος δεν διέθετε ούτε επαρκή εκπαίδευση ούτε εμπειρία.

-Δεν λειτουργούσε το σύστημα τηλεδιοίκησης του σιδηροδρομικού δικτύου, που είχε τεθεί εκτός λειτουργίας, λόγω πυρκαγιάς, από το 2019 και δεν είχε επισκευαστεί μετά από τέσσερα χρόνια.

-Δεν είχε ολοκληρωθεί μετά από 11 χρόνια η χρηματοδοτούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση «Σύμβαση 717» για την ασφάλεια των σιδηροδρομικών συγκοινωνιών, της οποίας η υλοποίηση είχε φτάσει στο 70% το 2019 και είχε επιστρέψει στο 40% με την ακύρωση των σχετικών συμβάσεων μετά την κυβερνητική αλλαγή αυτής της χρονιάς.

Τέλος, ότι οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους είχαν επανειλημμένα γνωστοποιήσει στον υπουργό υποδομών και συγκοινωνιών τα προβλήματα του σιδηροδρομικού δικτύου και της λειτουργίας των σιδηροδρόμων που εγκυμονούσαν κινδύνους θανατηφόρων ατυχημάτων, και αυτός αγνόησε τις προειδοποιήσεις τους. Κι όταν βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης λίγες μέρες πριν τη σύγκρουση των αμαξοστοιχιών έφεραν τις προειδοποιήσεις τους στη  Βουλή, ο  υπουργός τους απάντησε οργισμένος: «Ντροπή σας να βάζετε θέμα ασφαλείας των σιδηροδρομικών μεταφορών. Ντροπή σας!»

 

Για το δεύτερο επίπεδο, αδιάψευστη απόδειξη του ότι η εμπορική αμαξοστοιχία μετέφερε εύφλεκτο υλικό αποτελεί η «πυρόσφαιρα» που δημιουργήθηκε τη στιγμή της σύγκρουσης, την οποία καταγράφουν τα σχετικά βίντεο. Παρ’ όλα αυτά, ο ίδιος ο πρωθυπουργός έσπευσε, με νέα δημόσια δήλωσή του και πριν μιλήσουν οι ειδικοί, να διαβεβαιώσει ότι η εμπορική αμαξοστοιχία δεν μετέφερε εύφλεκτο υλικό. Γιατί, άραγε, τόση σπουδή;

Σε κάποια φάση, η αρχηγός μικρού κόμματος της αντιπολίτευσης μίλησε δημόσια για φορτίο 4,5 τόνων απαγορευμένων ουσιών που χρησιμοποιούνται για τη νόθευση της βενζίνης, που σε μια προσπάθεια να μπουν λαθραία στη χώρα μας από τη Βουλγαρία, εντοπίστηκαν και κατασχέθηκαν στο τελωνειακό φυλάκιο του Προμαχώνα. Μετά από ένα χρονικό διάστημα μερικών μηνών, σύμφωνα με τον σχετικό κανονισμό, το λαθραίο φορτίο διατέθηκε σε πλειστηριασμό, πέρασε στην ιδιοκτησία εκείνου που το αγόρασε κι έτσι «ξεπλύθηκε» και μπήκε νόμιμα στην Ελλάδα. Το ερώτημα της πολιτικής αρχηγού ήταν: Ποιος αγόρασε το παράνομο φορτίο και ποια ήταν η συνέχεια της διαδρομής του;

Το ερώτημα δεν έχει απαντηθεί μέχρι σήμερα, πάνω από ένα χρόνο μετά την διατύπωσή του, αλλά τόσο η ίδια, όσο και κανένας άλλος δεν έχει επανέλθει σ’ αυτό. Γιατί άραγε;

Είναι προφανές ότι αυτή η ιστορία συνδέεται με το κύκλωμα νοθείας της βενζίνης, στην οποία χρησιμοποιούνται οι χημικές ουσίες αυτού του φορτίου.

 

Και περνάμε στο τρίτο επίπεδο, στην εξαφάνιση των τεκμηρίων του μαζικού εγκλήματος, που αφορούν κυρίως το δεύτερο επίπεδο.

Είκοσι πέντε μήνες μετά, στις 20 Μαρτίου 2025, συντηρητική εφημερίδα αποκαλύπτει ότι αμέσως μετά το τραγικό συμβάν, ακούστηκε «γηραιός υπουργός» να «ωρίεται» από τηλέφωνο του Μεγάρου Μαξίμου:

«-Τελειώστε με το μπάζωμα γιατί θα σας γαμ…σω όλους!».

Στο μεταξύ έχει φτάσει επί τόπου, «με εντολή του πρωθυπουργού», όπως αναφέρει το σχετικό δελτίο τύπου, ο έμπιστός του «υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ», για «να συντονίσει τις ενέργειες» των υπηρεσιών που έχουν σπεύσει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της σύγκρουσης των αμαξοστοιχιών.  Όταν δυο χρόνια μετά θα κληθεί να απολογηθεί για τις αποφάσεις της σύσκεψης των τοπικών αρχών τις οποίες «συντόνιζε με εντολή του πρωθυπουργού»,  ισχυρίστηκε ότι ο ίδιος ήταν «απλώς παρατηρητής» και τις αποφάσεις τις πήραν οι υφιστάμενοί του στην ιεραρχία. Προφανώς, απλώς με την ανοχή του, παρά την οργισμένη εντολή του «γηραιού υπουργού» από το τηλέφωνο του Μεγάρου Μαξίμου!

Το γεγονός είναι ότι δυο μόλις ώρες μετά το τραγικό γεγονός, μέσα στη νύχτα, δυο ώρες μετά τα μεσάνυχτα,  ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας τηλεφωνεί στον εργολάβο εκσκαφών και του δίνει εντολή να σπεύσει στον τόπο της σύγκρουσης των δυο τρένων και να απομακρύνει το έδαφος γύρω από το σημείο της σύγκρουσης. Μετά από μία ώρα, στις τρείς μετά τα μεσάνυχτα, τρείς ώρες μετά τη σύγκρουση, έφτασαν στο χώρο  οι μπουλντόζες και τα φορτηγά, για να μεταφέρουν τα «μπάζα», μαζί με τμήματα από τις σορούς των θυμάτων, αλλά και προσωπικά τους αντικείμενα, σε άγνωστες κατευθύνσεις, τις οποίες δεν αποκάλυπταν επί μήνες, μέχρι που τα δυο οικόπεδα απόθεσής τους ανακάλυψαν, μετά από σχετικές έρευνες, οι συγγενείς των θυμάτων.

Η επέμβαση στο χώρο αυτό συνεχίστηκε την επόμενη ημέρα με το μπάζωμα και την επίστρωσή του με τσιμέντο.

Ο λόγος ήταν, προφανώς, ότι το έδαφος που απομακρύνθηκε ήταν εμποτισμένο με το υλικό του παράνομου φορτίου που προκάλεσε την «πυρόσφαιρα» και την απανθράκωση των 20 επιβατών.

Αποκαλυπτικό της ανάμειξης του «υπουργού παρά τω πρωθυπουργό» είναι το email που έστειλε στις 9 Μαρτίου 2023 στον Περιφερειάρχη Θεσσαλίας και στους «συναρμόδιους υπουργούς», για την κάλυψη της δαπάνης «στήριξης και αποκατάστασης (του χώρου) του δυστυχήματος των Τεμπών», ύψους εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ.

 

Για τα γεγονότα εκείνης της βραδιάς υπάρχουν ακόμη δυο μαρτυρίες:

-Του Διοικητή της Πυροσβεστικής Θεσσαλίας, που διαφώνησε με την απόφαση απομάκρυνσης του εδάφους γύρω από τη σύγκρουση των τρένων και αποχώρησε από τη σύσκεψη και

-Της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Λάρισας που δήλωσε ότι δεν δόθηκε σχετική εντολή από δικαστική αρχή, όπως απαιτεί ο σχετικός νόμος.

Σ’ αυτά πρέπει να προσθέσουμε ότι δεν συντάχθηκαν πραγματογνωμοσύνες της Πυροσβεστικής, ούτε νεκροψίες στα πτώματα των θυμάτων για να εντοπιστούν τα αίτια του θανάτου τους. Αλλά ούτε χημική εξέταση στα ρούχα και τα προσωπικά τους αντικείμενα των θυμάτων, στα εγκαύματα των τραυματιών, στις στολές των πυροσβεστών και των συνεργείων διάσωσης, αλλά και στο τροχαίο υλικό των τρένων που συγκρούστηκαν. Έφτασαν μάλιστα μέχρι τις επανειλημμένες εντολές εισαγγελέα να καταστραφεί αμέσως από την υπηρεσία στην οποία είχε αποσταλεί το βιολογικό υλικό από δεκάδες θύματα, πριν να εξεταστεί. Αν και ο κανόνας είναι η διατήρησή του για αρκετούς μήνες, για περίπτωση που θα χρειαστούν νέες αναλύσεις

Δυο ακόμη παρεμβάσεις της ίδιας νύχτας ήταν:

-Η αλλοίωση του υλικού της ενδοσυνεννόησης μεταξύ σταθμαρχών και μηχανοδηγών των δυο αμαξοστοιχιών και

-Η εξαφάνιση των βίντεο από τις κάμερες των σιδηροδρομικών σταθμών που είχαν καταγράψει  τη φόρτωση και τη διαδρομή της εμπορικής αμαξοστοιχίας.

Τέλος, πέρασε στα ψιλά και δεν επαναλήφθηκε -η προερχόμενη από την οικογένεια του μηχανοδηγού της εμπορικής αμαξοστοιχίας που σκοτώθηκε στη σύγκρουση- πληροφορία ότι υπηρετούσε ως εθελοντής στο πρωθυπουργικό γραφείο.

Το ότι την εμπορική αμαξοστοιχία κλήθηκε να οδηγήσει ένας έμπιστος συνεργάτης του πρωθυπουργού, μαζί με την σπουδή και την ταχύτητα της κινητοποίησης όλου του κυβερνητικού και κομματικού μηχανισμού, των ελεγχόμενων από τον ίδιο δημόσιων υπηρεσιών και δικαστικών λειτουργών, μαρτυρούν το προσωπικό ενδιαφέρον του για το φορτίο που μετέφερε. Γιατί άραγε;

Πάντως είναι απορίας άξιο το πώς υπηρετούν με αξιοθαύμαστη συνέπεια εδώ και δύο χρόνια αυτό το εγκληματικό σενάριο, με τις ενέργειες, τις δηλώσεις και τη σιωπή τους, τόσοι άνθρωποι από το χώρο της πολιτικής, της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης, της αστυνομίας, των ΜΜΕ και της δημοσιογραφίας, ακόμη και επιστήμονες, εμπειρογνώμονες σε διάφορους τομείς, τους οποίους έχει επιστρατεύσει το «αόρατο» αλλά «εμφανές» κέντρο που διευθύνει την εκστρατεία συγκάλυψης αυτού του μαζικού εγκλήματος.

 

Για το τέταρτο επίπεδο θα περιοριστούμε στη δολοφονία του 39χρονου γιού της Εισαγγελέως Πρωτοδικών Λάρισας.

Η «απαγωγή» του, όπως τη χαρακτήρισε η μητέρα του, έγινε στις 30 Δεκεμβρίου του 2024. Η δολοφονία του έγινε, σύμφωνα με τη νεκροψία, τέσσερις ή πέντε ημέρες μετά, δηλαδή 4 με 5 Ιανουαρίου του 2025. Η ανεύρεση του πτώματός του σε κακοτράχαλη περιοχή του Τυρνάβου έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 2025, πενήντα ημέρες μετά την απαγωγή του, Στον δύσβατο τόπο ανεύρεσής του, δεκαοκτώ χιλιόμετρα από το σημείο «εξαφάνισής του», είχε μεταφερθεί η σορός του στις 11 Φεβρουαρίου, με βάση δορυφορική καταγραφή που μεταδόθηκε από τηλεοπτικό σταθμό. Ο δορυφόρος εντόπισε στις 7:15 το απόγευμα δυο άτομα να φτάνουν με αυτοκίνητο στην περιοχή και να διασχίζουν πεζοί την απόσταση μέχρι το σημείο που βρέθηκε λίγες μέρες μετά η σορός, λόγω της ανησυχίας των σκυλιών της παρακείμενη στάνης.

Η μητέρα του, σε ανάρτησή της μετά την αναγνώριση του πτώματός του, έγραψε μαντεύοντας τα τελευταία λόγια του γιού της:

«Εσείς, που με πετάξατε στα βουνά με τα άγρια ζώα, καθώς και τα κακόψυχα αφεντικά σας, άραγε τί τέλος θα έχετε;»

 

Αυτό περιμένουμε όλοι μετά τις μεγαλειώδεις διαδηλώσεις της δεύτερης επετείου σε όλη την Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Την κάθαρση της μεγαλύτερης τραγωδίας των τελευταίων πενήντα δεκαετιών της Μεταπολίτευσης. Ελπίζουμε ότι δεν θα αργήσει και δεν θα είναι τόσο οδυνηρή όσο η κατάρρευση της χούντας τον Ιούλιο του 1974.

 

Εδώ τελειώνει το σενάριο του «σίριαλ τρόμου», που απλώς βάζει σε σειρά και συσχετίζει τα πραγματικά γεγονότα. Τελευταίο πλάνο του, η πανοραμική εικόνα των συγκεντρώσεων της 28^ης Φεβρουαρίου 2025.

 

*Ο Γιώργος Βοϊκλής είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

Γιώργος Βοϊκλής (βιβλιοκριτική) Παναγιώτης Μανωλίτσης, Εκεί που συναντιούνται οι άνεμοι

 

Στίχοι - αστέρια

στον νυχτερινό ουρανό

 

Διαβάζοντας την ποιητική συλλογή του Παναγιώτη Μανωλίτση

«Εκεί που συναντιούνται οι άνεμοι»

 

                                                                               γράφει ο Γιώργος Βοϊκλής*

 

“Κανένας δεν μπορεί να μπει δυο φορές στο ίδιο ποτάμι”  έγραψε πριν από αιώνες ο Ηράκλειτος. Γιατί το ποτάμι είναι διαφορετικό σε κάθε μέτρο της ροής του.

Το ίδια συμβαίνει  και με την πρώτη ποιητική σύνθεση του Παναγιώτη Μανωλίτση με τίτλο «Εκεί που συναντιούνται οι άνεμοι» (Εκδόσεις Οσελότος 2025). Καθένα από τα ποιήματα που τη συνθέτουν είναι διαφορετικό, ενταγμένο, ωστόσο, σε μια ροή που ξεκινάει από την πηγή της ζωής, τη Γένεση, και φτάνει ως την απεραντοσύνη της θάλασσας, ως το βάθος του ορίζοντα, ως εκεί που “συναντιούνται οι άνεμοι”.

Η ροή τους, βέβαια, δεν είναι πάντα ήρεμη. Στη διαδρομή τους συναντάμε συχνά δίνες, αναταράξεις και καταρράκτες. Κάθε μια από αυτές τις δίνες, τις αναταράξεις και τις κατακρημνίσεις που συναντάμε  στους στίχους  του, φέρνουν στην επιφάνεια, στα αφρισμένα κύματα του ποταμού, τα κρυμμένα στο σκοτεινό βυθό του μυστικά, τα κρυμμένα στο υποσυνείδητο του ποιητή, αλλά και του καθενός μας, μυστήρια.

Έχω γράψει κι άλλοτε πως η ποίηση, και γενικά η καλλιτεχνική δημιουργία, είναι αποτέλεσμα μιας ανεξέλεγκτης διαδικασίας. Αντίστοιχη είναι, όμως, και η διαδικασία “ανάγνωσής” της από τους αποδέκτες της.

Έχω γράψει επίσης πως ο ποιητής, και ο καλλιτέχνης γενικά, πριν βάλλει την υπογραφή του στο έργο του καλό θα είναι να γράφει, όπως οι αγιογράφοι, “δια χειρός”. Γιατί ο ίδιος δεν είναι παρά το μέσο για να αποτυπωθεί στο χαρτί του ποιητή, στο μουσαμά του ζωγράφου ή στο πεντάγραμμο του συνθέτη, κάτι που έρχεται από αλλού, από έναν άλλο κόσμο. (Προφανώς όχι από τον άλλο κόσμο).

Αυτό, που ισχύει για κάθε γνήσιο καλλιτέχνη δημιουργό, πρέπει να ισχύει και για τον Π.Μ. Γιατί είναι φανερό ότι γράφοντας αυτούς τους στίχους βρίσκονταν σε μια κατάσταση που έχει αποδοθεί με τον όρο “μέθεξη”. Σε μια κατάσταση που δεν μπορεί να την περιγράψει κανείς με συμβατικούς όρους. Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας, που την ονομάζουμε έμπνευση, δεν είναι μια κατασκευή, αλλά κάτι διαφορετικό απ’ όσα γνωρίζαμε, κάτι καινούριο και απρόσμενο. Αν και στην ποίηση του Π.Μ.  θα έλεγα ότι μερικοί στίχοι της αποπνέουν «άρωμα Ελύτη». Στην τέχνη, άλλωστε, μετά από τόσους αιώνες δημιουργίας, δεν υπάρχει παρθενογέννηση.

Τον ίδιο δρόμο με αυτόν του ποιητή καλό θα είναι να ακολουθήσει και ο αποδέκτης της ποίησής του. Καλό θα είναι ο αναγνώστης να αφεθεί στην πρώτη εντύπωση, στα αισθήματα που ζωντάνεψαν μέσα του οι, φαινομενικά ασύνδετες ίσως, εικόνες των στίχων του. Μόνο έτσι θα μπορέσει να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά που κρύβονται μέσα τους, ακόμη και εν αγνοία του ποιητή.

Γι’ αυτό και κανένας δεν μπορεί να μιλήσει για ένα ποίημα. Κανένας δεν μπορεί να το εξηγήσει, να το ερμηνεύσει. Το μόνο που θα μπορούσε να κάνει, στην καλύτερη περίπτωση, είναι να καταθέσει τη δική του εξήγηση, τη δική του ερμηνεία, που είναι όμως  διαφορετική για κάθε αποδέκτη της.

Γι’ αυτό και το μόνο που μπορώ να κάνω κι εγώ εδώ είναι να ανθολογήσω κάποιους στίχους που άναψαν καινούρια αστέρια στο νυχτερινό ουρανό μου. Που μου έδωσαν το κλειδί για να ξεκλειδώσω κάποια κλειστά συρτάρια στο νου και στην καρδιά μου.

“Μη  ρωτάς τι είναι αγάπη / να σου το πω δεν ξέρω πως / δυο πουλιά μαζί πετάνε / μέσα στο αμάραντο το φως” (Αμάραντο φως).

“Χτυπάνε καμπάνες / και τώρα και χθες / μουχλιάζουν τα όνειρα / στις προσευχές / κι η φύση δακρύζει / και στέλνει κραυγές” (Χτυπάνε καμπάνες).

“Το όνειρο κλεισμένο / στου νου τη φυλακή / χίλιες εικόνες βλέπεις / τη μία νοσταλγείς / χίλιες φορές σταυρώνεσαι / μία θ’ αναστηθείς” (Το βάσανο).

“Τώρα και πάντα / ο κόσμος ο μεγάλος, ο μικρός / ο ψεύτικος μαζί κι αληθινός.  

 Τώρα και πάντα / η σιδερένια γροθιά της αλήθειας.

 Τώρα και πάντα / οι λεγεώνες της φθοράς.

 Τώρα και πάντα / της Ανάστασης η Πασχαλιά.

 Τώρα και πάντα / το ασυνάρτητο χάος.

 Τώρα και πάντα / το αόρατο πλέγμα που ενώνει το σύμπαν.

 Τώρα και πάντα / οι άνεμοι θα συναντιούνται

 Τώρα και πάντα / οι παπαρούνες οι λευκές, μέσα στις καρδιές θ’ ανθούνε”.                 

                                                                                       (Τώρα και πάντα).

 

Είμαι βέβαιος πως μέσα στις σελίδες αυτής της συλλογής θα βρείτε κι εσείς τα δικά σας καινούργια αστέρια που θα φωτίσουν τον νυχτερινό ουρανό σας.

 

* Ο Γιώργος Βοϊκλής είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Chen Kaige, Πλανεύτρα σελήνη (風月, 1996)

 Chen Kaige, Πλανεύτρα σελήνη (風月, 1996)

 

  Romance, beautiful scenery, μου μεταφράζει τον κινέζικο τίτλο το njstar.

  Δεν υπήρξε συγχρονισμός.

  Η Gong Li ερωτεύθηκε τον Leslie Cheung (Είχαν συμπρωταγωνιστήσει και στο «Αντίο παλλακίδα μου»). Ωραίος νεαρός ο Cheung, τόσο ωραίος ώστε, μέλος μιας συμμορίας της Σαγκάης, ξελογιάζοντας παντρεμένες γυναίκες, τις εκβίαζε μετά.

  Μ’ αγαπάς; Τον ρωτάει η Γκονγκ Λι.

  Αρνείται να απαντήσει, όπως δεν απάντησε και στη γυναίκα που εκβίασε και η οποία αυτοκτόνησε πέφτοντας από το μπαλκόνι, μπροστά στα μάτια της (την ίδια μοίρα είχε και ο Cheung, αυτοκτόνησε πέφτοντας από τον 24^ο όροφο μιας πολυκατοικίας. Συγκλονίστηκα όταν το άκουσα από τον δάσκαλό μου τον κο Zhou. Έπασχε από κατάθλιψη, διαβάζω στη βικιπαίδεια. Επίσης ότι ήταν bisexual).

  Όταν συνειδητοποιεί ότι την έχει ερωτευθεί, αυτή τον έχει ξεπεράσει. Θα αρραβωνιαστεί αυτόν που της προόριζαν (οι προσυμφωνημένοι γάμοι), αλλά η οικογένειά του υπαναχώρησε, πράγμα αδιανόητο για τη φεουδαρχική Κίνα, όμως ο αυτοκράτορας είχε παραιτηθεί, έχουμε δημοκρατία, δεκαετία του ’20, τα πράγματα αλλάζουν στην Κίνα.

  Ο λόγος;

  Ο πατέρας της την είχε εθίσει στο όπιο. Ο αδελφός της, που θα έπρεπε να είναι ο αρχηγός του οίκου μετά το θάνατο του πατέρα της, είναι κλινικά νεκρός από υπερβολική δόση όποιου. Η γυναίκα του θα γίνει ερωμένη του Cheung ο οποίος θα την παρατήσει για να πάει στη Σαγκάη. (Shang-hai, Χιανγκ-χάι, με κρητική προφορά, που θα πει Στη θάλασσα, και όχι Σανγκάη).

  Έρχεται να τη γνωρίσει, δεν την είχε δει ποτέ.

  Του αρέσει.

  -Δεν με ενδιαφέρει τι λένε οι δικοί μου.

  Ας πάμε λίγο πιο πριν.

  Η Γκονγκ Λι έχει γίνει αρχηγός του οίκου, αφού ο αδελφός της είναι σε τέτοια κατάσταση. Θα έχει ως βοηθό έναν μακρινό εξάδελφο, δεν  της επιτρέπουν, ως γυναίκα, να διαχειρίζεται μόνη της τα του οίκου. Θα «προπονηθεί» μαζί του στο σεξ για να είναι έτοιμη για τον Cheung, που τον ερωτεύθηκε όταν γύρισε σπίτι μετά από δέκα χρόνια, για να φέρει την Γκονγκ Λι στη Σαγκάη, όπου το αφεντικό σχεδίαζε να της φάει την περιουσία.

  -Έχει πάει με μένα και με τον Cheung, λέει στον αρραβωνιαστικό της ο ξάδελφος αυτός.

  -Αλήθεια λέει, γυρνάει και λέει στον αρραβωνιαστικό της.

  Αυτός την αγκαλιάζει από τη μέση και απομακρύνονται. Οι καιροί έχουν αλλάξει. Εξάλλου έχει σπουδάσει στην Ιαπωνία, έχει απομακρυνθεί από τα κινέζικα «χρηστά ήθη».

  Ο Cheung θα της ετοιμάσει, αποχαιρετιστήρια, την πίπα με το όποιο.

  -Θα είναι η τελευταία, λέει η Γκονγκ Λι, μετά το γάμο μου, τέρμα.

  Όμως της έχει βάλει υπερβολική δόση.

  Μετανιώνει, τρέχει πίσω να προλάβει.

  Έχει γίνει φυτό, όπως ο αδελφός της.

  Οι μπράβοι του αφεντικού τον σκοτώνουν στην προκυμαία. Τον είχε σαν παιδί του ο αρχηγός, όμως τώρα είναι πια αργά, ακολούθησε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή.

  Ο μακρινός ξάδελφος θα γίνει τώρα αρχηγός του οίκου.

  Όλοι αυτοί οι οίκοι θα καταρρεύσουν το 1949, με τη νίκη των κομμουνιστών.

  6,6 είναι η βαθμολογία της στο IMDb, εγώ όμως τη βρήκα εξαιρετική.

  Ένα ανέλπιδο ρομάντζο και η πτώση μιας οικογένειας, που στέκει συνεκδοχικά για την πτώση των φεουδαρχικών οίκων και ηθών στην Κίνα.

  Η προηγούμενη ταινία του Τσεν Κάιγκε είναι η «Αντίο παλλακίδα μου» την οποία είδα πριν χρόνια, διαβάζοντας και το μυθιστόρημα, ενώ προχθές είδα την προ-προηγούμενη, τη «Life on a string». 

  Ας το γράψω εδώ.

  Τα υφολογικά στοιχεία μιας ταινίας θα τα σχολιάσω όταν τα βρίσκω εντυπωσιακά, όπως στο «H ζωή είναι μια χορδή». Εμένα με ενδιαφέρει περισσότερο το στόρι, και αυτό συζητώ στις κριτικές μου, αναφερόμενος σπάνια σε κάποια ιδιαίτερα υφολογικά στοιχεία που έπεσαν στην αντίληψή μου και θεώρησα σκόπιμο να τα παραθέσω.      

Chen Kaige, Life on a string (命若琴弦 1991)

 Chen Kaige, Life on a string (命若琴弦 1991)

 

  Η ζωή είναι σαν μια χορδή, είναι ο κινέζικος τίτλος, μεταφορά μυθιστορήματος.

  H ταινία με ενθουσίασε. Έχει 6,9 βαθμολογία στο IMDb, όμως εγώ έβαλα 8.

  Μια ποιητική ταινία, τόσο στο μύθο όσο και στα πλάνα και στο μοντάζ, στυλιζαρισμένη εν πολλοίς, μου θύμισε Παρατζάνοφ, αλλά και κάποιες ιρανικές. Θα δούμε συχνά άντρες να κρατάνε πυρσούς, λες και είμαστε στο Ιράν και έχουμε να κάνουμε με ζωροαστριστές. Ο λόγος είναι περιορισμένος.

  Ο γέρο τυφλός παίζει sanxia (σανχιά, με κρητική προφορά), ένα τρίχορδο όργανο σαν μπάντζο. Του έχουν πει ότι όταν σπάσει χίλιες χορδές, μπορεί να ανοίξει το σανχιά και να βρει μια συνταγή που θα του ξαναδώσει το φως του. Περιπλανιέται με έναν τυφλό μαθητή, έχει τη φήμη αγίου.

  Παίζοντας το σανχιά θα σταματήσει τη σύγκρουση ανάμεσα σε δυο φυλές (βρισκόμαστε σε μια μυθολογική Κίνα), και μάλιστα δυο φορές.

  Κεντρικό θέμα στην πλοκή είναι ο έρωτας του μαθητή του με μια κοπέλα.

  Σπάζει η χιλιοστή χορδή, θα φύγει να πάει να του διαβάσουν τη συνταγή. Τους ρωτάει τι θέλει να τους φέρει όταν επιστρέψει.

  Έναν χαρταετό πεταλούδα, του λέει το κορίτσι.

  Αστείο πράγμα η συνταγή. Σιγά που θα ξαναβρεί το φως του.

  Παίρνει το δρόμο της επιστροφής. Κρατάει μαζί του και τον χαρταετό.

  Όμως:

  Να παντρευτεί έναν τυφλό; Απαράδεκτο για τη φυλή.

  Την δένουν, την φιμώνουν, και σπάζουν στο ξύλο τον τυφλό μαθητή μπροστά της.

  Όμως μετανιώνουν.

  Τους αφήνουν.

  Τους βλέπουμε πάνω σε μια θημωνιά, όπου τους είχαμε ξαναδεί. Τον αγκαλιάζει απελπισμένα. Του δίνει ένα γράμμα, κάποιος να του το διαβάσει.

  Σε επόμενο πλάνο βλέπουμε αυτόν να προσπαθεί να την πλησιάσει. Αυτή οπισθοχωρεί. Πίσω της είναι ένας γκρεμός. Θα πέσει. Ο νεαρός ακούει τον θόρυβο της πτώσης. Ατύχημα ή αυτοκτονία; Δεν κατάλαβα.

  Ο γέρο-τυφλός πεθαίνει.

  Βάζουν το φέρετρό του σε μια σχεδία πάνω στην οποία έχουν προσαρμόσει τρεις σημαιούλες και την αμολάνε στο ποτάμι.

  Στη συνέχεια βλέπουμε τον νεαρό να αμολάει τον αετό.

  Θα το ξαναπώ, πολύ μου άρεσε αυτή η ταινία.  

  Trivia:

  Είδα παιδιά να παίζουν «μακρά γαϊδούρα» που παίζαμε κι εμείς όταν ήμασταν μικροί. Δεν θυμάμαι σε ποια ταινία, ασιατική, είδα να παίζουν αλεκατρίδες, ένα κοριτσίστικο παιχνίδι. Ξεχασμένα παιχνίδια σήμερα, τα παιδιά παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια στο κινητό τους, σε κονσόλες, στον υπολογιστή.  

  Η προηγούμενη ταινία που είδαμε ήταν «Ο βασιλιάς των παιδιών».

Gilles Lellouche, Ραγισμένες καρδιές (L’ amour ouf, 2024)

 Gilles Lellouche, Ραγισμένες καρδιές (L’ amour ouf, 2024)

 

  Από σήμερα στους κινηματογράφους

  Crime, drama, romance, χαρακτηρίζει την ταινία το IMDb.

  Στο crime το τέλος είναι δεδομένο, οι κακοί θα πληρώσουν.

  Και στο romance το τέλος είναι δεδομένο, το happy end, η ευόδωση του έρωτα παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια.

  Ο συνδυασμός όμως και των δύο είναι που κάνει το drama, στο οποίο το τέλος δεν είναι καθόλου δεδομένο.

  Βλέπουμε πάλι το μοτίβο του σταχτοπούτου, που το συναντάμε ήδη από τον Ερωτόκριτο.

  Αυτός, από φτωχή εργατική οικογένεια.

  Αυτή, από άνω μεσοαστική τάξη, όπως λέει η βικιπαίδεια.

  Είναι δυνατόν να στεριώσει ένας τέτοιος δεσμός;

  Δεν θέλω να ξαναμιλήσω για τα «είδωλα» του Francis Bacon, μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

  Απλώς θα μιλήσω για ένα είδωλο, την τάση γενίκευσης.

  Αυτός, από φτωχή εργατική οικογένεια, θα πέσει στην παραβατικότητα.

  Μήπως τα περισσότερα παιδιά από την εργατική τάξη είναι καταδικασμένα να πέσουν στην παραβατικότητα;

  Θα καταδικαστεί σε δώδεκα χρόνια φυλακή.

  Και πηγαίνουμε στο δεύτερο χρόνο της πλοκής, όπου στο ρόλο της κοπέλας είναι τώρα η Αντέλ Εξαρχόπουλος.

  Είναι παντρεμένη, αλλά τον αγαπάει ακόμη.

  Τελικά;

  Α, όλα κι όλα, εγώ σαν τον Ποκοπίκο είμαι τάφος στα μυστικά. Το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι δεν δίνει σωστή περίληψη η βικιπαίδεια, κάνει λάθος ως προς το τέλος.

 

Walter Salles, Exposure (A grande arte, 1991)

 Walter Salles, Exposure (A grande arte, 1991)

 

  Αφού είδαμε την τελευταία ταινία του Walter Salles, την «Είμαι ακόμα εδώ», είπαμε να δούμε και την πρώτη του. Τις άλλες ταινίες του τις έχω δει εδώ και χρόνια, καθώς τον βλέπω πακέτο.

  Ταινία εκδίκησης, μου θύμισε τον «Gheisar» (1969) του ιρανού Masoud Kimiai. Σ’ αυτήν, ο Καίσαρ εκδικείται αυτόν που βίασε την αδελφή του η οποία στη συνέχεια αυτοκτόνησε, καθώς και τους άλλους που σκότωσαν τον αδελφό του. Εδώ ο Peter Mandrake, αμερικανός φωτογράφος που βρίσκεται στο Ρίο, εκδικείται τη δολοφονία μιας πόρνης φίλης του (έψαχναν να βρουν μια δισκέτα), το βιασμό της φιλενάδας του και τον δικό του τραυματισμό (μπλέχτηκε στην υπόθεση προσπαθώντας να βρει τον ένοχο της δολοφονίας της), που παραλίγο να του στοιχίσει τη ζωή.

  Ένα δεύτερο θέμα είναι οι «πολεμικές τέχνες», και συγκεκριμένα μια ειδική, βραζιλιάνικη πολεμική τέχνη, ο χειρισμός του μαχαιριού. Οι «ειδικοί» σ’ αυτή την τέχνη ονομάζονται persevs, τα αρχικά του perforate (τρύπησε) και sever (κόψε). Εμείς θα τους λέγαμε μαχαιροβγάλτες.

  Ο Ερμής, δάσκαλος σ’ αυτή την τέχνη, που χρωστάει μια χάρη στον Peter, αναλαμβάνει απρόθυμα να τον εκπαιδεύσει. Θα δούμε πολλά πλάνα από αυτή την εκπαίδευση. Και σε μια μονομαχία με μαχαίρια θα μαχαιρώσει τον αντίπαλό του, αρχηγό της συμμορίας, που δολοφόνησε ο ίδιος την πόρνη, παίρνοντας έτσι τριπλή εκδίκηση: για τον φόνο της πόρνης, το βιασμό της φίλης του και τον τραυματισμό το δικό του. 

  Γίνεται αναφορά στον θεό Ερμή, ενώ στα γράμματα της αρχής διαβάζουμε ένα στίχο του Αρχίλοχου, που θα τον ακούσουμε κάποια στιγμή και μέσα στο έργο: «Έχω μια τέχνη: πληγώνω με σκληρότητα εκείνους που με πληγώνουν».

  Και μια ατάκα από την ταινία: você ainda está aqui? ρωτάει τη φίλη του όταν συνέρχεται στο νοσοκομείο και τη βλέπει δίπλα στο κρεβάτι του.

  Η απάντηση ήλθε μετά από 33 χρόνια: ainda estoy aqui, πάντα είμαι εδώ, o τίτλος της τελευταίας του ταινίας.

  Όμως στην πραγματικότητα δεν ειπώθηκε αλλά υπονοήθηκε, όπως φαίνεται από τη συνέχεια. «Και θα μείνω, δεν θα σε αφήσω».

  6,1 η βαθμολογία της, όμως εμένα μου άρεσε, αφενός γιατί μου αρέσουν τα έργα εκδίκησης και αφετέρου επειδή βλέπω ευχάριστα μια ταινία crime.

  Όταν δεν έχει μπερδεμένη πλοκή, να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. 

Walter Salles, Είμαι ακόμη εδώ (Ainda estou aqui, 2024)

Walter Salles, Είμαι ακόμη εδώ (Ainda estou aqui, 2024)

 

  Εξακολουθεί να παίζεται στους κινηματογράφους

  Ο Walter Salles είναι ένας σκηνοθέτης που μου αρέσει πολύ και τον είδα πακέτο, ήδη από το 2014. Όλες του τις ταινίες εκτός από την πρώτη, που μόλις την είδα επί τη ευκαιρία. Γιατί δεν την είδα τότε; Διότι περίμενα τους αγγλικούς υπότιτλους. Αφού είδα και αποείδα την είδα με τους πορτογαλικούς, παγώνοντας συχνά την εικόνα για να προλαβαίνω να τους διαβάσω.

  Περίεργο!!!

  Πέρασαν 12 χρόνια μέχρι να γυρίσει άλλη ταινία. Η τελευταία του ήταν η «On the road», μεταφορά του εν πολλοίς αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος του Jack Kerouac. Γιατί άραγε; Ούτε το chatgpt ξέρει, απλά κάνει τις εύλογες υποθέσεις, χρηματοδότηση, προσωπική ζωή κ.λπ.

  Η ταινία βασίζεται στα απομνημονεύματα του Marcello Rubens Paiva στα οποία μιλάει για την δολοφονία του πατέρα του από τη βραζιλιάνικη χούντα και την προσπάθεια της μητέρας του να ανασυγκροτήσει τη ζωή της και να αναθρέψει τα πέντε παιδιά της. Η οικονομική δυσπραγία ήταν δεδομένη. Νοίκιασαν το σπίτι τους στο Ρίο ντε Τζανέιρο, πούλησαν γη, και μετακόμισαν στο πατρικό της στο Σάο Πάολο.

  Η ταινία κινείται σε τρεις χρόνους. Ο πρώτος είναι το 1971, χρονιά που συνελήφθη ο σύζυγός της και οι προσπάθειες που έκαναν να τον βρουν. Συνελήφθη και η ίδια και η μεγάλη κόρη της (η πιο μεγάλη ήταν στην Αγγλία), αλλά αργότερα τις άφησαν ελεύθερες. Τα γεγονότα εκείνη την εποχή καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας.

  Ο δεύτερος χρόνος είναι το 1996. Έχει αποκατασταθεί η δημοκρατία, όμως οι δικτάτορες έπεσαν στα μαλακά, σε αντίθεση με τους δικούς μας που καταδικάστηκαν σε ισόβια. Τα παιδιά έχουν μεγαλώσει. Ο Marcello βρίσκεται σε καροτσάκι μετά από έναν τραυματισμό του στην σπονδυλική του στήλη.

  Trivia 1. Παρά λίγο να την πάθω κι εγώ, με τη σπονδυλική μου στήλη.

  Ο τρίτος χρόνος είναι το 2014 όπου βλέπουμε ενωμένη την οικογένεια…

  Όμως να μην πούμε περισσότερα.

  Η ταινία είναι συγκλονιστική, το 8,4 που έχει στο IMDb το δείχνει ολοφάνερα. Και η ερμηνεία της Fernanda Torres εξαιρετική.

  Trivia 2.

  Έχει πέσει το δοντάκι της πιο μικρής του κόρης (είναι τέσσερις κόρες και ένας γιος). Ο πατέρας το θάβει στην άμμο, προφανώς κατά το έθιμο. Δεν πρόκειται να το βρει κανείς. Όμως κρυφά το ξεχώνει. Θέλει να το κρατήσει σαν αναμνηστικό.

  Στην ίδια ηλικία έπεσε και μένα ένα δόντι μου. Το πήρα και το έχωσα σε μια κουφάλα στον τράφο που χωρίζει το περβόλι μας από το περβόλι του ξαδέλφου μου του Γιάννη του Τζανετάκη, του πρώτου παιδικού μου φίλου, και είπα: Πάρε ποντικέ το δόντι μου και δος μου σιδερένιο, να κουκαλίζω το ψωμί το παξιμαγδελένιο.  

  Κατά το έθιμο κι εγώ.

  Στον Πύργο είχαν άλλο έθιμο, μου λέει η φίλη μου η Νία. Το πετούσαν στα κεραμίδια, στη στέγη, και έλεγαν κάτι που δεν το θυμόταν, και το οποίο είχε να κάνει με νεράιδες.

  Trivia 3.

  Ρωτάει τον αστυνομικό που κάθεται σπίτι τους και τους φυλάει τι δουλειά κάνει.

  -Είμαι παραψυχολόγος, της λέει.

  Το πρώτο μου βιβλίο έχει τίτλο «Παραψυχολογία, μύθος ή πραγματικότητα» (Θυμάρι, 1981). Είχα επικοινωνήσει με διάφορα ινστιτούτα παραψυχολογίας τα οποία μου έστειλαν έντυπο υλικό. Ένας βραζιλιάνος, ο Hernani Guimaraes Andrade, μου έστειλε το βιβλίο του «Parapsicologia experimental». Ξαναδιάβασα τα πορτογαλικά στο teach yourself books, τρεις μέρες ήσαν αρκετές καθώς ήδη ήξερα όλες τις άλλες λατινογενείς γλώσσες, και διάβασα το βιβλίο, το οποίο παραθέτω στη βιβλιογραφία μου.

  Καθώς ψάχνω για σύνδεσμο που να παραπέμπει στο βιβλίο μου βλέπω με έκπληξη ότι το βιβλίο που μετάφρασα για τις ίδιες εκδόσεις, το «Ψυχολογία της συμπεριφοράς» του Michael Argyle βρίσκεται στην 8^η έκδοση. Το δικό μου, το ήξερα, στη δεύτερη.

Callum Burn, Battle over Brittain (2023)

 Callum Burn, Battle over Brittain (2023)

 

  Μου αρέσουν τα πολεμικά έργα, ιδιαίτερα όταν έχουν αερομαχίες. Το 4 που έχει η ταινία στο IMDb δεν με πτόησε καθόλου.

  Το σμήνος Β αποτελείται από τέσσερις πιλότους και τον σμηναγό τους. Βρίσκονται σε ένα μικρό αεροδρόμιο. Σ’ αυτό υπάρχουν τέσσερα spitfire και μια καμπίνα, όπου μένουν. Όταν ειδοποιούνται ότι έχουν εμφανιστεί γερμανικά βομβαρδιστικά τρέχουν να τα καταρρίψουν. Καταρρίπτουν αρκετά, όμως κατά διαστήματα καταρρίπτεται και ένας από αυτούς. Έρχεται ένας αντικαταστάτης, μετά δύο. Τους έστειλαν «στην πρώτη γραμμή» μετά από μια βασική εκπαίδευση. Έχουν ελάχιστες ώρες στον αέρα. -Μην ανησυχείτε, εδώ θα τις αυξήσετε γρήγορα, τους λέει ο σμηναγός τους. 

  Έρχεται ένα spitfire. Στο πιλοτήριο είναι μια γυναίκα. Είναι η φιλενάδα ενός από τους τέσσερις.

  Ανάμεσά τους βρίσκεται και ένας που κάνει του κεφαλιού του, ο σμηναγός τον επιπλήττει. Όμως δεν είναι κακός, όπως θα φανεί στη συνέχεια.

  Στο τελευταίο επεισόδιο από τα τέσσερα spitfires θα επιστρέψει μόνο ένα. Τα άλλα τρία έχουν καταρριφθεί. Ο πιλότος του πηγαίνει στην καμπίνα και με πόνο βλέπει ότι δεν υπάρχει κανένας άλλος.

  Οι αερομαχίες σίγουρα έγιναν ψηφιακά.

  Μου θύμισε ιρανική πολεμική ταινία, όπου δεν εξυμνούνται τόσο οι νίκες όσο οι μάρτυρες, κάτι για το οποίο δεν μας έχει συνηθίσει ο δυτικός κινηματογράφος. Η ταινία δεν είναι αριστούργημα, αλλά η τόσο χαμηλή βαθμολογία της μάλλον οφείλεται και σ’ αυτό. 

  Χάρη στην αυτοθυσία αυτών των πιλοτών ο Χίτλερ παραιτήθηκε από τη φιλοδοξία να κυριαρχήσει η Luftwaffe στον βρετανικό ουρανό. Διαβάζουμε στα γράμματα τέλους ότι 500 πιλότοι έχασαν τη ζωή τους ενώ καταρρίφθηκαν 1000 αεροπλάνα (φαντάζομαι στο περίπου αυτό) πριν αποθαρρυνθεί ο Χίτλερ.

  Παρά λίγο να το ξεχάσω, η ταινία ξεκινάει και τελειώνει με ντοκιμαντερίστικα πλάνα.   

Tim Fehlbaum, September 5 (2024)

 Tim Fehlbaum, September 5 (2024)

 

Εξακολουθεί να παίζεται στους κινηματογράφους

  Τα θυμάμαι τα γεγονότα, ήμουν φοιτητής τότε. Όμως τα διάβασα στην εφημερίδα, δεν τα είδα στην τηλεόραση.

  Το λέω αυτό γιατί όλη σχεδόν η πλοκή της ταινίας διαδραματίζεται σε ένα στούντιο της ABC, αθλητικό τμήμα, που ήλθε να μεταδώσει για τους Ολυμπιακούς και τελικά μετέδωσε όλη την ιστορία με τα μέλη του «Μαύρου Σεπτέμβρη» (Παλαιστινιακή αντιστασιακή οργάνωση, διαβάζω παρακλάδι του PLO-Palestinian Liberation Organization, που κράτησαν ως όμηρους κάποια μέλη της ισραηλινής αποστολής. Αίτημα; Η απελευθέρωση 200 παλαιστινίων που κρατούνταν στις ισραηλινές φυλακές, αλλιώς θα εκτελούσαν τους όμηρους.

  Σχόλιο: Σιγά που θα συγκατένευαν οι ισραηλινές αρχές. Οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι, έστω και αν είναι κορυφαίοι αθλητές. Και οι αμερικάνοι δεν υπήρχε περίπτωση να μη θυσιάσουν τον Νταν Μιτριόνε, κάτι που το ήξερε και ο ίδιος, πιστεύω να έχετε δει την «Κατάσταση πολιορκίας» του Κώστα Γαβρά. 

  Δεν ξέρω αν το ήξεραν από την αρχή οι απαγωγείς ή το συνειδητοποίησαν στη συνέχεια. Θα αμαύρωνε την υπόθεση για την οποία αγωνίζονταν η εκτέλεση των ομήρων, γι’ αυτό ζήτησαν ένα αεροπλάνο που θα τους μετέφερε μαζί με τους ομήρους σε ένα προορισμό που θα όριζαν αυτοί.

  Σιγά που θα ταπεινωνόταν η γερμανική κυβέρνηση κάνοντας δεκτό το αίτημά τους. Έκανε ότι συμφώνησε, ήλθαν τα δύο ελικόπτερα που θα τους μετέφεραν στο αεροδρόμιο, όπου και πράγματι τους μετέφεραν.

  Το αεροδρόμιο ήταν στρατιωτικό.

  Εκεί τους την είχαν στημένη.

  Σκοτώθηκαν όλοι, απαγωγείς και όμηροι, και ένας γερμανός αστυνομικός.

  Έξυπνη σκηνοθεσία, κατάφερε να μην κάνει βαρετή μια πλοκή που διαδραματιζόταν σχεδόν όλη μέσα σε ένα τηλεοπτικό στούντιο.

Γιώργος Παπακώστας, Το φτωχόπαιδο (1965)

 Γιώργος Παπακώστας, Το φτωχόπαιδο (1965)

 

  Το κίνητρο για να δω την ταινία ήταν μια ανάρτηση στο facebook. Η κοπέλα με τα θλιμμένα μάτια, η Μέμα Σταθοπούλου. Είχε πεθάνει στα 57 της χρόνια, από καρκίνο. Βέβαια, περίμενα να έλθει η ευκαιρία.

  Ήλθε χθες βράδυ.

  Ήμουν πολύ κουρασμένος για να δω ταινία με υπότιτλους.

  Ήταν η μια από τις τρεις πιο ωραίες κοπέλες που μου άρεσαν στις ταινίες που έβλεπα μαθητής στο σινέ-Αστέρια, τον θερινό κινηματογράφο του χωριού μου. Οι άλλες δυο ήταν, φυσικά η Βουγιουκλάκη, που πέθανε και αυτή στα 61 της από καρκίνο, όμως ο θάνατος ο δικός της ήταν είδηση. Η άλλη ήταν η Νόρα Βαλσάμη. Είδα πριν πέντε χρόνια μια ταινία της, «Τα δυο πόδια σε ένα παπούτσι», που σκηνοθέτησε ο άντρας της, ο Ερρίκος Ανδρέου.

  Βέβαια η ταινία δεν είναι κανένα αριστούργημα, 5,3 η βαθμολογία της, όμως εμένα με γέμισε με αναμνήσεις.

  Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν…

  Φτωχοί επλούτισαν και εχόρτασαν.

  Πλούσια αυτή, όταν πέθανε ο πατέρας της αποδείχτηκε ότι ήταν καταχρεωμένος.

  Αυτός, φτωχόπαιδο, γιος της πλύστρας τους, μαζί παίζανε παιδιά και κάποια στιγμή άρχισε να την αγαπάει, έγινε πλούσιος.

  Φαίνεται ότι υπήρχαν ακόμη τζάκια. Τι κι αν φτώχυναν; Δεν θα έπαιρνε ποτέ το γιο της πλύστρας τους. Είναι ερωτευμένη με κάποιον, ο οποίος όπως αποδείχτηκε αργότερα ήταν προικοθήρας, και που θα την κάνει όταν ανακαλύπτει την οικογενειακή τους κατάσταση.

  Απελπισμένη η Μέμα θα δεχθεί να παντρευτεί τον Θάνο Λειβαδίτη.

  Όμως δεν τον αγαπάει, νιώθει φρικτά.

  «Δεν μπορείς να καταλάβεις πόσο φρικτό είναι να ζεις με έναν άντρα που δεν τον αγαπάς. Όμως σιγά σιγά συνηθίζεις».

  Αληθινό αυτό, δεν θέλω να γράψω περισσότερα.

  Όχι, δεν τον συνήθισε. Αυτός αγανάκτησε. Ο γάμος τους έμεινε λευκός. Όμως όταν είδε πόσο τη φρόντισε σε μια αρρώστια της άρχισε να συγκινείται.

  Υπάρχει και συνέχεια.

  Ο άλλος (Βασίλης Μαυρομάτης), που θα παντρευόταν μια πλούσια η οποία δεν τον αγαπούσε, κατ’ απαίτηση του πατέρα της γιατί αυτός ήταν από τζάκι, δεν την παντρεύτηκε τελικά. Και νοστάλγησε τη Μέμα. Τη βρίσκει στον κήπο. Της κάνει πρόταση. Αυτή αρνείται. Την αρπάζει με το ζόρι. Αυτή φωνάζει βοήθεια. Έρχεται ο Θάνος, παλεύουν, δυο άντρες για ένα θηλυκό, γνωστό το μοτίβο, τελικά τον εξουδετερώνει. Όμως αυτός σηκώνεται από κάτω όπου ήταν πεσμένος, βρίσκει ένα κουτσούρι και πλησιάζει ύπουλα από πίσω. Πάει να το κατεβάσει στο κεφάλι του, όμως πέφτει πάνω στο κεφάλι της Μέμας.

  Και πάλι τη φροντίζει.

  Το αποτέλεσμα;

  Τον ερωτεύτηκε.

  Μου θύμισε την ταινία όπου παίζει η Marion Cotillard, μια άλλη ωραία, που προβλήθηκε με τον τίτλο «Όλα όσα αγαπήσαμε» (σε ευχαριστώ chatgpt, δεν μπορούσα να θυμηθώ ποια ήταν), όπου βλέπουμε μια όμοια περίπτωση, να ερωτεύεται τελικά τον άντρα της.

  Οι επόμενες ταινίες που θα δω θα είναι το «Ένα νερό κυρά Βαγγελιό» που προβλήθηκε το 1959, η πρώτη ταινία που είδα στη ζωή μου, ένα χρόνο μετά, αφότου άνοιξε ο κινηματογράφος του χωριού μου (1958), και η «Κρυστάλλω», μια ταινία που είδα σχεδόν αμέσως μετά και μου άρεσε πολύ.

Huo Jianqi, Postmen in the mountains (那山那人那狗, 1999)

 Huo Jianqi, Postmen in the mountains (那山那人那狗, 1999)

 

  Αυτό το βουνό, αυτός ο άνθρωπος, αυτός ο σκύλος, είναι ο κινέζικος τίτλος της ταινίας. Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι είναι δύο, πατέρας και γιος. Ο πατέρας, ταχυδρόμος, παραδίδει τη σκυτάλη στο γιο. Όμως θέλει να τον συνοδεύσει σ’ αυτή την πρώτη του αποστολή.

  Να το πω και αυτό, έψαχνα για μια ταινία στο chatgpt (γράφω σχετικά εδώ), και αυτό μου απάντησε μήπως είναι αυτή. Δεν ήταν, αλλά τη βρήκα ενδιαφέρουσα και είπα να τη δω. Είπαμε, αν προλάβω, μετά την «Εισαγωγή στον ιρανικό κινηματογράφο» θα ακολουθήσει «Εισαγωγή στον κινέζικο κινηματογράφο».

  Έχω καιρό να το γράψω:

  Μου αρέσουν οι ταινίες που η πλοκή διαδραματίζεται σε εξωτερικούς χώρους, ιδιαίτερα σε δενδροφυτεμένες περιοχές όπως είναι τα βουνά που διασχίζουν πατέρας και γιος, τις προτιμώ από τις ταινίες που η δράση διαδραματίζεται σε εσωτερικούς χώρους.

  Είναι περιπετειώδης η διαδρομή που διανύουν.

  Περνάνε ένα ποτάμι. Το χειμώνα που πέρασε ήταν παγωμένο, ο πατέρας απόκτησε πρόβλημα στα πόδια, του έδωσαν αναγκαστική σύνταξη.

  Ένα ανηφορικό μονοπάτι έχει χαλάσει από τις βροχές. Ένας από πάνω τους ρίχνει ένα σκοινί, απ’ αυτό πιάνονται για να ανέβουν. Είναι από το επόμενο χωριό.

  Καλά, πώς ξέρει πότε θα έλθουν;

  Το σκυλί με τα γαυγίσματά του προαναγγέλλει την άφιξή τους.

  Σύμπτωση: Μόλις πριν τρεις μέρες είχα δει την ταινία του Feng Xiaogang, «Only Cloud knows», όπου και εκεί βλέπουμε ένα σκυλί φοβερά δεμένο με το ζευγάρι. Μόνο που εκείνο πεθαίνει, ενώ αυτό συνοδεύει στο εξής τον γιο.

  Θα παρευρεθούν σε ένα γάμο.

  Βλέπουμε το φλερτ του νεαρού με μια κοπέλα. Γιατί να μην την παντρευτεί; Έτσι περίπου δεν παντρεύτηκε και ο πατέρας του;

  Μου θύμισε, από την αρχή, ένα ντοκιμαντέρ που έδειχνε παιδιά που αντιμετώπιζαν ανάλογες συνθήκες για να πάνε στο σχολείο τους από διάφορα μέρη του κόσμου.

  Αυτή τη φορά το chatgpt μου τη βρήκε. Είναι «Ο δρόμος για το σχολείο» του Pascal Plisson.

  Είχε προχωρήσει η ταινία όταν είδα ότι και εδώ είχαμε μια ίδια περίπτωση. Ένας νεαρός τους λέει ότι διασχίζει τρία βουνά για να πάει στο σχολείο του.

  Μου άρεσε η ταινία και για έναν ακόμη λόγο. Σ’ αυτή δεν υπάρχει κανένας κακός, όλοι είναι πρόθυμοι βοηθήσουν, να προσφέρουν στον συνάνθρωπό τους, με τον ταχυδρόμο να μην αποτελεί εξαίρεση.

  Ο γιος στέλνει κατά διαστήματα ένα χαρτονόμισμα στη γριά τυφλή μητέρα του, τυλιγμένα σε μια κόλα χαρτί.

  Λευκό χαρτί.

  Ο ταχυδρόμος κάνει τάχα ότι το διαβάζει, ότι είναι η επιστολή που της έστειλε.

  Εξαιρετική ταινία, έχει 7,8 βαθμολογία.

  Σίγουρα θα δω κάποια στιγμή τον σκηνοθέτη πακέτο.  

Chen Kaige, King of children (孩子王,1987)

 Chen Kaige, King of children (孩子王,1987)

 

  Το έχω ξαναγράψει ότι συχνά οι σκηνοθέτες αυτοβιογραφούνται με τις ταινίες τους, όπως κάνω κι εγώ συχνά με τις κριτικές μου. Στο νου μου έρχεται η Naomi Kawase την οποία βλέπω πακέτο.

  Ερυθροφρουρός στα νιάτα του, αποκήρυξε τον πατέρα του, κάτι για το οποίο αργότερα μετάνιωσε.

  Διαβάζοντας το βιογραφικό του βλέπω ότι στην επαρχία δεν πήγαιναν μόνο αντιδραστικοί αστοί αλλά και νέοι, οι οποίοι είτε πήγαιναν εθελοντικά είτε εξαναγκάζονταν. Έτσι πήγε και ο Τσεν το 1969, όμως, δεκαεπτάρης καθώς ήταν, έπρεπε να κάνει τη στρατιωτική του θητεία και έτσι κάποια στιγμή πήγε στρατιώτης. Απολύθηκε το 1975 και γύρισε στο Πεκίνο, όπου εργάσθηκε ως εργάτης στο Beijing Film Printing Factory.

  Τα υπόλοιπα στη βικιπαίδεια.

  Ο νεαρός στάλθηκε να εργαστεί σαν δάσκαλος σε μια φτωχή αγροτική περιοχή της επαρχίας Γιουνάν. Ουσιαστικά το σχολείο είναι μια καλύβα. Τα παιδιά δεν έχουν βιβλία, δεν υπάρχουν βιβλία. Γράφει στον πίνακα από το δικό του για να το αντιγράψουν.

  Υπογραμμίστε μου τις λέξεις που δεν ξέρετε.

  Τα παιδιά υπογραμμίζουν.

  Αυτός εξηγεί.

  Μα πώς θα μάθουν λέξεις χωρίς λεξικό;

  Μόνο ένα λεξικό υπάρχει.

  Ένας μαθητής θα το αντιγράψει.

  Συγκινητική η έκθεση ενός μαθητή για τον πατέρα του. Γράφει ανάμεσα στα άλλα:

  «Αλλά ο πατέρας μου είπε [είναι δυνατός, κάνει χειρωνακτική δουλειά], ο Wang Fu [ο γιος του] είναι δυνατότερος από μένα γιατί μπορεί και διαβάζει».

  Η γνώση είναι δύναμη.

  Το να μπορείς να διαβάζεις εκείνα τα χρόνια που το ποσοστό αναλφαβητισμού ήταν μεγάλο, ήταν επίσης δύναμη.

  Δεν διδάσκει σύμφωνα με το αναλυτικό πρόγραμμα, διδάσκει αυτά που νομίζει ότι πρέπει να μάθουν τα παιδιά.

  Σκληρές οι συνθήκες ζωής στην επαρχία, ιδιαίτερα η αγροτική ζωή.

  Στο τέλος της ταινίας τον βλέπουμε, μετά από επτά χρόνια, να φεύγει.

  Μου θύμισε μια άλλη ταινία, αλλά δεν μπορούσα να θυμηθώ ποια ήταν. Ούτε το chatgpt ούτε το deepseek μπόρεσαν να με βοηθήσουν. Μπορεί τυχαία κάποια στιγμή να πέσω πάνω της, και τότε θα παραθέσω τον σύνδεσμο της ανάρτησής μου. Εκεί δείχνεται αρκετή ώρα η κοπιώδης ανάβαση του δασκάλου στο βουνό, μέχρι να φτάσει στο χωριό που είναι το σχολείο.

  Η πρώτη ταινία του Τσεν ήταν «Κίτρινη γη».

  To κίτρινο είναι το κυρίαρχο χρώμα στην ταινία.

  Ένας κινηματογραφικός Βαν Γκογκ.

  Εκτός από το κίτρινο είναι και η ομίχλη.

  Η προηγούμενη ταινία του ήταν «Η μεγάλη παρέλαση».