Book review, movie criticism

Monday, January 31, 2022

Γαβριέλλα Ουσάκοβα, Η ζωή μου

Γαβριέλλα Ουσάκοβα, Η ζωή μου, Κέδρος 1981, σελ. 427

 


 

 

  Μετά τη βιογραφία μιας πόρνης από την Αννίτα Νικολάου που έχει τίτλο «Ελένη η πόρνη, ένας άγγελος στην κόλαση» σειρά έχει η αυτοβιογραφία «Η ζωή μου» της Γαβριέλλας Ουσάκοβα.

  Καμιά σχέση η ζωή της Ελένης με τη ζωή της Γαβριέλλας. Η Ελένη, ένας άγγελος, σπρώχτηκε στον κόλαση από τους ίδιους τους γονείς της. Ο πατέρας της τη βίαζε με την ανοχή της μητέρας της, η οποία κάποια στιγμή την έδιωξε από το σπίτι. Η Γαβριέλλα,  παρόλο που πέρασε αρχικά μια δύσκολη ζωή, μετά πέρασε μια ζωή ιδιαίτερα άνετη. Έχοντας πλούσιους πελάτες είχε κάνει χρήματα, είχε αγοράσει σπίτια. Όμως δεν είχε το δραματικό ξεκίνημα της Ελένης. Την έδιωξε βέβαια ο πατέρας της από το σπίτι, όμως και εκείνη, όπως δηλώνει ένας κυριολεκτικά υπότιτλος στο κάτω μέρος του εξωφύλλου, «Έγινα ιερόδουλος διότι εγεννήθην έτσι», ό,τι και αν σημαίνει αυτό. Ξέρω μια περίπτωση, το επάγγελμα ήταν οικογενειακό.

  Η Γαβριέλλα ήταν μορφωμένη, ήξερε πέντε ξένες γλώσσες, πιάνο, και προπαντός έκανε αγαθοεργίες με αποτέλεσμα να είναι πολύ αγαπητή. «Ε, το πιστεύετε ότι φράγκο δεν μου έμεινε; Τάιζα τον κόσμο και, σαν φύγαν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί, δεν είχα ούτε ναύλα να πάω στην Αγία Παρασκευή που είχα τη μαμά μου, και το ’κοψα με το πόδι» (σελ. 203).

  Ακόμη:

  «Ό,τι λεπτά μου έδινε ο κολονέλος μου – κόμης εν τη πολιτική ζωή – τα μετέτρεπα σε ψωμιά, τυριά και ό,τι τρόφιμα έβρισκα και τα μοίραζα Ασκληπιού στα παιδάκια. Με φώναζαν Στούκα» (σελ. 283).

  Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ. 

  Υφολογικά βέβαια δεν έχει καμιά σχέση το ένα βιβλίο με το άλλο. Η Αννίτα Νικολάου είναι δημοσιογράφος, το βιβλίο της έχει μια λογοτεχνικότητα, ενώ το βιβλίο γης Γαβριέλλας έχει μια γλώσσα διεκπεραιωτική, λαϊκή, αλλά και το χαρακτηριστικό της αμεσότητας που το κάνει ελκυστικό.

  Η Γαβριέλλα ήλθε στην Ελλάδα από τη Ρωσία, μετά την οκτωβριανή επανάσταση. Με το πρώτο κύμα. Το δεύτερο κύμα ήλθε μετά την κατάρρευση του κομουνισμού που εγκαθιδρύθηκε από την οκτωβριανή επανάσταση, το 1990.

  Γιατί, δεν τους άρεσε η επιστροφή στον καπιταλισμό;

  Η φτώχεια είναι η ίδια και σε καπιταλισμό και σε κομουνισμό. Ο καπιταλισμός απλά άνοιξε τις πόρτες για να δραπετεύσουν όσοι ήθελαν στη Δύση, πιο καλές ευκαιρίες εκεί, ενώ ο κομουνισμός τις είχε κλειδαμπαρωμένες.

  Και φυσικά δεν έφυγαν μόνο οι πόρνες, ή αυτές που έφυγαν με στόχο να ασκήσουν το επάγγελμα της πόρνης στην αλλοδαπή. Χάρη στην Σβετλάνα, που με τον άντρα της τον Σεργκέι ήλθαν στο χωριό μου, έκανα επιτέλους κανονικά μαθήματα ρωσικών, στα οποία μέχρι τότε ήμουν αυτοδίδακτος, με εξαίρεση κάποια ελάχιστα μαθήματα που έκανα στο στρατό από τον Χριστόφορο Τσέρτικ, δάσκαλο και τέως ταγματάρχη του ρώσικου στρατού, μια προσωπικότητα στην τοπική κοινωνία της Κοζάνης (ήμουν αξιωματικός, έμενα έξω, έτσι είχα την άνεση).

  Διάβασα και τα τρία αυτοβιογραφικά βιβλία της Ελένης Χειλουδάκη. Ήταν εξαιρετικά, τα συνιστώ. Επίσης διάβασα αρκετά κείμενα για τη ζωή της Μαντάμ Ορτάνς, που θα έπρεπε να την είχαν κάνει επίτιμη γεραπετρίτισα, και την οποία αποθανάτισε ο Καζαντζάκης στον «Αλέξη Ζορμπά». Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και το βιβλίο του Γ. Α. Μανωλικάκη, «Μαντάμ Ορτάνς».

  Η Γαβριέλλα ξεκινάει το βιβλίο της ιστορικά, από τη φυγή τους από τη Ρωσία με τη μητέρα της, και συνεχίζει με τον ερχομό της στην Ελλάδα και το διώξιμό της από το σπίτι του πατέρα της. Στη συνέχεια είναι οι αρχικές δυσκολίες, η πορνεία, καλύτερες μέρες, πολύ καλύτερες μέρες, η οικονομική άνεση, μέχρι που ήλθε η κατοχή. Ενδιαφέρον έχει το τμήμα που αναφέρεται σ’ αυτήν, στα προβλήματα που αντιμετώπισε η ίδια αλλά και άλλες πόρνες. Έρχεται η απελευθέρωση, καλυτερεύει πάλι η ζωή της.

  Μετά, το ιστορικό μέρος υποχωρεί μπροστά στο επεισοδιακό. Η Γαβριέλλα αφηγείται έρωτες, αλλά και δυσκολίες με προβληματικούς πελάτες που είχε αντιμετωπίσει στη διάρκεια της «καριέρας» της. Μια φορά κυριολεκτικά γλίτωσε τη ζωή της χάρη στην υπηρεσία (τσατσά) που έκανε αισθητή την παρουσία της.

  Το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού.

  Τόσα χρήματα είχε, τι ήθελε να συνεχίσει το επάγγελμα μέχρι τα γεράματα, χωρίς υπηρεσία;

  Μάθαμε και τι πουστιές (ή πουτανιές καλύτερα;) μπορεί να κάνει μια υπηρεσία ενόσω αυτή είναι στο δωμάτιο με πελάτη. Μπορεί να συστήνει στους πελάτες που περιμένουν μια άλλη πόρνη, παίρνοντας την ανάλογη αμοιβή, γι’ αυτό η Γαβριέλλα στο τέλος ήταν απρόθυμη να δεχθεί υπηρεσίες υπηρεσίας. 

  Αυτό της στοίχισε τη ζωή. Το μαθαίνουμε από την επανέκδοση του βιβλίου. Διαβάζουμε στο αυτί: «Το 1991 βρέθηκε στραγγαλισμένη στο διαμέρισμά της στην οδό Μάρκου Ευγενικού. Η βιαιότητα της δολοφονίας της σόκαρε την ελληνική κοινωνία».

  Δυο άλλες πόρνες που δούλευαν χωρίς υπηρεσία σφαγιάστηκαν από έναν έλληνα Τζακ αντεροβγάλτη, πριν δώδεκα χρόνια περίπου.

  Και η Ελένη; Και η Τζένη;

  Η Ελένη, διαβάζω στα Goodreads, «Σήμερα, για να ζήσει, πουλά λουλούδια, ενώ ζει μόνη και αβοήθητη».

  Και η Τζένη;

  Κι αυτή περνάει δύσκολα, όπως διάβασα πρόσφατα στο διαδίκτυο.

  Όμως καιρός να παραθέσουμε κάποια αποσπάσματα.

  «Πηγαίναμε και στο Γαλάτσι. Έχει εκεί δυο χορευτικά εξοχικά και πηγαίναμε πότε στο ένα πότε στο άλλο. Προτιμούσα του Μοστρού, που είχε απαλή μουσική, σβηστά φώτα – χάρμα -, δέντρα τραπεζάκια χωμένα στην πρασινάδα» (σελ. 53).

  Αυτά, στο μεσοπόλεμο.

  Γιατί παρέθεσα αυτό το απόσπασμα;

  Γιατί είμαι γαλατσιώτης, σαν ντοκουμέντο για την τοπική ιστορία.

  «Φέρε ένα λεμόνι, στείψ’ το και βάλ’ το μαζί με μπαμπάκι μέσα. Θα σταματήσει αμέσως η αιμορραγία» (σελ. 95).

  Με το αντιπηκτικό που παίρνω, καλό είναι να το θυμάμαι αυτό.

  «Όχι με τη στολή. Θα πάμε ν’ αλλάξω, να πάρω κι εγώ λεπτά από το κομπόδεμά μου, να σε κεράσω εγώ. Από γυναίκα κέρασμα εμείς οι Κρήτες δεν καταδεχόμαστε» (σελ. 271).

  Ισχύει αυτό, για όσες και όσους δεν το ξέρουν. Σας το λέω σαν κρητικός.

  «…τρεις φορές στην εβδομάδα βράδυ Γαλλική Ακαδημία. Βλέπετε, σαν έδωσα εξετάσεις πήγα στην προτελευταία τάξη…» (σελ. 327).

  Το ίδιο κι εγώ, πέρασα στο superieure II. Την επόμενη χρονιά, με  το superieure III πήρα επάρκεια. Όμως δεν τα δίδαξα τα γαλλικά, δίδαξα αγγλικά που είχα πανεπιστημιακό πτυχίο. Ήταν τότε που έκανα το διδακτορικό μου και είχα τρία χρόνια εκπαιδευτική άδεια, η πιο ευτυχισμένη περίοδος της ζωής μου. Γαλλική Ακαδημία, Ινστιτούτο Γκαίτε, Σύνδεσμος Φιλίας Ελλάδας Κίνας και ιδιαίτερα στα Ισπανικά.

  «Δεν είναι όπως στη Ρουμανία, όπου ο οικοδεσπότης, ευγενώς φερόμενος, προσφέρει στον επισκέπτη και τη συμβία του ακόμη, αν δεν υπάρχει κόρη» (σελ. 187).

  Το ήξερα αυτό για τους Εσκιμώους.

  Μήπως γι’ αυτό πλάκωσε τόσο ρουμάνικο πράγμα στην αγορά;

  «Αλήθεια, γιατί δεν γράφεις ένα βιβλίο; Ο πρώτος και καλύτερος θα είμαι εγώ που θα το αγοράσει» (σελ. 424).

  Να ήταν άραγε αυτός ο πελάτης που της έβαλε την ιδέα;

  Ενδιαφέρον από κάθε άποψη το βιβλίο, ιδιαίτερα οι κατοχικές ιστορίες.

 

Li Shutian & Li Ang, Break Through the Wu River (突破乌江,1961)

Li Shutian & Li Ang, Break Through the Wu River (突破乌江,1961)

 


  Τελικά αποφάσισα να μην περιμένω να τελειώσω με τον ιρανικό κινηματογράφο για να ασχοληθώ με τον κινέζικο. Θα βλέπω κατά καιρούς και κινέζικες ταινίες. Καθώς μου αρέσουν οι πολεμικές ταινίες αποφάσισα να δω το «Διασχίζοντας τον ποταμού Γου».

  Έπρεπε ο κόκκινος στρατός να διασχίσει τον ποταμό Γου, σε ένα ελιγμό για να ξεφύγουν από την καταδίωξη των εθνικιστικών δυνάμεων που ήταν πολυαριθμότερες. Θα τα κατάφερναν;

  Έχουμε και εδώ τη μικροϊστορία, του νεαρού που οι εθνικιστές του σκότωσαν την μητέρα και τον πήραν για να τον στρατολογήσουν στις δυνάμεις τους. Κατάφερε όμως και το έσκασε. Η επιστροφή του δεν ήταν χωρίς προβλήματα. Και βέβαια, όπως γίνεται συχνά σ’ αυτές τις ταινίες, θα εκδικηθεί. Θα σκοτώσει αυτόν που τη σκότωσε ρίχνοντάς του μια χειροβομβίδα καθώς έτρεχε να ξεφύγει. Αυτό βέβαια στο τέλος της ταινίας.

  Πριν λίγες μέρες είδα την ταινία «Η μάχη στη λίμνη Τσανγκτζίν» (2021) των Chen Kaige, Dante Lam & Hark Tsui. Κάνω τη σύγκριση: Η «Διασχίζοντας τον ποταμό Γου» είναι περισσότερο ατμοσφαιρική, με σκηνές αγωνίας μήπως τους επισημάνουν οι εχθροί. Οι συγκρούσεις μάχης είναι πολύ λίγες σε σύγκριση με τη «Μάχη στη λίμνη Τσανγκτζίν». Και δεν νομίζω ότι είναι ζήτημα προϋπολογισμού (Η «Μάχη στη λίμνη Τσανγκτζίν» είναι η πιο ακριβή παραγωγή που γυρίστηκε ποτέ στην Κίνα), είναι ζήτημα αλλαγής γούστου του κοινού.

  Έχω κάνει ανάλογη παρατήρηση για τις ταινίες που γυρίστηκαν πάνω στην πραγματική ιστορία των 47 ρονίν. Όσο πιο ύστερες οι ταινίες, τόσο πιο εντυπωσιακές οι συγκρούσεις. Και ενώ στις παλαιότερες η αυτοκτονία των 47 σαμουράι γινότανε off-stage, στις μεταγενέστερες γινότανε on-stage.

  Και γιατί όχι, θα κάνω μια ακόμη παρατήρηση. Τις τολμηρές ερωτικές σκηνές που βλέπουμε στις σημερινές ταινίες δεν θα τις δούμε σε ταινίες παλιότερων δεκαετιών. Και αυτό επίσης δεν έχει να κάνει με τον προϋπολογισμό.

  Κοιτάζω το ρολόι στον υπολογιστή, ακριβώς 12 η ώρα. Μόλις αναρτήσω θα δω μια άλλη πολεμική ταινία, την Sparkling red star (1974) των Ang Li και Jun Li. Θα μου ανεβάσει την αδρεναλίνη, δεν θα νυστάξω όπως μου συμβαίνει συχνά με άλλες ταινίες πριν δω το τέλος.   

 

 

Sunday, January 30, 2022

Chen Guofu (陈国富), The peony pavilion (我的美麗與哀愁1995)

Chen Guofu (陈国富), The peony pavilion (我的美麗與哀1995)

 


  «Ομορφιά μου και θλίψη μου» είναι ο κινέζικος τίτλος, όμως ο αγγλικός είναι πιο καίριος. Κι αυτό γιατί η ταινία είναι εμπνευσμένη από το κλασικό έργο του Τανγκ Σιαντζού (Tang Xianzu, 1550-1617) «Το περίπτερο με τις παιώνιες».

  Αντιγράφω από το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας».

  «…  Ως καλύτερο έργο του όμως θεωρείται το Περίπτερο με τις παιώνιες (γράφηκε το 1598), με 55 σκηνές, από τα μεγαλύτερα δράματα της εποχής Ming. Η ηρωίδα πεθαίνει για την αγάπη ενός άνδρα που είδε στο όνειρό της. Αυτή όμως η αγάπη την ξαναφέρνει στη ζωή, γιατί ο άνδρας αυτός υπάρχει στην πραγματικότητα, και την αγάπησε επίσης όταν είδε μια προσωπογραφία της.

  Οι όμορφοι στίχοι εντυπωσιάζουν εξίσου θεατές και αναγνώστες, ιδιαίτερα τις κοπέλες. Ήταν τέτοια η δημοτικότητα του έργου και τόσο το αγοραστικό κοινό, ώστε έπεσε η τιμή του άλλου αριστουργήματος Το δυτικό δωμάτιο. Ένας ηθοποιός πέθανε πάνω στη σκηνή πριν τελειώσει μια δύσκολη άρια, μια κοπέλα πέθανε από θλίψη όταν είδε αυτό το έργο, και μια άλλη έπεσε στο νερό και πνίγηκε, αφού δεν κατάφερε να παντρευτεί τον συγγραφέα. Ελεγείες γράφηκαν γι’ αυτήν.

  Το έργο παρομοιάστηκε με το Όνειρο θερινής νύχτας του Σαίξπηρ και με το Hanneles Himmelfahrt του Hauptmann. Θεωρείται το αριστούργημα της κινέζικης λογοτεχνίας, και μέρη του παίζονται ακόμη και σήμερα στο στυλ kunqu (Κουντσού)».

  Η δασκάλα μου η κα Yu μου το έκανε δώρο, τρία cd, και το είδα. Εξαιρετικό.

  Και μια σημείωση: «Παρεμπιπτόντως, η παιώνια χρησιμοποιείται μεταφορικά στην καθημερινή ομιλία για να δηλώσει μια ελκυστική νέα γυναίκα, και ιδιαίτερα τα γυναικεία γεννητικά όργανα. «Όταν πέφτουν σταγόνες δροσιάς, η παιώνια ανοίγει».

  Η νεαρή Du Lili, μαθήτρια, βλέπει ένα όνειρο. Στο όνειρο αυτό βρίσκεται στην εποχή της δυναστείας Ming, φοράει την ενδυμασία που φοράνε στην όπερα chuanqi (η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε κουντσού) και βρίσκεται μέσα σε έναν κήπο. Βλέπει έναν όμορφο νεαρό ντυμένο παρόμοια και τον ερωτεύεται. Τον ερωτεύεται τόσο πολύ που ο έρωτας αυτός την στοιχειώνει. Στο μάθημα αφαιρείται και ονειροπολεί μια ανάλογη συνάντηση με τον νεαρό, στον ίδιο κήπο.

  Περνώντας μια γέφυρα ένας φωτογράφος τη φωτογραφίζει. Κάμερα Lubitel (πήραμε μια τέτοια όταν γεννήθηκε ο γιος μας), έβγαζε αμέσως τη φωτογραφία.

  Της δίνει τη φωτογραφία. Κοιτάζει. Πίσω της είναι μια αφίσα με μια γυναίκα που έχει το πρόσωπο του νεαρού που ονειρεύτηκε.

  Η συμπεριφορά της διαταράσσεται. Αυτό φαίνεται στις σχέσεις με τους συμμαθητές της. Κάποια στιγμή, προσπαθώντας να κατέβει από ένα τοίχο πέφτει και σκοτώνεται.

  Και περνάμε στο δεύτερο (άτυπο) μέρος της ταινίας που κάνει την εμφάνισή της η Rene Liu (στην πρώτη της κινηματογραφική εμφάνιση, προχθές την είδαμε στην ταινία της Sylvia Chang «Siao Yu» που γυρίστηκε την ίδια χρονιά, και ήταν ο λόγος που είπαμε να δούμε την ταινία· και βέβαια ο τίτλος της) στο ρόλο της Liu Yumei, μιας διάσημης τραγουδίστριας (παίζει κατά κάποιο τρόπο τον εαυτό της, αφού έχει κάνει ήδη μια καριέρα σαν τραγουδίστρια). Με το φίλο της και παραγωγό της νοικιάζουν το δωμάτιο της Lili.

  Ο φίλος της την απατά. Αναπτύσσει αυτοκτονικές τάσεις. Παίρνει ένα σωρό χάπια. Βλέπει το φάντασμα της Lili ενώ βρίσκεται σε κώμα. Συναντώνται, λέει, στα όνειρά τους. Κάποιες από τις ονειρικές σκηνές είναι μεταφορές από την όπερα κουντσού με την ανάλογη μουσική. Βλέπουμε και τη σκηνή που ανασηκώνει την ταφόπλακα και το καπάκι από το φέρετρο, και ζωντανεύει τη νεκρή.

  Και εισχωρεί στο σώμα της, στην πιο στενή επαφή που θα μπορούσε να ονειρευτεί.

  Η μόνη λύση για να ελευθερωθεί η νεκρή είναι ο εξορκισμός, απόφαση της μητέρας της. Η Yumei δεν έχει αντίρρηση, θα είναι και δική της απελευθέρωση. 

  Πετυχαίνει.

  Η σχεδόν ομοφυλοφιλική σχέση, υπερφυσική μια και η Lili είναι νεκρή, αποτελεί ίσως την πηγή έμπνευσης της ομώνυμης ταινίας του Yong Fan, όπου βλέπουμε τον έρωτα δυο γυναικών, που όμως δεν ξεπερνάει το πλατωνικό στάδιο.

  Πολύ καλή ταινία. Και με έπιασε μια φοβερή επιθυμία να ξαναδώ το «Περίπτερο με τις παιώνιες» που μου έκανε δώρο η δασκάλα μου.

  Ψάχνοντας βλέπω ότι έχω άλλα δυο αρχεία με το «Περίπτερο με τις παιώνιες». Θα τα δω και τα δυο.