Mia Hansen-Løve, Νησί του Μπέργκμαν (2021)

Mia Hansen-Løve, Νησί του Μπέργκμαν (2021)

 

  Από την Πέμπτη που μας πέρασε στους κινηματογράφους

  Περιέργως δεν είδα να αρέσει ιδιαίτερα η ταινία, μόνο 6,7 έχει βαθμολογία στο ΙΜDb, εμένα όμως μου άρεσε πολύ.

  Για ένα επιπλέον λόγο που θα τον πω στο τέλος.

  Το νησί του Μπέργκμαν είναι το Fårö. Προφέρεται Φορέ, κάτι θυμάμαι ακόμη από τα σουηδικά που διάβασα πριν 45 χρόνια. Λέω να ξαναδιαβάσω τις γλώσσες που διάβασα τότε. Έχω κάνει την αρχή, μου μένουν 4: Τσέχικα, σερβοκροάτικα (σλάβικες γλώσσες, μου είναι πολύ εύκολες), ολλανδικά, (είναι σαν γερμανική διάλεκτος), και τελευταία θα αφήσω τα σουηδικά, μου φάνηκαν παλούκι, παρά τις γνωστές λέξεις που έχουν.

  Το Φορέ είναι ένα νησί που μάγεψε τον Μπέργκμαν και γύρισε εκεί ένα σωρό ταινίες. Το ζευγάρι που καταφτάνει μιλάει αρκετά για τις ταινίες του. Κορυφαία κατά τη γνώμη τους, και τη δική μου, η «Έβδομη σφραγίδα». Όχι, δεν έχω διάθεση να τον δω πακέτο, παρόλο που τον θεωρώ κορυφαίο, αλλά με ικανοποίηση βλέπω να παίζονται έργα του σε επανεκδόσεις (βλέπω να έχω γράψει για έντεκα). Φέτος δεν ξέρω τι έγινε, δεν είδα να παίζεται καμιά.

  Θα ήταν πληκτικό να ακούμε τα σχόλια για τον Μπέργκμαν και για τις ταινίες του (δεν τον αγιοποιούν, το ξέρουμε ότι σαν άνθρωπος δεν ήταν και τόσο σόι, πολλοί από αυτούς τους «μεγάλους» είναι να τους φτύνεις σαν ανθρώπους, γνωστό αυτό), γι’ αυτό εμφανίζεται και ένας τρίτος, που αυτός δεν του χαρίζεται καθόλου.

  Αλλά και πάλι θα ήταν πληκτικό, γι’ αυτό η σκηνοθέτης προβαίνει σε μια έξυπνη επινόηση.

  Ο άντρας είναι σκηνοθέτης και η γυναίκα του συγγραφέας. Έχει κολλήσει στο τι τέλος να δώσει στην ιστορία της. Μπορεί να τη βοηθήσει; Δεν φαίνεται και τόσο πρόθυμος. Η σχέση τους φαίνεται να έχει κάποιες ρωγμές. Όμως τελικά του αφηγείται την πλοκή την οποία εμείς βλέπουμε δραματοποιημένη.

  Εγκιβωτισμένη ιστορία, περίπου αντικατοπτρική (mise en abyme), με ένα ζευγάρι να επισκέπτονται το Φορέ και να συζητάνε για τον Μπέργκμαν. Όμως σε πρώτο πλάνο τώρα είναι η προσωπική τους ζωή. Τα είχανε στα εφηβικά τους χρόνια, τα ξανάφτιαξαν χρόνια αργότερα, ξαναχώρισαν, και τώρα ξαναβρέθηκαν για να παρευρεθούν σε ένα γάμο. Πώς θα πάει άραγε η σχέση τους;

  Έκανα τη σκέψη ότι και οι δυο ιστορίες είναι a la «Play Strindberg» (Friedrich Dürrenmatt), δηλαδή ιστορίες που θα μπορούσε ο Μπέργκμαν να γυρίσει σε ταινίες, αλλά μετά σκέφτηκα ότι μοιάζουν περισσότερο με τις ταινίες του Γούντι Άλεν. Και οι δυο σκηνοθέτες ασχολούνται με τα προβλήματα των δύο φύλων στις μεταξύ τους σχέσεις, με τη διαφορά ότι οι ταινίες του Άλεν είναι κωμωδίες. Εδώ βέβαια δεν έχουμε κωμωδία, αλλά και τα προβλήματα στις σχέσεις δεν έχουν τη δραματική ένταση που βλέπουμε στις ταινίες του Μπέργκμαν.  

  Ο επιπλέον λόγος που μου άρεσε η ταινία ποιος είναι τελικά;

  Είναι ένα έξυπνο εφέ απροσδόκητου. Ενώ μέχρι τότε είχα την εντύπωση ότι η εγκιβωτισμένη ιστορία είναι σε δεύτερο αφηγηματικό επίπεδο, τελικά είναι σε τρίτο. Αυτή που νόμιζα σε πρώτο είναι τελικά σε δεύτερο. Η προβληματική σχέση του ζευγαριού ήταν τελικά στην ταινία που γυρίστηκε στο Φόρε, στην πραγματικότητα είναι ηθοποιοί. Στο τέλος τους βλέπουμε μια ευτυχισμένη οικογένεια με την κορούλα τους.

  Δεν γινόταν να μην κάνω το σπόιλερ, αυτό το εφέ έκπληξης που αποκαλύπτει ότι τα αφηγηματικά επίπεδα είναι τελικά τρία και όχι δύο μου άρεσε ιδιαίτερα.

 

Milos Forman, Η φωλιά του κούκου (One flew over the cockoo’s nest, 1975)

Milos Forman, Η φωλιά του κούκου (One flew over the cockoo’s nest, 1975)

 

  Από την Πέμπτη που μας πέρασε στους κινηματογράφους

  Είναι δυνατόν να έχει δει κανείς αυτή την καταπληκτική ταινία και να ξεχάσει ότι την έχει δει;

  Εγώ δεν το ξέχασα ποτέ, θυμάμαι πόσο πολύ μου άρεσε και με χαρά την ξαναείδα με την ευκαιρία της επανέκδοσής της. Ψυχολογική κωμωδία τη χαρακτηρίζει η βικιπαίδεια (πρώτη φορά ακούω για τέτοιο κινηματογραφικό είδος), δράμα τη χαρακτηρίζει το IMDb, όπου βλέπω και την εκπληκτική βαθμολογία, 8,7. Εγώ θα τη χαρακτήριζα δραματική κωμωδία.

  Θυμόμουνα το δράμα, το δραματικό τέλος, ολότελα εντυπωσιακό. Είχα ξεχάσει την κωμωδία, η οποία είναι σπαρταριστή. Τη χάρηκα πραγματικά ξανά αυτή την ταινία.

  Ο Τζακ Νίκολσον κάνει τον τρελό, όχι για να αποφύγει το στρατιωτικό αλλά για να ξεφύγει από τα καταναγκαστικά έργα στη φυλακή όπου εκτίει κάποια μικρή ποινή. Δεν ξεγελάει τον διευθυντή που θέλει να τον στείλει πίσω με τη διάγνωση ότι δεν είναι τρελός, όμως η Louise Fletcher που της την έχει μπει άγρια κάποιες φορές είναι της γνώμης ότι χρειάζεται θεραπεία. Δεν μας λέγεται ρητά, αλλά είναι εμφανές ότι θέλει να τον εκδικηθεί.

  Θα δούμε αρκετά κωμικά επεισόδια, με κεντρικά το ψάρεμα των κρατουμένων, αφού το έσκασαν με το φορτηγάκι της εξόδου και πήραν ένα κότερο, και το μπάσιμο δυο γυναικών στις φυλακές, η μια φιλενάδα του Νίκολσον και η άλλη για να χρησιμοποιηθεί σαν δόλωμα στον φύλακα.

  Δεν ξέχασα επίσης ποτέ τον κατατονικό σωματώδη ινδιάνο που όλοι τον θεωρούσαν κωφάλαλο και που ο Νίκολσον τον επανέφερε σιγά σιγά (η σκηνή με το μπάσκετ, η πιο χαρακτηριστική, ήταν η αρχή), και προσπαθούσε να τον πείσει να το σκάσουν.

  Τελικά το έσκασαν και οι δυο.

  Πώς;

  Α, όλα κι όλα, όπως ο Ποκοπίκο που δεν αποκαλύπτει μυστικά έτσι κι εγώ δεν κάνω σπόιλερ. Θα σας πω μόνο πώς ο Τζακ Νίκολσον το έσκασε όπως και ο νεαρός νοσοκόμος στο «Μίλα της» του Αλμοδόβαρ (περιμένω πώς και πώς να προβληθεί σε επανέκδοση για να την ξαναδώ), με τη βοήθεια του ινδιάνου.

  Μήπως αυτά που βλέπουμε στην ταινία για την κατάσταση στα ψυχιατρεία είναι υπερβολικά;

  Θα διαβάζετε ιστορίες πότε πότε για πράγματα που συμβαίνουν εκεί. Εγώ θα πω μόνο ότι δεν είναι και τόσο υπερβολικά.

  Πώς το ξέρω;

  Όχι από πρώτο χέρι, όχι από τρίτο χέρι, αλλά από δεύτερο, από άτομο που έζησε κάποια διαστήματα μέσα.

  Θα το πω κι αυτό. Όταν το άτομο αυτό με παρακάλεσε να τον βγάλω από το ψυχιατρείο γιατί δεν άντεχε τη συμπεριφορά των νοσηλευτριών απέναντί του (ίσως κάποιες νοσηλεύτριες βλέπουν τους ασθενείς όχι όπως οι νοσηλεύτριες στα άλλα νοσοκομεία αλλά όπως βλέπουν κάποιοι τους λαθρομετανάστες σε σχέση με τους έλληνες πολίτες) και είχα μια επαφή με τον διευθυντή, φεύγοντας από το γραφείο του έκανα τη σκέψη ότι αυτός είναι πιο τρελός από τους ασθενείς του.  

 

Frantisek Vlácil, Marketa Lazarová (1967)

 

  Από την Πέμπτη που μας πέρασε στους κινηματογράφους.

  Πριν μόλις δυο μήνες προβλήθηκε και η «Κοιλάδα των μελισσών» του Φράντισεκ Βλάτσιλ, μια επίσης εξαιρετική ταινία.

  Γιατί και η «Μαρκέτα Λαζάροβα» είναι μια εξαιρετική ταινία.

  Και σ’ αυτή την ταινία η πλοκή τοποθετείται στον μεσαίωνα, σε μια εποχή που το σύστημα των φατριών, των εκτεταμένων οικογενειών, επιβίωνε ακόμη. Πάντως τα παγανιστικά στοιχεία για τα οποία γράφει η βικιπαίδεια εγώ δεν τα αντιλήφθηκα στην ταινία, εσείς όμως μπορεί να τα αντιληφθείτε αν πάτε να την δείτε, κάτι που σας συνιστώ ολόθερμα. Να σας πω ότι η βαθμολογία της στο IMDb είναι 7,9.

  Να κάνω αντιγραφή και επικόλληση της πλοκής από το e-mail που μου έστειλαν.

  «Ο Νίκολας και ο αδελφός του, Ανταμ, ληστεύουν περαστικούς για λογαριασμό του τυραννικού τους πατέρα, Κόζλικ. Σε μια από τις ληστείες, βρίσκονται να έχουν όμηρο έναν νεαρό Γερμανό, του οποίου όμως ο πατέρας έχει δραπετεύσει και αναγγέλλει στον βασιλιά το συμβάν. Ο Κόζλικ ετοιμάζεται για την οργή του βασιλιά και αποζητά τη συμμαχία του γείτονα του, Λαζάρ. Όταν αυτός του την αρνείται, ο Κόζλικ στέλνει τον Νίκολας να απαγάγει την κόρη του Λαζάρ. Τώρα ο βασιλιάς έχει ακόμα έναν σύμμαχο και ετοιμάζεται να επιτεθεί».

  Το ποιητικό μοντάζ δημιουργεί κάποιες φορές αφηγηματικές ασάφειες, γι’ αυτό ίσως θα ήταν καλό να διαβάσετε την πιο εκτεταμένη περίληψη της πλοκής που δίνει η βικιπαίδεια. Ουδέν καλόν αμιγές κακού, ο ποιητικός κινηματογράφος είναι πάντα ποιοτικός κινηματογράφος, αλλά συχνά έχει αυτό το πρόβλημα, έχω ξαναγράψει σχετικά.

  Μπορεί μια ταινία να αρέσει σε όλους, όμως δεν σημαίνει ότι την προσλαμβάνουν όλοι το ίδιο. Τη δική μου πρόσληψη θα τη χαρακτήριζα φεμινιστική.

  Τη Μαρκέτα την απαγάγουν, όμως ο απαγωγέας της την ερωτεύεται όπως και αυτή αυτόν. Όταν ο «καπετάνιος» με στρατιώτες καταστρέφουν την φατρία του Κόζλικ σκοτώνοντας τους περισσότερους άντρες, ο Νίκολας λέει στην Μαρκέτα να γυρίσει πίσω στον πατέρα της. Δεν έφυγε με τη θέλησή της.

  Δεν είναι ικανοποιητικό το επιχείρημα για τον πατέρα της, θα μπορούσε να γυρίσει πίσω. Διώχνεται.

  Για αυτή την έννοια της τιμής, της οποίας η γυναίκα είναι το μεγάλο θύμα, έχω γράψει σχετικά σε μια ανακοίνωσή μου για μια ημερίδα.

  Βλέπουμε όμως στην ταινία και το μεγαλείο του έρωτα, καθώς και το μεγαλείο της ψυχής (του καπετάνιου).

  Ας μην πούμε περισσότερα, το τέλος είναι εντυπωσιακό, και όχι ολότελα unhappy.