Jean-Lyc Godard, Alphaville (1965)

Jean-Lyc Godard, Alphaville (1965)

 

  Ο Έντι Κωνσταντίν, μυστικός πράκτορας των αμερικανών μεταμφιεσμένος σε δημοσιογράφο, πηγαίνει στην Αλφαβίλ, μια υπεργαλαξιακή πρωτεύουσα, ώστε να την καταστρέψει. Τώρα, το αν θα τα καταφέρει ή όχι, είναι εύκολο να το μαντεύσετε. Εξάλλου το ενδιαφέρον δεν βρίσκεται τόσο στην πλοκή, στα γεγονότα, όσο στο χώρο, στην περιγραφή αυτής της δυστοπικής περιοχής.

  Δυστοπικής;

  Η «Αλφαβίλ» είναι ένας κινηματογραφικός «Μαρά – Σαντ» (αναφέρομαι στο θεατρικό έργο του Πέτερ Βάις). Α, τώρα μου ήλθε στο μυαλό, ο «Κομμισάριος και ο Γιόγκι» του Άρθουρ Κέσλερ που βρίσκονται στον ίδιο παραδειγματικό άξονα: Αλφαβίλ, Μαρά, κομισσάριος=λογική. Εξωτερικές χώρες, Σαντ, γιόγκι=συναίσθημα.

  Στην Αλφαβίλ απαγορεύεται ρητώς και δια ροπάλου η έκφραση συναισθημάτων. Όσοι υποπίπτουν στο λάθος να τα εκφράσουν εκτελούνται. Ελάχιστοι αναμορφώνονται. Λέξεις όπως συνείδηση και έρωτας, απαγορεύονται. Μάλιστα τις εξαφανίζουν σιγά σιγά από τα λεξικά και τα αντικαθιστούν με άλλες.

  Μοιάζει με το «1984» και τον «Θαυμαστό καινούριο κόσμο» αλλά δεν είναι έτσι ακριβώς. Στα δυο αυτά μυθιστορήματα το κακό, με την έννοια μιας απολυταρχικής εξουσίας που ελέγχει τους υπηκόους της, έχει επικρατήσει στην ανθρωπότητα. Εδώ έχει επικρατήσει μόνο στην Αλφαβίλ, που φιλοδοξεί να επιβάλλει τις αντιλήψεις και την κυριαρχία της στις έξω χώρες.

  Θίγεται όμως και ένα άλλο θέμα, αυτό της τεχνητής νοημοσύνης. Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να υποκαταστήσει τον άνθρωπο, και τελικά να κυριαρχήσει πάνω του; Τουλάχιστον αυτό αφήνει να εννοηθεί ο Γκοντάρ, καθώς βάζει την Αλφαβίλ να διοικείται από τον Alpha 60, ένα υπερυπολογιστή που δίνει εντολές στη βάση είπαμε των προταγμάτων της λογικής. Θα συνομιλήσει πολλές φορές με τον Λέμι Κώσιον με μια σπηλαιώδη, μηχανική φωνή.

  Όπως είναι αναμενόμενο, δεν υπάρχει έρωτας, υπάρχει μόνο σεξ. Όμως η Άννα Καρίνα, που γεννήθηκε στις έξω χώρες και συγκεκριμένα κάπου στη γη, δεν μπόρεσε να καταπνίξει τα συναισθήματά της μετά τη συνάντησή της με τον Κώσιον. Είναι χαρακτηριστική η τελευταία ατάκα της ταινίας καθώς εγκαταλείπουν την Αλφαβίλ, την οποία ο Κώσιον έχει κανονίσει να καταστραφεί «αχρηστεύοντας» τον Alpha 60 που την κυβερνά.

  Με ποιο τρόπο;  

  Του μιλάει για ποίηση την οποία αυτός, και καθώς δεν μπορεί να καταλάβει, θα αποδιοργανωθεί.

  Ναι, η λογοτεχνία με τις μεταφορικές χρήσεις των λέξεων είναι απαγορευμένη στην Αλφαβίλ. Μόνο λέξεις στην κυριολεκτική τους σημασία, και όχι όλες, επιτρέπονται.

  Χαρακτηριστική είναι η τελευταία ατάκα της ταινίας καθώς η Άννα Καρίνα το σκάει με τον Λέμι Κώσιον: «Σας αγαπώ».

  Δεν θυμάμαι άλλο μεγάλο σκηνοθέτη να έχει ασχοληθεί με επιστημονική φαντασία εκτός από τον Αντρέι Ταρκόφσκι, στον «Σολάρις».

  H προηγούμενη ανάρτησή μας ήταν για την προηγούμενη ταινία του «Μια γυναίκα παντρεμένη». Για την επόμενη ταινία του, τον «Τρελό Πιερό» γράψαμε πριν δυο χρόνια.

 

Jean-Luc Godard, Όλα πάνε καλά (Tout vas bien, 1972)

Jean-Luc Godard, Όλα πάνε καλά (Tout vas bien, 1972)

 

  Από την Πέμπτη που μας πέρασε στους κινηματογράφους

  Έχω πει ότι τον Γκοντάρ θα τον δω μισοπακέτο, μέχρι το «Weekend», όπου οι ταινίες του έχουν μια καθαρή αφήγηση «πράξης σπουδαίας και τελείας» όπως θα έλεγε Αριστοτέλης, ενώ οι μεταγενέστερες είναι κάτι σαν πειραματικές, ποιητικές, «μοντερνιστικές», που όχι μόνο σε μένα δεν αρέσουν αλλά ούτε και στο ευρύ κοινό, αν κρίνω από τη βαθμολογία τους στο IMDb.

  Στις ταινίες είμαι «από τη μεριά του κοινού».

  Όχι πάντα.

  Για παράδειγμα, ενώ το «ευρύ κοινό» δίνει 6.5 βαθμολογία σ’ αυτή την ταινία του Γκοντάρ, εμένα περιέργως μου άρεσε.

  Είχε αρκετές κωμικές σκηνές, κάτι που ο Γκοντάρ δεν το συνηθίζει.

  Ήταν πολιτική, και εμένα μου αρέσει ο πολιτικός κινηματογράφος.

  Είχε και τρεις πολύ ωραίες παρωδίες.

  Αρχικά παρωδεί τις ταινίες που λένε μια ιστορία, παρωδώντας έτσι κατά κάποιο τρόπο και τον παλιό του εαυτό.

  Μετά, παρωδεί το star cinema. Αν θέλεις να είναι πιασάρικη η ταινία σου πρέπει να βάλεις σ’ αυτήν κινηματογραφικούς σταρ. Έτσι βάζει στην ταινία του τον Υβ Μοντάν και την Τζέην Φόντα. Οι παλιοί θα θυμάστε πώς ο Υβ Μοντάν ήταν αριστερός. Να θυμίσουμε τις ταινίες του «Κατάσταση πολιορκίας» και «Ζ»), H Τζέην Φόντα πάλι πρωτοστατούσε στις διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, που το 1972 που γυρίστηκε η ταινία δεν είχε τελειώσει ακόμη. Δεν εμφανίζονται τόσο συχνά στην ταινία, αν και πρωταγωνιστές. Ουσιαστικά πρωταγωνιστεί το πλήθος των απεργών.

  Τέλος παρωδεί τις ερωτικές ταινίες.

  Χαρακτηριστική είναι μια σκηνή στην αρχή όπου παρωδεί και τον εαυτό του, και συγκεκριμένα την ταινία του «Η περιφρόνηση» (1963).

  «-Μ’ αγαπάς; -Ναι. Αγαπώ τα μάτια σου, αγαπώ το στόμα σου, αγαπώ τα γόνατά σου, αγαπώ τον πισινό σου, αγαπώ τα μαλλιά σου, αγαπώ τα χέρια σου».

  Τα λέει ο Υβ Μοντάν, κινηματογραφιστής που τώρα κάνει διαφημίσεις για τον επιούσιο, στην γυναίκα του την Τζέην Φόντα που είναι δημοσιογράφος. Τα λέει ενώ περπατούν. Στην «Περιφρόνηση» δεν περπατούν, είναι ξαπλωμένοι, με την Μπριζίτ Μπαρντό σχεδόν γυμνή. Της λέει τα ίδια λόγια ο Μισέλ Πικολί χαϊδεύοντάς την.

  Η Τζέην Φόντα πηγαίνει να καλύψει την κατάληψη ενός εργοστασίου επεξεργασίας κρέατος (είδαμε πλάνα που φτιάχνουν λουκάνικα). Παγιδεύονται για δυο μέρες μέσα στα γραφεία από τους καταληψίες. Θα δούμε διάφορα επεισόδια, κάποια εντελώς χιουμοριστικά. Ο καημένος ο διευθυντής κατουριέται, αλλά δεν τον αφήνουν να πάει στην τουαλέτα του, να πάει σ’ αυτές που χρησιμοποιούν οι εργάτες. Κατειλημμένες. Δεν θα μπορούσε να συμμεριστεί κανείς θεατής την αγωνία του περισσότερο από μένα, που έχω περάσει ανάλογες στιγμές. Προστάτης και διουρητικό είναι εκρηκτικός συνδυασμός.

  Ο Γκοντάρ, βάζοντας τα πρόσωπα να μιλάνε κοιτώντας την κάμερα, δηλαδή τον θεατή, σχολιάζει ένα σωρό ζητήματα, τις εργασιακές συνθήκες, τα απεργιακά, τα συνδικαλιστικά, τα πολιτικά, την κατάσταση στη Γαλλία, την αριστερά, τους ερυθροφρουρούς…

  Μου άρεσε πολύ η σκηνή που κάποιοι αριστεριστές μπαίνουν στο σουπερμάρκετ, γεμίζουν τα καροτσάκια τους και δεν έχουν βέβαια καμιά διάθεση να πληρώσουν.  

  Μην ανησυχείτε, δεν αποκλείεται να υπάρξει και σε μας ανάλογο επεισόδιο, καθώς οι τιμές στα σουπερμάρκετ ανεβαίνουν συνεχώς, όπως οι θερμοκρασίες το καλοκαίρι. Ο καφές που παίρνω, τα μασουράκια νες καφέ, από 1.15 που ήταν πριν ένα εξάμηνο περίπου στον Σκλαβενίτη έχουν φτάσει το 1.85. Στον Χαλκιαδάκη εδώ στην Ιεράπετρα τα πήρα 1.98.  

  Ναι, μου άρεσε πολύ η ταινία. Αναρωτιέμαι αν θα μου αρέσει και άλλη ταινία του Γκοντάρ μετά το «Weekend».

 

Christopher Cassel, To end all war: Oppenheimer and the atomic bomb (2023)

 

Christopher Cassel, To end all war: Oppenheimer and the atomic bomb (2023)

Christopher Nolan: Oppenheimer, από την Πέμπτη που μας πέρασε στους κινηματογράφους.

  Ανορθόδοξη αυτή η ανάρτηση. Την ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν δεν την είδα, πώς να τη δω εξάλλου αφού είμαι στην Κρήτη και η δημοσιογραφική της προβολή έγινε αφού είχα κατέβη στην Κρήτη. Όμως είχα μια περιέργεια να δω μια ταινία για τον Οπενχάιμερ, τον πατέρα της ατομικής βόμβας. Και έπεσα πάνω στο ντοκιμαντέρ ενός άλλου Κρίστοφερ, του Κρίστοφερ Κάσελ.

  Τα ντοκιμαντέρ μου αρέσουν εφόσον έχουν να κάνουν με κάτι που με ενδιαφέρει. Ακόμη, η ποιοτική τους πλευρά μετράει πολύ λιγότερο για μένα από ό,τι σε μια βιογραφική ταινία. Όμως η ζωή του Οπενχάιμερ (αξίζει να διαβάσετε τη βιογραφία του στη βικιπαίδεια, λέει πράγματα που δεν τα είδα στο ντοκιμαντέρ, δεν ξέρω αν υπάρχουν στην ταινία του Νόλαν) με ενδιέφερε πάρα πολύ και έτσι το ντοκιμαντέρ αυτό δεν ήταν δυνατόν να μη με ενδιαφέρει. Καλογυρισμένο, η βαθμολογία του είναι 7,5 στο IMDb. Και μια και κίνητρο για αυτή την ανάρτηση είναι η ταινία του Νόλαν, να σας πούμε ότι η βαθμολογία της είναι 8,6, ισχυρό κίνητρο για να πάτε να τη δείτε.

  Δεν είναι μόνο η ταινία. Στην «Εποχές» νομίζω, ή στην «Επιθεώρηση τέχνης», μαθητής διάβασα ένα ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου με αυτό τον τίτλο: Οπενχάιμερ. Ήταν ένα ποίημα αποστροφή στον μεγάλο φυσικό. Καθώς πέθανε το 1967 από καρκίνο του οισοφάγου, σε ηλικία μόλις 63 ετών (κάπνιζε σαν άρκαλος), δεν αποκλείεται να το διάβασε, δηλαδή κάποιος να του το μετέφρασε.

  Λες να υπάρχει στο διαδίκτυο; Θα ήθελα πολύ να το ξαναδιαβάσω, για να δω.

  Το βρήκα, έχει τίτλο «Γράμμα στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ». Γράφηκε το 1964.

  Το ξαναδιάβασα. Αντιγράφω δυο στίχους:

  «το πνεύμα σας

δεν έγινε αστέρι, αλλά νύχτα. Δεν φαίνεται πια».

  Τραγική ειρωνεία.

  Ο Βρεττάκος δεν έγινε Ρίτσος, που το αστέρι του μεσουρανεί.

  Όσο για το πνεύμα του Οπενχάιμερ, έγινε αστέρι, κρίνοντας από το ντοκιμαντέρ και την ταινία που προβλήθηκαν την ίδια χρονιά.

  Να πω και αυτό για τον Βρεττάκο.

  Έγραψε, τότε που ήμουν μαθητής, ένα βιβλίο-βιογραφία για τον Καζαντζάκη. Δεν μου άρεσε. Και φαίνεται ότι δεν άρεσε και σε άλλους. Αργότερα διάβασα ότι είπε πως το έγραψε για λόγους βιοποριστικούς.

  Αλήθεια, όλοι ξέρουμε για τους 120.000 νεκρούς της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Μα πόσοι ξέρουν για τους 350.000 νεκρούς του Ναντσίν, που οι γιαπωνέζοι στρατιώτες, διάβασα, τους σκότωναν στους δρόμους σαν να ήταν κουνέλια; Αυτό που τρομάζει δεν είναι ο αριθμός των θυμάτων αλλά ο τρόπος, η βόμβα.

  Τους 30.000 νεκρούς της Δρέσδης, σε μια νυχτερινή επιδρομή των συμμάχων με στόχο να τρομοκρατήσουν τους γερμανούς, πόσοι τους ξέρουν; (διαβάζω τώρα στο σύνδεσμο ότι εκτιμούν τους νεκρούς μεταξύ 35.000 και 100.000).

  Το σκεπτικό του Οπενχάιμερ, ότι βλέποντας ο κόσμος το μέγεθος της καταστροφής (ήταν αντίθετος να τη ρίξουν σε ακατοίκητο μέρος) θα δίσταζαν πολύ να την χρησιμοποιήσουν ξανά, ήταν σωστό. Όσο για την στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, το σκεπτικό τους ήταν ότι σκοτώνοντας τόσες χιλιάδες αθώους γιαπωνέζους πολίτες θα έθεταν τέρμα στον πόλεμο και θα γλίτωναν τη ζωή χιλιάδων αμερικανών στρατιωτών.

  Την σοβιετική ατομική βόμβα δεν ξέρουμε ποιος την κατασκεύασε. Αν την χρησιμοποιήσουν οι Ρώσοι, αυτός θα είναι ήδη νεκρός.

  Η ισορροπία του τρόμου είναι γεγονός. Είχαμε δυο παγκόσμους πολέμους με διαφορά λιγότερο από 30 χρόνια. Τώρα έχουν περάσει σχεδόν 80 χρόνια από το τέλος του δεύτερου.

  Το σκεπτικό του Οπενχάιμερ το είχε και η «Κόκκινη Τζόαν», που έδιδε μυστικά στους σοβιετικούς για να την κατασκευάσουν και αυτοί, και να επέλθει έτσι η ισορροπία του τρόμου. Είδαμε την βιογραφική ταινία της, προβλήθηκε πριν πέντε χρόνια.

  Και ένα τελευταίο σχόλιο.

  Ο Οπενχάιμερ είχε δεσμούς με την αριστερά. Διώχθηκε την εποχή του μακαρθισμού. Ήταν η αμοιβή που εισέπραξε για την τόσο αποφασιστική συμβολή του στην ήττα των γιαπωνέζων. Με ανάλογο τρόπο «τίμησαν» και οι άγγλοι των πρωτεργάτη της νίκης κατά των γερμανών με το σπάσιμο των κωδίκων τους, τον Άλαν Τούρινγκ.

  Τελειώνοντας θα πω, αν και δεν την έχω δει: Δείτε την ταινία.