Stephen Hawking, Το χρονικό του χρόνου

Stephen Hawking, Το χρονικό του χρόνου (μετ. Χάρακας Κωνσταντίνος) Κάτοπτρο 1998, σελ. 288

 

  Ο χρόνος σαν θέμα με ενδιαφέρει μόνο στη λογοτεχνία. Αλλά Χόκινγκ είναι αυτός, και αφού διάβασα τη βιογραφία του από τους Michael White και John Gribbin που έχει τίτλο «Stephen Hawking, ο κόσμος μιας ιδιοφυίας» είπα να διαβάσω και το best seller του, «Το χρονικό του χρόνου».

  Προλογίζει ο Carl Sagan ενώ την εισαγωγή στην ελληνική έκδοση κάνει ο Βασίλης Ξανθόπουλος. Ο Carl Sagan μιλάει για τον συγγραφέα ενώ ο Βασίλης Ξανθόπουλος δίνει μια περίληψη των κεφαλαίων του βιβλίου.

  Ο Χόκινγκ, κοσμολόγος, ξεκινάει με τις απαντήσεις που δόθηκαν για το σύμπαν και τη δημιουργία του ιστορικά και καταλήγει στις σύγχρονες απαντήσεις, στις οποίες η δική του συμβολή είναι σημαντική. Απέδειξε ότι η μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία και συνέζευξε τον μακρόκοσμο με τον μικρόκοσμο, τη γενική θεωρία της σχετικότητας με την κβαντική θεωρία.

  Δεν σκοπεύω να μιλήσω για το περιεχόμενο του βιβλίου, και ένας λόγος είναι πως δεν είμαι ειδικός στα ζητήματα κοσμολογίας, ο χώρος μου είναι η λογοτεχνία. Έτσι θα προχωρήσω αμέσως στην παράθεση αποσπασμάτων. Πιο πριν όμως να παραθέσω ένα σύνδεσμο από το Camera Stylo on line όπου μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για το βιβλίο και τον συγγραφέα.  

  «Η Αλίκη στη Χώρα των θαυμάτων έδινε κάποτε μια διάλεξη…».

  Έτσι ξεκινάει το βιβλίο, μια ακόμη περίπτωση αναφοράς στο κλασικό παραμύθι. Αυτές οι αναφορές με οδήγησαν να το διαβάσω, όπως και τον «Μικρό πρίγκηπα».

  «Για παράδειγμα η θεωρία του Αριστοτέλη ότι όλα τα πράγματα αποτελούνται από τέσσερα στοιχεία, τη γη, τον αέρα, τη φωτιά και το νερό…» (σελ. 34).

  Δεν ξέρω αν το είπε και ο Αριστοτέλης, πιο πρώτα το είπε ο Εμπεδοκλής, μάλιστα τα ονόμαζε ριζώματα.

  «…τα σώματα ακολουθούν τις “ευθείες” του καμπύλου χωροχρόνου, δηλαδή τις καμπύλες που είναι λιγότερο καμπυλωμένες από όλες τις άλλες και λέγονται γεωδαισικές» (σελ. 62).

  Δηλαδή σε τελευταία ανάλυση οι ευθείες είναι οι λιγότερο καμπυλωμένες καμπύλες.

  «Όλα τα γνωστά σωματίδια στο Σύμπαν μπορεί να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες: τα σωματίδια με σπιν 1/2, που αποτελούν την ύλη στο Σύμπαν (ονομάζονται σωματίδια ύλης), και τα σωματίδια με σπιν 0, 1 και 2 στα οποία όπως θα δούμε οφείλονται οι δυνάμεις

μεταξύ των σωματιδίων ύλης (ονομάζονται σωματίδια αλληλεπίδρασης). Τα σωματίδια

ύλης υπακούουν στην ονομαζόμενη «απαγορευτική αρχή του Pauli». Ο Αυστριακός φυσικός Wolfgang Pauli (που πήρε το βραβείο Nobel το 1945) ήταν ο αυθεντικός τύπος του

θεωρητικού φυσικού· λέγεται ότι ακόμη και η απλή παρουσία του ήταν αρκετή για να

αποτύχουν όλα τα πειράματα στην ίδια πόλη! Σύμφωνα με την απαγορευτική αρχή του Pauli, δύο όμοια σωματίδια δεν μπορεί να βρίσκονται στην ίδια κατάσταση, δεν μπορεί

δηλαδή να έχουν και τα δύο την ίδια θέση και την ίδια ταχύτητα, μέσα στα όρια της

αρχής της απροσδιοριστίας. Η απαγορευτική αρχή είναι πολύ σημαντική επειδή εξηγεί γιατί τα σωματίδια ύλης δεν καταρρέουν σε μία κατάσταση πολύ μεγάλης πυκνότητας: αν δυο σωματίδια ύλης έχουν σχεδόν τις ίδιες θέσεις πρέπει να έχουν διαφορετικές ταχύτητες, και αυτό σημαίνει ότι δεν θα παραμείνουν στις ίδιες θέσεις για πολύ. Αν ο Κόσμος είχε

δημιουργηθεί χωρίς την απαγορευτική αρχή, τα κουάρκς δεν θα σχημάτιζαν διαφορετικά, σαφώς καθορισμένα, πρωτόνια και νετρόνια. Και αυτά τα πρωτόνια και τα νετρόνια μαζί και με τα ηλεκτρόνια δεν θα σχημάτιζαν διαφορετικά, σαφώς καθορισμένα, άτομα. Θα

είχαν καταρρεύσει όλα σχηματίζοντας μία περίπου ομοιόμορφη πυκνή «σούπα» (σελ. 108-109).

  Εκτεταμένο απόσπασμα αλλά σημαντικό. Επειδή δεν νομίζω ότι θα ανατρέξω στο βιβλίο, ας το έχω τουλάχιστον στην βιβλιοκριτική μου. Παρακάτω διαβάζω ότι το σωματίδιο που έχει σπιν 2 ονομάζεται βαρυτόνιο και είναι χωρίς μάζα (σελ. 113). Άλλα σωματίδια είναι τα μποζόνια, τα μεσόνια, τα γλοιόνια… Υπάρχουν και τα γλοιοσφαιρόνια. Τα πιο περίεργα

είναι τα «δυνάμει σωματίδια».  

  «Έτσι έχουμε ένα σύνολο γεγονότων, δηλαδή μια περιοχή του χωροχρόνου, από όπου

τίποτε δεν μπορεί να διαφύγει και να φτάσει σε κάποιον παρατηρητή μακριά από το άστρο. Αυτή η περιοχή είναι αυτό που αποκαλούμε σήμερα «μαύρη τρύπα». Το όριό της

ονομάζεται ορίζοντας των γεγονότων και ταυτίζεται με τις διαδρομές των ακτίνων του

φωτός που μόλις και δεν κατορθώνουν να διαφύγουν από τη μαύρη τρύπα» (σελ. 133).

  Διαφεύγει όμως μια άλλη ακτινοβολία, η ακτινοβολία Hawking, που αποδεικνύουν την

ύπαρξη των μαύρων τρυπών που προβλέπει η γενική θεωρία της σχετικότητας.

  «…αυτά τα αντικείμενα, που ονομάζονται πάλσαρς, ήταν στην πραγματικότητα

περιστρεφόμενοι αστέρες νετρονίων που εξέπεμπαν παλμούς ραδιοκυμάτων» (σελ. 147).

  Τώρα μάθατε τι είναι τα πάλσαρς, για τα οποία πιθανότατα έχετε ακούσει.

  «Ο Alan Guth υπολόγισε ότι η ακτίνα του Σύμπαντος μεγάλωσε κατά εννεάκις

εκατομμύρια φορές (η μονάδα ακολουθούμενη από 30 μηδενικά), μέσα σε ένα πάρα πολύ μικρό κλάσμα του δευτερολέπτου» (σελ. 194).

  Για τις περιπέτειες του «Χρονικού του χρόνου» μέχρι να φτάσει σε μια μορφή όσο γίνεται (λέμε τώρα) πιο κατανοητή στον απλό αναγνώστη διαβάσαμε στη βιογραφία του και στην

αυτοβιογραφία του «My brief history» για την οποία θα αναρτήσουμε αμέσως μετά. Εδώ

βλέπουμε ένα τρόπο καλύτερης κατανόησης. Τα 30 μηδενικά μετά τη μονάδα μας λένε

περισσότερα από ό,τι το εκατομμύρια φορές.

  «Ο επιταχυνόμενος πληθωριστικός ρυθμός διαστολής του Σύμπαντος έδωσε τη θέση του στον επιβραδυνόμενο από τη βαρύτητα ρυθμό διαστολής που παρατηρούμε σήμερα» (σελ. 198).

  Το ξέρετε φαντάζομαι όλοι ότι το σύμπαν διαστέλλεται, δεν ξέρω όμως αν το ξέρατε ότι

διαστέλλεται με έναν επιβραδυνόμενο ρυθμό.

  Αξίζει να το διαβάσετε αυτό το βιβλίο. Οι έννοιες ζαλίζουν, είναι εύκολο να τις ξεχάσετε, όμως στο τέλος υπάρχει γλωσσάριο το οποίο μπορείτε να συμβουλεύεστε όταν συναντάτε δυσκολίες.