Cheng Kai Ge, Yellow earth (1985)

Είναι η τρίτη φορά που μου συμβαίνει, να χάσω αρχείο για ανεξήγητους λόγους. Την πρώτη φορά το αρχείο χάθηκε για τα καλά, μια συγκριτολογική μελέτη ενός διηγήματος του Ανδρέα Μήτσου με το «Far from the madding crowd» του Χάρντυ. Δεν ήταν μεγάλη, αλλά όταν το ανακάλυψα ήταν πια αργά, δεν είχα κουράγιο να την ξαναγράψω. Το δεύτερο ήταν μια βιβλιοπαρουσίαση. Την είχα στείλει με φαξ, και έτσι, καθώς διατηρήθηκε το αρχείο του φαξ στα εξερχόμενα, μπόρεσα να την αντιγράψω. Σήμερα το πρωί πήγα να ανοίξω το αρχείο με το όνομα Chen Kai Ge, και το word 2007 μου έλεγε ότι δεν υπήρχε. Η διαδρομή ήταν στον σκληρό δίσκο C: Ανεξήγητα πράγματα. Δεν το είχα σβήσει, στον κάλαθο των διαγραμμένων δεν υπήρχε, τι έγινε; Πιθανώς λέει word να οφείλεται σε ιό. Το αντιιικό μου δεν ανακάλυψε τίποτα. Είπα να μην το ξαναγράψω από την αγανάκτησή μου – δεν συνηθίζω να ξαναγράφω τα κείμενά μου, πιστεύω ότι είναι μια perdida de tiempo - αγαπημένη φράση αγαπημένης φίλης- έχασα εξάλλου αρκετό χρόνο με το να ασχοληθώ μ’ αυτό το πρόβλημα, αλλά είπα ότι μια και είναι πρόσφατο, ας γράψω αυτά που θυμάμαι ότι είχα γράψει.
Είναι η πρώτη ταινία του Cheng Kai Ge. Στη διεύθυνση φωτογραφίας ο Zhang Yi Mou. Σε ένα φεστιβάλ ταινιών του Χονγκ Κονγκ το 2005, από τις 100 καλύτερες κινέζικες ταινίες επιλέχθηκε τέταρτη.
Το θέμα της ταινίας είναι το εξής: Ένας στρατιώτης της όγδοης στρατιάς του Μάο, της ηρωικής που έκανε τη Μεγάλη Πορεία, πηγαίνει σε μια περιοχή που ελέγχεται από τους εθνικιστές (βρισκόμαστε στο 1939 και τα δυο κόμματα, κομμουνιστικό και εθνικιστικό, έχουν υπογράψει συμμαχία για να πολεμήσουν τους Γιαπωνέζους) για να καταγράψει τραγούδια της περιοχής. Φιλοξενείται σε ένα σπίτι όπου μένει ο πατέρας με την κόρη του και το γιο του. Κάποια στιγμή πρέπει να φύγει. Η κοπέλα του ζητάει να την πάρει μαζί του. Αυτός της λέει ότι πρέπει πρώτα να πάρει την έγκριση του διοικητή του. Της υπόσχεται να επιστρέψει να την πάρει. Αυτή τον παρακαλεί να γυρίσει μέχρι τον Απρίλη, χωρίς να του εξηγήσει το γιατί. Τον Απρίλη πρόκειται να παντρευτεί με κάποιον με τον οποίο την αρραβωνιάσανε όταν ήταν ακόμη παιδί. Ο στρατιώτης δεν θα προλάβει να γυρίσει μέχρι τον Απρίλη, και αυτή παντρεύεται. Τον άντρα της δεν τον βλέπουμε, από τον πατέρα της όμως μαθαίνουμε ότι είναι «λίγο» μεγαλύτερός της. Από την έκφρασή της τη μέρα του γάμου καταλαβαίνουμε ότι δεν της αρέσει καθόλου. Έτσι τον παρατάει και γυρνάει στο πατρικό της. Όμως και από εκεί ετοιμάζεται να φύγει. Ο αδελφός της τη ρωτάει μήπως πηγαίνει να συναντήσει τον στρατιώτη. Όχι, του λέει, πάω να συναντήσω την όγδοη στρατιά. Δεν έχει την υπομονή να περιμένει το φέρι, διασχίζει το ποτάμι με βάρκα. Υπάρχει το σασπένς αν τα καταφέρει. Υποθέτουμε πως ναι.
Ο στρατιώτης γυρνάει, στο σπίτι δεν βρίσκει κανένα, φεύγει, αλλά στο δρόμο του συναντάει μια τελετουργία. Ένα πλήθος κόσμου, με στεφάνια στο κεφάλι, παρακαλούν το δράκο της θάλασσας να βρέξει. Υπάρχει το ξόανό του ανάμεσά τους. Ο γιος, γυρνώντας το κεφάλι, βλέπει το στρατιώτη και ορμάει να τον συναντήσει τρέχοντας ενάντια στο ρεύμα της ανθρωποθάλασσας που προχωρεί μπροστά.
Αναρωτιέμαι: Υπάρχει ρομάντζο; Το ρομάντζο είναι το διαχρονικό στοιχείο, αυτό ενδιαφέρει εμένα τον δυτικό. Όμως τον κινέζο τον ενδιαφέρει περισσότερο η πρόσφατη ιστορία της πατρίδας του. Διαφορά πρόσληψης. Ο Τσεν Κάιγκε αφήνει το ρομάντζο σαν δυνατότητα, όπως φαίνεται από την ερώτηση του αδελφού, και εστιάζει στην καταπίεση του απλού λαού κατά την προεπαναστατική περίοδο, και το μεγαλύτερο θύμα κάθε καταπίεσης είναι φυσικά η γυναίκα.
Ακούσαμε πολλά τραγούδια στην ταινία, με λόγια παραπονεμένα. Θυμήθηκα τους στίχους από το δικό μας «Παραπονεμένα λόγια έχουν τα τραγούδια μας, γιατί το άδικο το ζούμε μέσα από την κούνια μας». Ο στρατιώτης λέει ότι στις μελωδίες των τραγουδιών αυτών θα βάλουν επαναστατικούς στίχους.
Υπάρχει ο λυρισμός της εικόνας, με πλάνα φύσης, κίτρινης, άγονης, μεγάλης διάρκειας. «Ο τόπος μας είναι κλειστός, όλο βουνά, που έχουνε σκεπή το χαμηλό ουρανό, μέρα και νύχτα». Υπάρχουν κι αλλού τέτοιοι τόποι.
Θυμήθηκα τον Αγγελόπουλο βλέποντας την ταινία. Σε δυο πλάνα στην ταινία του Τσεν (αυτό είναι το επίθετο, το Κάιγκε είναι το όνομα), ένα στην αρχή και ένα στο τέλος, βλέπουμε ένα βουνό, πίσω από το οποίο προβάλλει ένας άνθρωπος: πρώτα το κεφάλι, και σιγά σιγά όλο του το σώμα. Στη «Σκόνη του χρόνου» του Αγγελόπουλου υπήρχαν δυο, αν θυμάμαι καλά, παρόμοιες σκηνές.
Ο Κάιγκε όπως και ο Αγγελόπουλος αρέσκεται σε σκηνές πλήθους. Στη μια ήδη αναφερθήκαμε. Η άλλη έχει επίσης ανθρωπολογικό ενδιαφέρον: μεταφέρουν τη νύφη σε ένα φορείο, που μοιάζει σαν επιτάφιος, και ακολουθούν οι οργανοπαίχτες και το πλήθος παίζοντας και τραγουδώντας. Την ίδια σκηνή χρησιμοποίησε και ο Τζανγκ Γιμόου, δεν θυμάμαι σε ποια ταινία του. Σε μια συνέντευξή του στο κινέζικο κανάλι CCTV 4 την ξαναείδα.
Αυτά περίπου γράψαμε για την ταινία.
Αλλά δεν τελειώσαμε εδώ. Καπάκι μετά είδα μια άλλη με την ελπίδα ότι ήταν κινέζικη. Ήταν χολιγουντιανή. Κάτι σαν ένα επεισόδιο από το Sex and the city. Κομεντί. Κάτι ανάλαφρο μετά το σοβαρό δεν βλάφτει. Οι αρχαίοι το ήξεραν, γι αυτό στις παραστάσεις αρχαίου δράματος μετά τις τρεις τραγωδίες έβαζαν το σατιρικό δράμα.
Αυτά περίπου γράψαμε στο προηγούμενο αρχείο, το οποίο συνεχίζουμε με τα παρακάτω:
Αφού πήραμε φόρα με τις ταινίες, προχθές το βράδυ με έπιασε η διάθεση να δω άλλη μία. Μια ταινία παλιά, που την είχα δει δυο φορές στο σινεμά του χωριού μου, όταν ήμουν μαθητής. Με τα δικά μας ινδάλματα: Γιουλ Μπρύνερ, Τσαρλς Μπρόνσον, Ρόμπερτ Μίτσαμ, όλοι τους σήμερα νεκροί. Τίτλος: «Πάντσο Βίλλα». Ήταν δικτατορία τότε, και το όραμα δεν ήταν μόνο η ανατροπή της χούντας αλλά και η σοσιαλιστική επανάσταση. Τότε που ήμουν νέος, και νέος θα πει να θέλεις να σώσεις τον κόσμο, έγραψε ο Καζαντζάκης.
Πολλές από τις ιστορικές μου γνώσεις τις απόκτησα μέσα από μυθιστορήματα και ταινίες. Τώρα με το διαδίκτυο διευρύνονται οι δυνατότητες. Μετά την ταινία διάβαζα μέχρι τις τρεις τη νύχτα σε ιστοσελίδες για τον Πάντσο Βίλλα και την ιστορία της μεξικάνικης επανάστασης. Με εντυπωσίασε ο Λάζαρο Κάρδενας. Έγινε πρόεδρος το 1934, παραμέρισε τον στρατηγό Calles που είχε δικτατορικές φιλοδοξίες, εθνικοποίησε τις εταιρείες πετρελαίου και τους σιδηροδρόμους, υποστήριξε τους δημοκρατικούς στον ισπανικό εμφύλιο, φιλοξένησε τον Τρότσκι ο οποίος δήλωνε ότι η κυβέρνησή του ήταν η μόνη τίμια κυβέρνηση σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπαθούσε τον Κάστρο, έπαιρνε μόνο το μισό μισθό του ως πρωθυπουργός, το ανάκτορο του αντιβασιλέα που χρησιμοποιούσαν οι πρωθυπουργοί ως κατοικία το έκανε μουσείο και ο ίδιος έζησε σε ένα απλό σπίτι, κυκλοφορούσε χωρίς σωματοφυλακή, και δεν θυμάμαι τι άλλο. Α, ναι, κατάργησε την θανατική ποινή. Χοντρικά, κάθε λαός θα ήθελε να έχει έναν τέτοιο πρωθυπουργό.
Λένε ότι κάθε λαός είναι άξιος αυτού που τον κυβερνάει. Δεν πιστεύω ότι είναι απόλυτα έτσι. Είναι και να σου τύχει.