Ένα "είδωλο της φυλής"

 

Απόσπασμα από την "Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας" του Μπέρτραντ Ράσελ, από το κεφάλαιο για τον Φράνσις Μπέηκον.

"Ένα από τα περιφημότερα μέρη της φιλοσοφίας του Βάκωνος είναι η απαρίθμηση αυτών που ονομάζει «είδωλα», με τα οποία υπονοεί κακές πνευματικές συνήθειες που παρασύρουν τους

ανθρώπους σε πλάνες. Αναφέρει τέσσερα είδη. «Είδωλα της φυλής» [του είδους] είναι τα εγγενή στην ανθρώπινη φύση∙ μνημονεύει ιδιαίτερα τη συνήθεια να προσδοκούμε

περισσότερη τάξη στα φυσικά φαινόμενα απ' όση μπορούμε να βρούμε στην πραγματικότητα. «Είδωλα του σπηλαίου»

, είναι προσωπικές προκαταλήψεις χαρακτηριστικές του καθενός ερευνητή. «Είδωλα της αγοράς», είναι αυτά που αναφέρονται

στην τυραννία των λέξεων. «Είδωλα του θεάτρου» είναι όσα αναφέρονται στα κληροδοτούμενα δογματικά συστήματα σκέψεως∙ για τα τελευταία αυτά ο Αριστοτέλης και οι

Σχολαστικοί του προμήθευσαν τα περισσότερα αξιόλογα παραδείγματα"

Δεν ξέρω αν το παραθέτει στα "είδωλα της φυλής", αλλά συχνά αναφέρομαι σ' αυτό, στην τάση γενίκευσης, που σε τελευταία ανάλυση είναι η γνωστή επαγωγή, την αναξιοπιστία της οποίας κατέδειξε. Αναφέρθηκα σ' αυτήν στην χθεσινή ανάρτησή μου για την ταινία "Ξερά χόρτα" του Nuri Bilge Ceylan. 

 

Τελικά το παραθέτει. Είναι το 4, από την αναζήτησή μου στο Chatgpt. 

Τα "είδωλα της φυλής" (idola tribus) είναι μία από τις τέσσερις κατηγορίες ειδώλων που ο Άγγλος φιλόσοφος Φράνσις Μπέηκον (Francis Bacon) αναφέρει στο έργο του "Novum Organum" (1620). Τα είδωλα, γενικά, για τον Μπέηκον αντιπροσωπεύουν ψευδείς εντυπώσεις ή διαστρεβλώσεις της σκέψης που εμποδίζουν την καθαρή και αντικειμενική κατανόηση της πραγματικότητας. Τα είδωλα της φυλής είναι συγκεκριμένα παρανοήσεις που προέρχονται από την ίδια τη φύση του ανθρώπινου είδους.

Τα βασικά χαρακτηριστικά των "ειδώλων της φυλής" είναι τα εξής:

1. Περιορισμοί της ανθρώπινης φύσης: Αυτά τα είδωλα προκύπτουν από την ίδια τη φύση του ανθρώπου ως είδους. Όλοι οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς σε κοινά λάθη λόγω των φυσικών ορίων των αισθήσεων, του νου και της αντίληψης. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν τη φύση με βάση τις δικές τους ανθρώπινες εμπειρίες και όχι με αντικειμενικότητα.

2. Η τάση του ανθρώπου να επιδιώκει μοτίβα και τάξη: Οι άνθρωποι έχουν φυσική τάση να αναζητούν τάξη και νοήματα ακόμα και εκεί που δεν υπάρχουν, με αποτέλεσμα να βλέπουν μοτίβα ή αιτιώδεις σχέσεις που στην πραγματικότητα είναι τυχαίες ή άσχετες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραπλανητικά συμπεράσματα.

3. Η επιρροή των επιθυμιών και των συναισθημάτων: Οι άνθρωποι τείνουν να βλέπουν τον κόσμο μέσα από το πρίσμα των επιθυμιών, των φόβων και των προτιμήσεών τους, γεγονός που παραμορφώνει την κρίση τους. Τα προσωπικά αισθήματα και επιθυμίες παρεμβαίνουν στην αντικειμενική εξέταση των γεγονότων.

4. Η τάση για γενικεύσεις: Ο ανθρώπινος νους έχει την τάση να γενικεύει βασισμένος σε περιορισμένες ή μερικές παρατηρήσεις. Αυτό οδηγεί σε συμπεράσματα που δεν βασίζονται σε επαρκή δεδομένα ή αποδείξεις.

Ο Μπέηκον θεωρεί ότι τα "είδωλα της φυλής" είναι εγγενή στη φύση του ανθρώπου και γι' αυτό είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους. Αν δεν τα αναγνωρίσουμε και δεν τα αντιμετωπίσουμε, επηρεάζουν την ικανότητά μας να κατανοήσουμε τη φύση με επιστημονικό και ορθολογικό τρόπο.