Sergei Parajanov, O θρύλος του κάστρου Σουράμι (The legend of Suram fortress, 1985)

 

Sergei Parajanov, O θρύλος του κάστρου Σουράμι (The legend of Suram fortress, 1985)

 

  Από την Πέμπτη που μας πέρασε στο Ατενέ.

  Εδώ και δώδεκα χρόνια είδαμε τα δυο αριστουργήματα του Σεργκέι Παρατζάνοφ, «Η σκιά των ξεχασμένων προγόνων» και το «Χρώμα του ροδιού». Από τότε και οι δυο ταινίες έχουν προβληθεί σε επανέκδοση. Σειρά έχει σήμερα «Ο θρύλος του κάστρου Σουράμι».

  Ο Παρατζάνοφ δεν είναι πλοκή, ούτε καν ύφος, είναι εικόνα. Τα πλάνα του είναι κατά το πλείστον αμφιπλεύρου συμμετρίας (σε κάποια είδαμε τη χρυσή τομή), με οργιώδη πολυχρωμία, και η δράση σ’ αυτά είναι αργή και στυλιζαρισμένη. Η σύνδεσή τους είναι χαλαρή. Και η ταινία χωρίζεται σε κεφάλαια, συχνά συντομότατα, που κι αυτά έχουν χαλαρότατη ή καθόλου σύνδεση.  

  Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ γκρεμιζόταν.

  Ακριβώς όπως το γιοφύρι της Άρτας.

  Μόνο αν «χτιζόταν» ζωντανός στα τείχη του κάστρου ένας νεαρός θα μπορούσε να στερεωθεί.

  Το θέμα των ανθρωποθυσιών για την επίτευξη από το θείο ενός στόχου πρέπει να είναι παμπάλαιο. Ξέρουμε για ανθρωποθυσίες, και νομίζω πριν λίγα χρόνια αποκαλύφθηκε ότι γίνονταν και στην πατρίδα μου την Κρήτη, βέβαια πριν χιλιάδες χρόνια.

  Η πρώτη καταγεγραμμένη ανθρωποθυσία, που τελικά δεν έγινε, είναι η «Θυσία του Ισαάκ».

  Ο καημένος ο Ισαάκ, τι να κάνει, υποτάχτηκε στη θέληση του πατέρα.

  Η δεύτερη είναι η θυσία της Ιφιγένειας. Και αυτή αντέδρασε, αλλά τι να κάνει, την ανάγκη φιλοτιμίαν (για την ακρίβεια: φιλοπατρίαν») ποιούμενη, αφέθηκε να τη θυσιάσουν.

  Και ενώ ο Ισαάκ γλίτωσε τη σφαγή και έμεινε με τον πατέρα του, η Ιφιγένεια μεταφέρθηκε στην Ταυρίδα, και αποτελεί το sequel της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι» του Ευριπίδη.

  Όμως η γυναίκα του «Πρωτομάστορα» ξεγελάστηκε, και όταν κατάλαβε τι της επιφύλαγαν, καταράστηκε το γιοφύρι.

  «Αν τρέμουν τ’ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι»

  κι αν πέφτουν τ’ άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες».

  «Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι

  κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες»

  Έχω γράψει ένα μελέτημα με τίτλο «Τα τρία γιοφύρια της Άρτας και το Γιοφύρι με τις τρεις καμάρες». Τα τρία γιοφύρια της Άρτας είναι του Ηλία Βουτιερίδη, του Παντελή Χορν και του Νίκου Καζαντζάκη. Και τα τρία είναι θεατρικά έργα. Οι «Τρεις καμάρες» (έχει και τέτοιες το Ηράκλειο) είναι μυθιστόρημα του πρόσφατα αποβιώσαντος Αλβανού νομπελίστα Ισμαήλ Κανταρέ. Τοποθετεί τη δράση το 1377, τις παραμονές της κατάληψης της Αλβανίας από τους Τούρκους. Και ενώ οι δικοί μας δραματουργοί δίνουν την τραγικότητα της πλοκής, ο Κανταρέ χρησιμοποιεί το μύθο για να κάνει κοινωνικοϊστορικούς σχολιασμούς.

  Παραθέτω το τέλος του μελετήματός μου.

  «Ποιος είναι άραγε ο βασικός στόχος του Κανταρέ σ’ αυτό το έργο; Να θέλει άραγε κι αυτός να μας μιλήσει για τη «διχόνοια που βαστάει...», εξεικονίζοντας τις διαφορές των φεουδαρχών της Αλβανίας, που δεν κατάφεραν να ομονοήσουν ούτε μπροστά στον κίνδυνο της τουρκικής απειλής; Μήπως θέλει να μας δείξει ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Όταν διαβάζουμε το συνοριακό επεισόδιο με τους επτά τούρκους ιππείς που πήγαν να περάσουν τη γέφυρα, αψηφώντας τα «αλτ» των φρουρών της, έχω την αίσθηση ότι κάτι μας θυμίζει».

  Να προσθέσουμε ότι υποστηρίζει πως ο μύθος έχει αλβανική προέλευση.

  Τον διάβασα στο αλβανικό αναγνωστικό μου, από το οποίο έμαθα αλβανικά σε επίπεδο βέβαια άνευ διδασκάλου, χωρίς παραπέρα φιλοδοξίες, παρά μόνο να μεταφράζω σύντομα κειμενάκια από το youtube και να τα κοινοποιώ σε μια ομάδα που είμαι μέλος. Θα τον ξαναδιαβάσω, γιατί υπάρχει κάτι βασικό που με ενδιαφέρει (αν και ξέρω ήδη την απάντηση), αν η τρίτη νύφη υποτάχτηκε στη μοίρα της χωρίς μεμψιμοιρία.

  Έψαξα, δεν το βρήκα. Βρήκα τη Μπέσα του Κωνσταντίνου, το γνωστό μας Τραγούδι του νεκρού αδελφού. Θα είναι μάλλον σε κάποια σλάβικη γλώσσα. Θυμήθηκα όμως το τέλος.

  Η γυναίκα, η πιο μικρή νύφη, παρακαλεί όταν την χτίσουνε να της αφήσουνε το ένα μάτι έξω, για να μπορεί να βλέπει το γιο της όταν περνάει απέξω, το ένα αυτί, για να μπορεί να τον ακούει, και νομίζω και το στόμα, για να μπορεί να του μιλάει. Νομίζω και το ένα πόδι, αλλά δεν θυμάμαι γιατί. Ή ίσως το χέρι, για να μπορεί να γνέψει. Αν το βρω, πράγμα απίθανο, θα το παραθέσω.

  7,3 η βαθμολογία της στο IMDb.