Ελένη Στασινού, Η κουμπάρα η Μαργαρίτα

Ελένη Στασινού, Η κουμπάρα η Μαργαρίτα, Μπουκουμάνης 1997, σελ. 126.

Η «Κουμπάρα η Μαργαρίτα» είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Ελένης Στασινού. Έχουμε ήδη παρουσιάσει τα μυθιστορήματά της «Οντισιόν» και «Νύχτες υποταγής», και είχαμε μια περιέργεια να δούμε πώς θα ήταν αυτή η πρώτη της λογοτεχνική απόπειρα.
Καταρχάς είδαμε μια πολύ πρωτότυπη πλοκή. Η κόρη η Μαργαρίτα που μένει με τη μητέρα της γίνεται κουμπάρα στον γάμο του πατέρα της με την γυναίκα που τους διέλυσε το σπίτι. Στην πραγματική ζωή αυτό που συναντούμε είναι συνήθως η διάρρηξη των δεσμών των παιδιών με τον πατέρα τους όταν αυτός τους εγκαταλείψει για χάρη μιας άλλης γυναίκας. Όμως η Μαργαρίτα, με την οπτική γωνία της οποίας κυλάει το μυθιστόρημα, δίνει όλα τα δίκαια στον πατέρα της που εγκατέλειψε μια περίπου υστερική σύζυγο.
Συνήθως η αφήγηση των επεισοδίων μιας ιστορίας γίνεται με τη χρονολογική τους διαδοχή, με τις απαραίτητες βέβαια αναδρομές και προσημάνσεις, με την περίπτωση in media res να είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Όμως η Στασινού δεν ακολουθεί την χρονολογική σειρά των επεισοδίων. Το έργο αναπτύσσεται σε μια συνειρμική διαδοχή επεισοδίων μιας ιστορίας που τον σκελετό της τον μαθαίνει ο αναγνώστης από τις πρώτες σελίδες. Δεν είναι σαν ένα σκοινί που ξετυλίγεται, δίνοντας έτσι την αίσθηση του χρόνου, αλλά σαν μια κουβέρτα που απλώνεται, μια κουβέρτα κουρελού, σαν αυτές που έφτιαχναν στο χωριό μου όταν ήμουν μικρός, από μικρά κομμάτια ύφασμα από παλιωμένα ρούχα που δεν φοριόντουσαν πια, ραμμένα το ένα δίπλα στο άλλο.
Τα βασικά επεισόδια-κόμβοι, που είναι εξάλλου ελάχιστα, επαναλαμβάνονται – για παράδειγμα η κραυγή της Μαργαρίτας στην αρχή του έργου «νύφη!!!» - για να αποτελέσουν την αφετηρία αναστοχασμών, ρεμβασμών, αναμνήσεων και έκφρασης αισθημάτων, που παρατίθενται σε μικρά αυτόνομα ή με χαλαρή σύνδεση αποσπάσματα που κάποιες φορές καλύπτουν λιγότερο από το μισό μιας σελίδας.
Στο έργο γίνεται αρκετός λόγος για μουσική, πολλές φορές μάλιστα τόσο λεπτομερειακά –για παράδειγμα μια εκτεταμένη παράγραφος για την «Ηρωική» του Μπετόβεν στη σελίδα 24-που μας έρχεται στο νου ο «Δόκτωρ Φάουστους» του Τόμας Μαν. Όμως περισσότερος λόγος γίνεται για τον Μάλερ (η Μαργαρίτα – ξεχάσαμε να του πούμε – είναι βιολονίστρια).
«Όταν ακούω Μάλερ, του είχε πει κάποτε, όσα κομμάτια και να ’χω γίνει, αυτά επανασυγκολλούνται βαθμιαία και γίνομαι πάλι ένα σύνολο αμιγές. Χωρίς ραφές. Η θερμότητά του με επαναδημιουργεί» (σελ. 58).
Αυτό μου συμβαίνει εμένα με τον Μπετόβεν, όμως οι τόσο συχνές αναφορές στον Μάλερ με έβαλαν στον πειρασμό να ακούσω όλες τις συμφωνίες αυτού του συνθέτη με τον οποίο, για λόγους συμπτωματικούς, δεν είχα ποτέ ασχοληθεί. Είχα όμως διαβάσει το «Θάνατος στη Βενετία», πάλι του Τόμας Μαν, έργο του οποίου ο κεντρικός ήρωας έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τον Μάλερ.
Το μυθιστόρημα, παρά το ότι είναι το πρώτο της συγγραφέως, δεν είναι πρωτόλειο. Η Στασινού είναι μια ταλαντούχος πεζογράφος και το απέδειξε με τα επόμενα έργα της. Περιμένουμε με ανυπομονησία το καινούριο της μυθιστόρημα, που όπως μαθαίνω θα κυκλοφορήσει σε λίγες βδομάδες.