Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Ο Μανόλης Πρατικάκης στο φως της διαλεκτικής

Γιώργος Πολ. Παπαδάκης, Ο Μανόλης Πρατικάκης στο φως της διαλεκτικής, Κέδρος

2016, σελ. 318

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Μια εμπεριστατωμένη παρουσίαση του μεγάλου μας ποιητή

  Για τον Μανόλη Πρατικάκη, τον πολυβραβευμένο ποιητή, είχαν εκδοθεί μέχρι σήμερα τρία βιβλία με μελετήματα πάνω στην ποίησή του. Το πρώτο γράφηκε από τον Θεοδόση Πυλαρινό και έχει τίτλο «Η κριτική αξιολόγηση της ποίησης του Μανόλη Πρατικάκη», ενώ το δεύτερο είναι συλλογικό. Έχει τίτλο «Το αειθαλές παιδί» και περιέχει τέσσερα μελετήματα των Ευριπίδη Γαραντούδη, Θεοδόση Πυλαρινού, Τζήνας Καλογήρου και Κατερίνας Κωστίου. Το τρίτο έχει τίτλο «Η αντοχή του λυρισμού» και το υπογράφει ο Ευριπίδης Γαραντούδης. Σήμερα θα παρουσιάσουμε το τέταρτο που εκδόθηκε πριν λίγες μέρες από τις εκδόσεις Κέδρος και έχει τίτλο «Ο Μανόλης Πρατικάκης στο φως της διαλεκτικής». Το υπογράφει ο Γιώργος Πολ. Παπαδάκης.

  Ο Παπαδάκης γράφει για το σύνολο του έργου του Πρατικάκη, από την πρώτη του ποιητική συλλογή που έχει τίτλο «Ποίηση ΄71-΄74» μέχρι το «Σύνδρομο Fregoli». Αναφέρεται στις συνθήκες γραφής τους, παραθέτει ανέκδοτα σχετικά με αυτά, προσθέτει τον κριτικό του λόγο, ενώ παραθέτει σχεδόν πάντα και χαρακτηριστικά αποσπάσματα από κριτικές προσεγγίσεις άλλων. Φυσικά παρατίθενται και ολόκληρες στροφές από τα ποιήματα που περιέχονται στις συλλογές αυτές. Αξίζει να παραθέσουμε δειγματικά από αυτή την πρώτη ποιητική συλλογή.

  Συνθήκες γραφής:

  «Τρεις ήταν οι βασικοί λόγοι που συνέτρεξαν ώστε ο Πρατικάκης να αρχίσει να γράφει: α) Ο πρόωρος θάνατος της μητέρας του, στην οποία είχε μεγάλη αδυναμία. β) Η φίμωση της έκφρασης μετά το 1967. γ) Η γνωριμία του με το έργο του Ντοστογιέφσκι, μια «συνάντηση» που συνέδραμε καθοριστικά στο να ακολουθήσει το επάγγελμα του ψυχιάτρου» (σελ. 13).

  Ανέκδοτη πληροφορία:

  «Τα ποιήματα άρεσαν για το αντιστασιακό τους περιεχόμενο. Σε επικοινωνία με τον Μανόλη Αναγνωστάκη, ο Σινόπουλος είπε για τον νέο ποιητή: -Για δες τον μικρό τι ωραία τα γράφει. Αυτός θα γίνει καλύτερος από εμάς» (σελ. 14-15).

  Ο κριτικός λόγος:  

  «Εκτός από την προσέγγιση του Ελύτη, του Ρίτσου και ενός επαρκούς υπερρεαλισμού που προσέθεσε στην εικονοπλασία της ποίησής του αλλά χωρίς ακρότητες, ο Πρατικάκης εντρύφησε στο έργο του Καβάφη. Ο Αλεξανδρινός επηρέασε τους πάντες, σχεδόν όλους τους ποιητές της γενιάς του ’70, με τον τόσο πρωτότυπο ποιητικό βηματισμό του που τον τοποθέτησε στην πρωτοπορία της ελληνικής ποίησης όπως αυτή εμφανίζεται μισό αιώνα πριν. Έτσι γεννήθηκαν οι Αλεξανδρινοί Απόηχοι» (σελ. 14).

  Και το δείγμα, αμέσως μετά:

  «Ο Διονύσιος, Τύραννος των Συρακουσών,

είχε, ως ήταν φυσικό, πολλούς εχθρούς, ως είναι

εξάλλου αναπόφευκτο σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις.

Όμως αυτό τα πλήθη δεν εμπόδιζε να τον χειροκροτούν

κι ακόμα να τον υποδέχονται με ιαχές θριάμβου

σε δημόσιες εμφανίσεις, όταν μες τα χρυσά περνούσε

πάνω στο άρμα του».

  Αυτά, μέχρι τις 121 πρώτες σελίδες. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα κεφάλαιο 90 σελίδων που έχει τίτλο «Έγραψαν για τα έργα του Μανόλη Πρατικάκη». Εκεί βλέπουμε εκτενή κείμενα για την ποίησή του ή για συγκεκριμένες ποιητικές συλλογές από κορυφαίους του πνεύματος, κριτικούς και μη,  όπως ο Ευγένιος Αρανίτσης, ο Αλέξης Ζήρας, ο Γιώργος Γραμματικάκης, ο Γιώργος Αριστινός, ο Πολ. φυσικά, ο Ευριπίδης Γαραντούδης, ο Γιώργος Βέης, η Νένα Κοκκινάκη, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, ο Ντέιβιντ Κόννολλυ, ο Σάββας Μιχαήλ, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, ο Τάσος Γουδέλης, η Ηρώ Νικοπούλου, ο Θανάσης Ντόκος, ο Τίτος Πατρίκιος και ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.

  Όμως για τον Πρατικάκη έγραψαν κι άλλοι. Σε ένα τελευταίο κεφάλαιο που έχει τίτλο «Είπαν για την ποίηση και το έργο του Μανόλη Πρατικάκη» διαβάζουμε και κείμενα του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, του Δημήτρη Καλοκύρη, της Δήμητρας Χριστοδούλου, του Γιάννη Ευσταθιάδη και του Χριστόφορου Χαραλαμπάκη. Πιθανότατα θα υπάρχουν αποσπάσματα και άλλων στις πρώτες 121 σελίδες του βιβλίου.

  Σε ένα κεφάλαιο που έχει τίτλο «Συνεντεύξεις του Μανόλη Πρατικάκη» διαβάζουμε μια συνέντευξη που έδωσε στην Ελένη Γκίκα και δημοσιεύτηκε στο diavaseme.gr, μια άλλη που έδωσε στην «Εξόρμηση», καθώς και μια συνέντευξη που περιλαμβάνεται στον τόμο που εξέδωσε ο Γιώργος Πολ. Παπαδάκης με τίτλο «Μου είπαν… Συνεντεύξεις-συνομιλίες με προσωπικότητες του πνεύματος και της τέχνης».

  Εκτός από ένα κείμενο του Μ. Πρατικάκη για το σύνδρομο Fregoli, στο οποίο μιλάει ο ψυχίατρος για να φωτίσει περισσότερο το έργο του λογοτέχνη, υπάρχουν και άλλα κείμενά του για άλλους ποιητές και συγγραφείς, όπως τον Σολωμό, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Νίκο Καρούζο, τον Δημήτρη Παπαδήτσα, και φυσικά τον Καζαντζάκη.

  Το «Μια λογοτεχνική διαμάχη» για μένα έχει παραψυχολογικό ενδιαφέρον, μια και το πρώτο μου βιβλίο έχει τίτλο «Παραψυχολογία, μύθος ή πραγματικότητα». Τι προκάλεσε τελικά το θάνατο του Λειβαδίτη, ένα τυχαίο γεγονός, ή μήπως… Αντιγράφω ένα απόσπασμα.

  «-Οι νεκροί όντως προηγούνται [λέει ο Καρούζος]… είδες, φίλε μου, τι παιχνίδι μας έπαιξε η τύχη; Μόνο που τώρα η φωνή του είχε ένα ράγισμα, ένα θάμπωμα. Εκείνη τη στιγμή κατάλαβα ότι αισθάνθηκε τον παραλογισμό του και ότι είχε ίσως την υποψία ότι με την άγρια εμμονή του οδήγησε (σε επίπεδο μεταφυσικής) τα πράγματα έτσι που να προηγηθεί ο Λειβαδίτης [στο αφιέρωμα του Δένδρου], αλλά όχι βέβαια ζωντανός» (σελ. 252).

  Ο Μανόλης τι πιστεύει πάνω σ’ αυτό;

  Το μόνο που γράφει, στην προηγούμενη σελίδα, είναι ότι «Σ’ αυτό το περιστατικό η μοίρα θέλησε να παίξει ένα μακάβριο παιχνίδι».

  Μοίρα ή σύμπτωση; Ο Άρθουρ Καίσλερ έχει γράψει ένα βιβλίο, στο οποίο αναφέρομαι συχνά, με τίτλο «Οι ρίζες της σύμπτωσης».

  Τέλος πρέπει να προσθέσουμε ότι στο βιβλίο υπάρχει άφθονο φωτογραφικό υλικό, με τον Πρατικάκη σε διάφορους χώρους, σε διάφορες ηλικίες, με διάφορους φίλους.

  Εξαιρετική η δουλειά που έκανε ο Γιώργος Πολ. Παπαδάκης πάνω στην ποίηση του Μανόλη Πρατικάκη. Ευχόμαστε εις αμφότερους να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο.

Μπάμπης Δερμιτζάκης