Ιάσων Ευαγγέλου, Η ομιλία μου στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών στις 20 Ιανουαρίου 2016

Ιάσων Ευαγγέλου, Η ομιλία μου στην Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών στις 20 Ιανουαρίου 2016

  Πτυχιούχος ιατρικής και φιλοσοφίας, ο Ιάσων Ευαγγέλου έχει μια πλατιά γκάμα συγγραφικής δραστηριότητας. Κινείται με την ίδια άνεση τόσο στο χώρο των θετικών επιστημών όσο και στο χώρο της λογοτεχνίας. Απόψε θα μιλήσουμε για κάποια από τα 125 τόσα βιβλία που έχει εκδώσει μέχρι σήμερα.

  Και πρώτα πρώτα για τη "Φαντασία". Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια εμπεριστατωμένη μελέτη μιας "αδιερεύνητης ψυχική λειτουργίας", όπως αναφέρει ο υπότιτλος του έργου. Το ενδιαφέρον αυτής της μελέτης έγκειται στο ότι αντιμετωπίζει το θέμα πολυπρισματικά: από τη θεμελίωσή της στον ανθρώπινο εγκέφαλο, μια από τις λειτουργίες του οποίου αποτελεί, μέχρι τις φαινομενολογικές εκδηλώσεις της, που τις μελετάει η ψυχανάλυση, η ψυχολογία και η ψυχιατρική.  Στη συνέχεια κάνει μια ιστορική επισκόπηση του θέματος, όπως το αντιμετώπισε η φιλοσοφία από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, και τέλος ασχολείται με τις συγκεκριμένες πραγματώσεις και εκφάνσεις της φαντασίας στη ζωή του ανθρώπου.

  Όμως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι έδρα μόνο της φαντασίας αλλά και όλων των ψυχικών, νοητικών και πνευματικών λειτουργιών του ανθρώπου. Ακόμη, η ανάπτυξη της πληροφορικής έχει πετύχει προσομοιώσεις του ανθρώπινου εγκεφάλου, που από κάποιες απόψεις τον ξεπερνούν αφάνταστα (π.χ. στην ταχύτητα των υπολογισμών), από άλλες όμως υστερούν χαρακτηριστικά (όπως στη θέση προβλημάτων).Τους δυο αυτούς εγκεφάλους, τον ανθρώπινο και τον ηλεκτρονικό, που η λειτουργία του ενός φωτίζει τη λειτουργία του άλλου, εξετάζει στο τελευταίο έργο του ο Ιάσων Ευαγγέλου με τίτλο "Εγκέφαλος, ανθρώπινος και ηλεκτρονικός".

   Οι "Θέσεις και αντιθέσεις" είναι δοκίμια πάνω σε θέματα που απασχολούν τους μαθητές (και όχι μόνο) στις εκθέσεις τους, και γι αυτό αποτελούν ένα πρώτης τάξεως βοήθημα. Η πρωτοτυπία και η μοναδικότητά τους έγκειται στη

διαλεκτική αντιμετώπισή τους, όπου ο ένας πόλος φωτίζει τον άλλο. Χαρακτηριστικά θέματα: πνευματικότητα και βαρβαρότητα, λογική και ένστικτο, νόηση και συναίσθημα, κοινωνικότητα και ατομικισμός, επιθετικότητα και διαλλακτικότητα, πολιτικοποίηση και απολιτικότητα κ.α.

  "Το μικρό είναι όμορφο", τίτλος έργου του Ε.Φ.Σουμάχερ, απετέλεσε σλόγκαν του οικολογικού κινήματος. Και δεν ισχύει μόνο σε ζητήματα κοινωνίας (οικονομικές μονάδες, μορφές οργάνωσης κ.λπ.), τομέα στον οποίο αναφέρθηκε κυρίως ο Σουμάχερ, αλλά και στη λογοτεχνία. Αναπτύξαμε στη βιβλιοπαρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Μανόλη Πρατικάκη "Τα δυσεύρετα χρώματα του τέλους", γιατί το ολιγόστιχο ποίημα συγκεντρώνει μεγάλες αρετές, και δεν χρειάζεται να επεκταθούμε εδώ. Μια τέτοια ολιγόστιχη ποίηση αποτελούν τα "Ψηφιδωτά ποίησης", μια συγκεντρωτική έκδοση των οκτώ "Ψηφιδωτών", τα οποία εξέδωσε με ρυθμό σχεδόν ένα κάθε χρόνο από το 1984 ο Ιάσων Ευαγγέλου.

  "Σου άνοιξα την πόρτα της καρδιάς.

  Σκούπισε τουλάχιστον τα πόδια σου πριν μπεις"

είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της ποίησης.

  Πριν από τα "Ψηφιδωτά" ποίησης ο Ιάσων Ευαγγέλου ασχολήθηκε με τις "Ψηφίδες" ιδεών, σύντομες αποφθεγματικές σκέψεις, εκδίδοντας την πρώτη συλλογή το 1967,και τη δέκατη πέμπτη το 1991, από πεντακόσιες ψηφίδες προσωπικού στοχασμού η καθεμιά. Τις ψηφίδες αυτές επανεκδίδει το 1994 ενώ προηγήθηκε μια επίσης συγκεντρωτική αλλά θεματική έκδοση, ώστε να είναι χρηστική για τους μαθητές.

 "Να μη ζεις το παρόν εις βάρος του μέλλοντος μα και να μη θυσιάζεις το παρόν για χάρη του μέλλοντος" είναι ένας χαρακτηριστικός στοχασμός.

 «Ανθολόγιο θλίψεων» είναι ο τίτλος μιας άλλης ποιητικής συλλογής του Ιάσωνα Ευαγγέλου, που φέρει τον υπότιτλο «ποιητικά δοκίμια». Δεν είναι οξύμωρος ο τίτλος αν σκεφτούμε το De rerum natura του Λουκρήτιου, όπου ο λατίνος ποιητής, σε ποιητική φόρμα, εκθέτει τις σκέψεις του για τη φύση.

  Και ενώ όσοι καλλιεργούν ένα είδος λόγου βρίσκονται λιγάκι ελλειμματικοί σε ένα άλλο, ο Ευαγγέλου μας εκπλήσσει παρουσιαζόμενος με ποιήματα που δεν θα είχαν να ζηλέψουν σε τίποτα από τα ποιήματα των καλύτερων ποιητών μας. Νοηματική πυκνότητα και βάθος, ευφάνταστες μεταφορές, τολμηρές εικόνες, γραμματικοί νεολογισμοί χαρακτηρίζουν τα ποιήματα του Ευαγγέλλου.

  «Οι λέξεις όπου κλαιν δεν μπαίνουν σε λεξικά

  μονάχα κάπου-κάπου βρίσκονται στην ποίηση.

  στη χαρισματική εκείνη ποίηση

  που δεν διαβάζεται με τα μάτια,

  αλλά δακρύζεται με τα μάτια» (σελ 14).

  Βλέπουμε το «δακρύζω» σε παθητική φωνή.

  Και πιο κάτω:

  «Όταν τη λύπη την προμελετάς εκείνη μεγαλώνει.

  Η προκαταβολική στενοχώρια μοιάζει

  με τόκους που πληρώνουμε

  για ένα δάνειο που δεν πήραμε ακόμα» (σελ. 17).

  Τα «άτιτλα», στις ζυγές σελίδες, είναι αληθινά διαμάντια:

  «Το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας

  Πάντα μου θύμιζε τις ακρωτηριασμένες ελπίδες» (σελ. 30)

  Και ένα ερωτικό:

  «Πολύ σε χάιδεψαν αυτά τα δάχτυλα αγάπη μου,

  και τώρα στο σκοτάδι φωσφορίζουνε κεχριμπαρένια» (σελ. 44).

  Το παρακάτω θυμίζει Μαρκ Τουέν:

  «Ώστε ο Θεός έχει παράπονα απ’ τα πλάσματά του;

  τύψεις γι αυτά δεν έχει;» (σελ. 54).

  «Το ανθισμένο Αιγαίο» μοιάζει με τον «Πειρασμό» από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Σολωμού, από τον οποίο μάλιστα παραθέτει και στίχους, ως προς τη λειτουργία του. Στο Σολωμό το απόσπασμα αυτό δείχνει την ομορφιά της φύσης από την οποία κινδυνεύουν να παρασυρθούνε οι πολιορκημένοι και να ξεχάσουν τον αγώνα τους. Στον Ευαγγέλου ο στόχος του λυρικού αυτού χείμαρρου φαίνεται στην τελευταία στροφή, στην πίσω σελίδα.

  Σ’ αυτό το ανθισμένο Αιγαίο

  που χωρίζει – αντί να ενώνει – δυο γειτόνους…

  Κάθε χρονιά οι Έλληνες πετούν ένα στεφάνι μνήμης

  για τα παιδιά που πέσανε στα Ίμια.

  Και το Αιγαίο συννεφιάζει τούτη την ημέρα.

  κι όλη η ποίησή του αλλάζει σε πεζό δράμα» (σελ. 60).

  Και ο εξαίρετος ψηφιδογράφος κλείνει τη συλλογή του με «Ψηφίδες ιδεών για τη θλίψη και τον πόνο».

  «Η μελαγχολία είναι η αξιοπρέπεια της σκέψης και η ελεγεία του συναισθήματος». «Υπάρχουν μερικοί που είναι χρόνια παντρεμένοι με τη Λύπη, κι αν κάποτε τους αγκαλιάσει η Χαρά νομίζουν πως κάνουν μοιχεία». «Υπάρχουν και ηδονοβλεψίες του ανθρώπινου πόνου που είναι τρισχειρότεροι από τους ηδονοβλεψίες του ανθρώπινου έρωτα».

   Και ένα ακόμη:

  «Φίλα

   την έξυπνη στο μέτωπο, την όμορφη στα χείλη,

   και την κοπέλα που πονά στα δακρυσμένα μάτια».

  Στο «Ο άνθρωπος και ο μύθος», ο Ευαγγέλου θέτει τον υπότιτλο «φιλοσοφική και ηθική προσέγγιση». Δεν αγνοεί όμως και την ανθρωπολογική διάσταση, και στη βιβλιογραφία παρατίθεται και ο Claude Levi Strauss με δυο από τα πιο σημαντικά του έργα, την «Άγρια Σκέψη» και το «Μύθος και νόημα». Η συμβολή του κοινωνικού αυτού ανθρωπολόγου στη μελέτη του μύθου είναι από τις πιο σημαντικές. 
  Στο έργο αυτό του Ευαγγέλου παρελαύνουν ένα σωρό μελετητές, φιλόσοφοι και διανοητές με αποσπάσματα και ρήσεις που καλύπτουν σχεδόν κάθε πτυχή του θέματος, και τις οποίες ο Ευαγγέλου υφαίνει στο στημόνι των προσωπικών του απόψεων και σχολιασμών. Από τη μονομερή προσέγγιση προτιμά την πανοραμική θέα. 

  Κλείνοντας την μικρή μου αυτή συμβολή στην αποψινή τιμητική εκδήλωση για τον Ιάσωνα Ευαγγέλου θα του πω ένα μεγάλο ευχαριστώ για τη φιλία του με την οποία με τιμά.