Σμύρνη 1922

    Όπως έγραψα και πιο πριν, μια και «μένω σπίτι» λόγω κορονοϊού είπα να ασχοληθώ επιτέλους με μια «Σύντομη εισαγωγή στον ιρανικό κινηματογράφο» που από καιρό ήταν στα σχέδιά μου. Διαβάζοντας το βιβλίο του Hamid Naficy «A social history of Iranian cinema – volume 1, The artisanal era 1897-1941» έπεσα  πάνω στο παρακάτω απόσπασμα που μας ενδιαφέρει σαν έλληνες, και πιο ειδικά βέβαια αυτούς που ασχολούνται με τη μικρασιατική καταστροφή.  

  Ο Mohammad Khalil Javaheri: A freemason cinematographer «Ταξίδευε από την Ισταμπούλ με το γαλλικό πλοίο Λαμαρτίνος για τη Σμύρνη, όπου αυτός και οι δυο βοηθοί του τράβηξαν οκτώ ώρες ντοκιμαντέρ με τις ελληνικές δυνάμεις να μάχονται τους οθωμανούς, μια εκστρατεία που οδήγησε στην ήττα των ελλήνων και τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης Τουρκίας. Η ήττα είχε σαν συνέπεια μαζικές ανταλλαγές πληθυσμών και καταστροφές. Ο Javaheri κινηματογράφησε τους έλληνες που έφευγαν πανικόβλητοι και τη φωτιά που αγκάλιασε τη Σμύρνη.

  Επέστρεψε στην Ισταμπούλ με το ίδιο πλοίο, αλλά στο δρόμο ένα περιστατικό άλλαξε τη ζωή του: τέσσερα μίλια από την Σμύρνη το Λαμαρτίνος συνάντησε μια βάρκα της οποίας οι επιβάτες κουνούσαν χέρια και μαντήλια ζητώντας βοήθεια. Μια και ήταν έλληνες ο πλοίαρχος του Λαμαρτίνου αρνήθηκε να σταματήσει μέχρι που ο Javaheri παρενέβη για χάρη τους, απειλώντας τον πλοίαρχο ότι θα τον συλλάβει με τη βοήθεια άλλων επιβατών αν δεν σταματούσε να βοηθήσει τους απελπισμένους πρόσφυγες. Όταν το πλήρωμα του Λαμαρτίνος ανέβασε τους επιβάτες της βάρκας, οι έλληνες ήθελαν να φιλήσουν το χέρι του πλοιάρχου, όμως αυτός τους έδειξε τον Javahari και είπε: “Αυτός ο νεαρός σας έσωσε”. Η ανδρεία και ο ανθρωπισμός του Javaheri τόσο εντυπωσίασαν ένα γάλλο καθηγητή που ταξίδευε σαν επιβάτης, που συνέστησε την εγγραφή του νεαρού στην Μεγάλη Μασονική Τάξη της Ανατολής, όπου στο τέλος έφτασε σε ανώτατες βαθμίδες» (σελ. 62).