Αντρέα Καμιλλέρι, Το σχήμα του νερού

 

Αντρέα Καμιλλέρι, Το σχήμα του νερού (μετ. Μαρία-Ρόζα Τραϊκόγλου), Πατάκης 1999, σελ. 249

 

  O τίτλος μου δημιούργησε αμέσως τον συνειρμό: Guillermo del Torro, «Το σχήμα του νερού» (2017). Πέρα από τον ίδιο τίτλο όμως, καμία άλλη σχέση.

  Ποτέ μη λες ποτέ.

  Στην κριτική μου για το «Σκάνδαλο του πατρός Μπράουν» του Τσέστερτον γράφω: «Έχω πια αποκρυσταλλωμένη αντίληψη: δεν πρόκειται ποτέ να ξαναδιαβάσω αστυνομικό μυθιστόρημα ή διήγημα». Τώρα, με κάποια αφορμή, διάβασα δυο. (Μετά θυμήθηκα ότι πριν λίγα χρόνια διάβασα και ένα της Αγκάθα Κρίστι, την «Ποντικοπαγίδα», όμως δεν έκανα ανάρτηση).

  Θεωρώ το αστυνομικό μυθιστόρημα ως παραλογοτεχνία. Ως συνηγορία της αντίληψής μου (για τον επαρκή αναγνώστη θα δημιουργηθεί ο συνειρμός με την «Συνηγορία παραλογοτεχνίας» του Πέτρου Μαρτινίδη) παραθέτω το παρακάτω απόσπασμα από μια ιστοσελίδα: «Ως παραλογοτεχνία κατά καιρούς έχουν χαρακτηριστεί το αστυνομικό μυθιστόρημα, η επιστημονική φαντασία, τα κόμικς, τα γουέστερν και οι αισθηματικές ιστορίες».

  Το «Σχήμα του νερού» είναι το ένα από τα δυο αστυνομικά μυθιστορήματα που διάβασα.

  Όμως η αστυνομική πλοκή είναι σχεδόν προσχηματική, για να καταγγείλει ο Καμιλλέρι τη διαφθορά που υπάρχει στην πολιτική. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση, παρά την ψυχρή αποστασιοποίησή της, του δίνει την δυνατότητα να εποπτεύσει πλευρές και παρασκήνια που δεν θα μπορούσε ένας πρωτοπρόσωπος αφηγητής όπως στο «Παλιά, πολύ παλιά» του Πέτρου Μάρκαρη.

  Μου θύμισε κάπως αστυνομική ταινία.

  Στις αστυνομικές ταινίες έχουμε τον αστυνομικό που δεν είναι παντρεμένος αλλά έχει φιλενάδα, ή αν δεν έχει θα φλερτάρει, και μάλλον θα πηδηχθεί με κάποια, που συνήθως παίζει σημαντικό ρόλο στην πλοκή. Όμως δεν είναι αυτή η περίπτωση εδώ. Η κοπέλα του είναι εκτός πλοκής, ενώ μια που τον φλερτάρει είναι αστυνομικίνα. Αλλά θα έλθει σε επαφή με ένα από τα κεντρικά πρόσωπα της πλοκής, μια σουηδέζα «θεά», χωρίς βέβαια να συνευρεθούν σεξουαλικά, αν και αυτή δεν θα είχε αντίρρηση. Προσπαθούν να την ενοχοποιήσουν για ένα φόνο, και αυτός θα τη σώσει. Επίσης δεν θα πέσει το πιστολίδι στο οποίο μας έχουν συνηθίσει οι αστυνομικές ταινίες, και το οποίο βέβαια είναι σ’ αυτές πιο εντυπωσιακό από ότι σε μια μυθιστορηματική αφήγηση.

  Και κάτι ακόμη.

  Στα παραλογοτεχνικά είδη δεν υπάρχει η λογοτεχνικότητα της γραφής η οποία είναι διεκπεραιωτική αλλά η συναρπαστικότητα της πλοκής, με τα σασπένς και τις ανατροπές. Δεν πρόσεξα καμιά μεταφορά, αλλά και αν υπάρχει σε αυτά τα είδη, είναι για να φωτίσει σημασιολογικά η μεταφορά το μεταφερόμενο, και όχι για τη λογοτεχνικότητά της.

  Και βέβαια η αφήγηση κινείται γραμμικά (πιθανόν να υπάρχουν και εξαιρέσεις) για να μην μπερδεύεται ο αναγνώστης. Οι όποιες αναδρομές είναι σύντομες, και έχουν σαν στόχο να φωτίσουν την πλοκή.

  Επίσης υπάρχει αρκετός διάλογος, που της δίνει ζωντάνια.

  Και τώρα κάποια αποσπάσματα.

  «Ο Τζέτζε [συμμαθητής του και τώρα από τη μεριά των παρανόμων] χαμογέλασε. -Κανόνισε εσύ να μεταφερθείς στο Τμήμα Ηθών και θα το ανακαλύψεις μόνος σου. Εμένα χαρά μου θα ήταν να βοηθήσω έναν ταλαίπωρο σαν κι εσένα, που τα βγάζει πέρα μονάχα με ένα μισθό και περιφέρεται με μπαλωμένα παντελόνια» (σελ. 65).

  Δεν υπάρχει αστυνομική ταινία που να μην αναφέρεται στη διαφθορά της αστυνομίας. Τη βλέπουμε και εδώ σαν δεύτερο θέμα, μετά τη διαφθορά στην πολιτική.

  «-Όποιος δεν έχει πάρει την Ίγκριντ, να σηκωθεί όρθιος. Και οι πέντε έμειναν καθιστοί» (σελ. 137).

  -Αν υπάρχει κανείς που δεν τον έχω πηδήξει, να κάνει ένα βήμα μπροστά.

  Κορυφαίος σκηνοθέτης απευθυνόμενος στο θίασό του. Το άκουσα σε κουτσομπολιό σε μια φιλολογική παρέα. Εδώ βρέθηκε ένας που έκανε ένα βήμα μπροστά.

  «…ποτέ στη ζωή του δεν είχε πάει με πόρνη, ούτε και είχε πατήσει το πόδι του σε οίκο ανοχής, την εποχή ακόμη που ήταν ανοιχτοί» (σελ. 153).

  Ήταν ανοιχτοί και έκλεισαν;

  Βαριέμαι να ψάξω να βρω πότε και πώς.

  Το Βατικανό είναι παντοδύναμο, αυτό σίγουρα ήταν πίσω από το κλείσιμο των οίκων ανοχής.

  «Φαίνεται πως η Μαφία αύξησε την τιμή. Είναι γνωστό ότι ζητάει όλο και περισσότερα και οι πολιτικοί δεν είναι πάντα σε θέση να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις (σελ. 217).

  Ένα από τα αποσπάσματα που δείχνουν την διαφθορά των πολιτικών.

  Έπεσαν και εδώ στην αντίληψή μου τρεις ιαμβικοί δεκαπεντασύλλαβοι, που φυσικά πιστώνονται στον μεταφραστή.

Με πνεύμα αναλυτικό και λάτρης του θεάτρου (σελ. 37)

Ο Τζόρτζιο σηκώθηκε με λυγερές κινήσεις (σελ. 162)

Με λάστιχα που στρίγγλιζαν το ίδιο οργισμένα (σελ. 197)