Παντελής Πρεβελάκης, Ο Κρητικός (τριλογία)

 

Παντελής Πρεβελάκης, Ο Κρητικός (τριλογία) εκδότης Αετός, 1948,1949,1950

 

  Αγόρασα τους δυο τελευταίους τόμους (αυτούς βρήκα) της τριλογίας πριν χρόνια. Πέρυσι διάβασα στη βικιπαίδεια για τον κρητικό, όπου έδινε περίληψη των τριών τόμων, «Το δέντρο», «Η πρώτη λευτεριά» και «Η Πολιτεία». Ξεκίνησα να διαβάζω το «Δέντρο» αλλά δεν διάβασα παρά μόνο την αρχή. Βρέθηκα στο ΠΑΓΝΗ με χολαγγειίτιδα. Έπαιξα τη ζωή μου κορώνα γράμματα, να πάω ή να μην πάω στο νοσοκομείο της Ιεράπετρας, να περιμένω να μου περάσει ο πόνος (με κρατούσε κανένα οκτάωρο) ή να πάω στο νοσοκομείο και να μου βάλουν μορφίνη, όπως πριν δυο χρόνια, να μου περάσει ο πόνος πιο γρήγορα;

  Αποφάσισα να πάω στο νοσοκομείο. Από εκεί με έστειλαν στο ΠΑΓΝΗ. Εκεί άκουσα δυο φορές τη λέξη σηψαιμία, δεν θυμάμαι σε τι συμφραζόμενα. Αν δεν είχα πάρει την απόφαση να πάω στο νοσοκομείο της Ιεράπετρας, τώρα δεν θα διαβάζατε αυτές τις γραμμές.

  Στην τριλογία παρακολουθούμε τη ζωή του Κωνσταντή, που σαν στημόνι δένει το υφάδι των κρητικών αγώνων.

  Ορφανός, τον μεγάλωσε ο καλόγερος Μανασής (πριν συνεχίσετε διαβάστε καλύτερα πρώτα στον σύνδεσμο της βικιπαίδειας την πλοκή του «Δένδρου»). Στην «Πρώτη λευτεριά» θα δούμε την παντρειά του Κωνσταντή και τον ξεσηκωμό της Κρήτης το 1997, που έφερε την αυτονομία. Και βέβαια θα αναφερθεί διεξοδικά στο συγκινητικό γεγονός, που όταν έσπασε το κοντάρι της σημαίας ένας κρητικός, ο Σπύρος Καγιαλές ή Καγιαλεδάκης, έκανε το σώμα του κοντάρι με αποτέλεσμα να βουβαθούν τα κανόνια των πλοίων των τεσσάρων δυνάμεων που βομβάρδιζαν τους επαναστάτες στο ακρωτήρι. Γνώρισα τον εγγονό του. Δεν θυμάμαι, μπορεί και να ήταν ανιψιός του, όταν έγραψα βιβλιοκριτική για μια μικρή ποιητική του συλλογή, νομίζω ο τίτλος ήταν «Κόρη του ήλιου πρόβαλε» στα Κρητικά Επίκαιρα. Είχαμε επικοινωνήσει κάποιες φορές, και είχαμε βρεθεί. Δυστυχώς, όπως με πληροφόρησε ο εκδότης Γιώργος Βαρβέρης, πέθανε λίγα χρόνια αργότερα, νέος.

  Περισσότερο μου άρεσε το τρίτο μέρος, η «Πολιτεία». Το πρώτο μέρος της κυριαρχείται από την επανάσταση στο Θέρισο (1905), όπου διάβασα πράγματα που δεν τα ήξερα, και το δεύτερο από την προσωπική ιστορία του Κωνσταντή. Για άλλη μια φορά, μετά τον «Ήλιο του θανάτου» ο Πρεβελάκης θα στηλιτεύσει τη βεντέτα, βάζοντας τον Κωνσταντή να παντρεύεται τη χήρα του ενωμοτάρχη τον οποίο σκότωσε στην επανάσταση του Θέρισου, όχι όμως πριν τον μαχαιρώσει αυτή, και αφού έκανε καιρό να αναρρώσει.

  Σαν Θουκυδίδης ο Πρεβελάκης βάζει τον Βενιζέλο να αγορεύει στην κηδεία ενός καπετάνιου σκοτωμένου κατά την εξέγερση, και αργότερα άλλη μια φορά, όπου μιλάει για την πολιτική και τις αρετές που πρέπει να έχει ο πολιτικός άντρας. Και η τριλογία τελειώνει με τους κρητικούς να αποχαιρετούν τον Βενιζέλο, το 1910, καθώς τον είχαν καλέσει οι επαναστάτες του Γουδιού να κυβερνήσει την Ελλάδα.

  Πολλοί δυσανασχετούν με τις κρητικές λέξεις που βάζει ο Καζαντζάκης στα βιβλία του. Πολύ περισσότερες βάζει ο Πρεβελάκης. Οι άγνωστες λέξεις που συνάντησα ήταν πάρα πολλές (ιδίωμα δυτικής Κρήτης), αλλά με συγκίνηση συνάντησα λέξεις ξεχασμένες, που τις ήξερα μόνο από τα παιδικά μου χρόνια.

  Βλέπω επίσης και το χαρακτηριστικό της κρητικής διαλέκτου, τις σύνθετες λέξεις.

  Θα μπορούσα να ξεφυλλίσω και να παραθέσω αποσπάσματα, αλλά δεν έχω χρόνο, ταξιδεύω απόψε για την Αθήνα (φεύγω; Επιστρέφω; Έχω δυο πατρίδες, την Κρήτη και την Αθήνα) και δεν έχω χρόνο, πρέπει να αρχίσω να συμμαζεύω.