Τζαφάρ Παναχί, Ο καθρέπτης

Τζαφάρ Παναχί, Ο καθρέπτης (1997)

Στην ανάρτησή μου για τον «Ποδηλάτη» του Μοχσέν Μαχμαλμπάχ έγραψα ότι βλέποντας αυτή την ταινία συνειδητοποίησα πως οι χαμηλού προϋπολογισμού ιρανικές ταινίες στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στο σασπένς, και ανέφερα κάποιες που μου ήλθαν πρόχειρα στο μυαλό, ανάμεσα στις οποίες το «Άσπρο μπαλόνι» και το «Off-side» του Τζαφάρ Παναχί. Στον κατάλογο προστέθηκε μια ακόμη του ίδιου σκηνοθέτη, ο «Καθρέφτης» που είδα χθες βράδυ. Ή μάλλον δύο, γιατί θυμήθηκα και μια ταινία – την ταινία, όχι τον τίτλο της – για ένα νήπιο που βρέθηκε κλεισμένο σε ένα σπίτι που πήρε; ήταν έτοιμο να πάρει; φωτιά, και κάποιοι προσπαθούσαν να το απεγκλωβίσουν. Θυμάμαι πως δεν την είδα όλη, κάτι συνέβη, και έχω πάντα την ελπίδα ότι θα την ξαναδώ. Θα έχουν περάσει τουλάχιστον 15 χρόνια από τότε.
Ο «Καθρέφτης» αναφέρεται στην «Οδύσσεια» μιας μικρής μαθήτριας που πηγαίνει μόλις στην πρώτη δημοτικού, να γυρίσει σπίτι της. Η μητέρα της άργησε να έλθει να την πάρει, και θα επιχειρήσει την επιστροφή μόνη. Και φυσικά το ταξίδι τής επιστροφής δεν θα είναι χωρίς εμπόδια και απρόοπτα.
Ίσως να ήταν πληκτική ταινία, βλέποντας απλά μια διαδοχή από επεισόδια μέχρι το κοριτσάκι να φτάσει σπίτι. Όμως ο Παναχί, και, όπως το επιβεβαίωσα ψάχνοντας στο ίντερνετ, ο σεναριογράφος Παναχί, κάνει μια πανέξυπνη ανατροπή, δημιουργώντας ένα από τα πιο σημαντικά αφηγηματικά εφέ, το εφέ του απροσδόκητου. Το κοριτσάκι που έχει έναν επίδεσμο στο χέρι, τον βγάζει και λέει «δεν παίζω άλλο». Έτσι το φαινομενικά πρώτο αφηγηματικό επίπεδο γίνεται δεύτερο. Το κοριτσάκι παίζει σε ταινία, και κάποια στιγμή αγανάκτησε και δεν θέλει να παίξει άλλο. Για ποιο λόγο; Γιατί καθυστέρησαν σημαντικά, και πρέπει να προλάβει να πάει σε ένα παιδικό πάρτι. Παρατάει σύξυλο το συνεργείο και παίρνει το δρόμο του γυρισμού. Όμως από εκεί που τους έχει παρατήσει δεν ξέρει να γυρίσει σπίτι του, ξέρει να γυρίσει σπίτι του μόνο από το σχολείο του. Ρωτάει λοιπόν το δρόμο πώς να πάει στο σχολείο του. Όταν φτάνει εκεί παίρνει το δρόμο για το σπίτι. Και αυτή η οδύσσεια είναι επεισοδιακή. Ο Παναχί ακολουθεί το κοριτσάκι ντοκιμαντερίστικα. Ο φωτογράφος του το παίρνει από μακριά, τάχα εν αγνοία του. Ο ήχος έχει διακοπές. Πραγματικά πανέξυπνο το εύρημα.
Πριν κλείσω να θυμίσω τον καταπληκτικό «Κύκλο», μια φεμινιστική ταινία που αναφέρεται στην δύσκολη θέση των γυναικών στο Ιράν κάτω από το καθεστώς Χομεϊνί. Στη Wikipedia που έψαξα για τον Παναχί διάβασα ότι πρόσφατα συνελήφθη με αρκετούς άλλους και φυλακίσθηκαν στην περιβόητη φυλακή Έβιν. Οι υπόλοιποι αφέθησαν ελεύθεροι, όμως αυτός και ο σκηνοθέτης Ρασούλοφ κρατούνται ακόμη. Μια διεθνής εκστρατεία για την απελευθέρωσή τους βρίσκεται σε εξέλιξη. Μια είδηση που βρήκα στο διαδίκτυο με ημερομηνία 12 Μαρτίου αναφέρει ότι η απελευθέρωσή τους αναμένεται μέσα στις επόμενες ημέρες. Ας ελπίσουμε.