Venus Khoury Ghata, 7 Πέτρες για τη μοιχαλίδα

Κολλάει με την ανάρτηση. Μια ομιλία, από την οποία απομονώνω τη φράση "What it means to be female under Islam".
Maryam Namazie 8 March women's right Islam veil Hejab hijab



Venus Khoury Ghata, 7 Πέτρες για τη μοιχαλίδα, Λιβάνης 2008, σελ. 230
(Δημοσιεύτηκε στο Λέξημα)

Η συναρπαστική ιστορία μιας γυναίκας που καθώς βιάζεται από κάποιον ξένο, καταδικάζεται σε θάνατο με λιθοβολισμό. Παρότι είναι χωρισμένη, αντιμετωπίζεται ως μοιχαλίδα.

Δεν πέρασε καλά καλά ενάμισης μήνας που αναρτήσαμε στο Λέξημα την παρουσίασή μας για το «7 Ψυχές 7 ζωές» και παρουσιάζουμε τώρα ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που βρήκαμε τυχαία σε ένα βιβλιοπωλείο, το «7 Πέτρες για τη μοιχαλίδα» της Λιβανέζας μυθιστοριογράφου και ποιήτριας Venus Khoury Ghata. Το αναφέρουμε για την σύμπτωση του 7 που, ως γνωστό, θεωρείται ιερός αριθμός.
Η Venus Khoury Ghata (1937-), μις Βηρυτός στα 18 της, άρχισε να γράφει ποίηση στα 29 της. Το 1973, μετά το γάμο της με το δεύτερο σύζυγό της γιατρό Jean Ghata εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, και από τότε άρχισε να γράφει όλο και περισσότερο στα γαλλικά.
Θα την πετροβολήσουν τελικά τη μοιχαλίδα; Πάνω σε αυτό το σασπένς οικοδομείται το μυθιστόρημά της, ένα μυθιστόρημα ολοφάνερα φεμινιστικό, που καταδικάζει την θέση της γυναίκας στο μουσουλμανικό κόσμο.
Από ενδοκειμενικές ενδείξεις συμπεραίνουμε ότι η υπόθεση του έργου διαδραματίζεται σε ένα χωριό στην Αιθιοπία, στα όρια του Σαχέλ, λίγο πριν και λίγο μετά την ανατροπή του καθεστώτος του κομμουνιστή ηγέτη Μεγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ, το 1991. Το χωριό έχει πληγεί από την ξηρασία, και οι κάτοικοί του στηρίζονται στην ανθρωπιστική βοήθεια μιας γαλλικής αποστολής για την επιβίωσή τους. Η Venus Khoury Ghata, αναφέροντας το μαροκινό νόμισμα, το ντίρχαμ (να προέρχεται άραγε η λέξη από τη δραχμή;), είναι σαν να μας λέει ότι η υπόθεση θα μπορούσε να διαδραματίζεται και νότια του Μαρόκου, μια και το Σαχέλ εκτείνεται, σαν μια στενή λουρίδα, από ανατολικά μέχρι δυτικά της Αφρικής. Ίσως θέλει έτσι να τονίζει έτσι τον μετωνυμικό χαρακτήρα του έργου (o Roman Jakobson θεωρεί την πεζογραφία σαν μια τεράστια μετωνυμία της πραγματικότητας, και την ποίηση σαν μια τεράστια μεταφορά), ότι δηλαδή η υπόθεση θα μπορούσε να διαδραματίζεται οπουδήποτε στην Αφρική, σε εξαθλιωμένους μουσουλμάνικους πληθυσμούς.
Η αφηγήτρια είναι μια γαλλίδα, που εγκαταλειμμένη από τον εραστή της καταφεύγει σε μια ανθρωπιστική οργάνωση για να ξεφύγει από τη μοναξιά της. Η Νουρ, εγκαταλειμμένη και αυτή από τον άνδρα της και τους τρεις γιους της, θα βιαστεί από έναν λευκό και θα μείνει έγκυος. Σύμφωνα με τη σαρία, το μουσουλμανικό δίκαιο, πρέπει να εκτελεστεί με λιθοβολισμό. Η Αμίνα, μια ταλαιπωρημένη γεροντοκόρη με λίγο σαλεμένα τα μυαλά της που βοηθάει την αποστολή, θα βρεθεί στο πλάι της αφηγήτριας και της Νουρ. Η Νουρ το σκάει, η Αμίνα την ακολουθεί λίγο μετά. Το πλήθος καταφέρνει να φτάσει την Αμίνα και την κλωτσάει αλύπητα. Την σέρνουν μισοπεθαμένη μέχρι το χωριό, και φτάνοντας βλέπουν ότι έχει ξεψυχίσει. Η αφηγήτρια ξεφεύγει από μια πιθανή παρόμοια μοίρα, και συναντάει, την επομένη της ανατροπής του καθεστώτος, την Αμίνα με το παιδί της (είχε γεννήσει μόνη στο βουνό) στα γραφεία μιας γυναικείας οργάνωσης στην πόλη. Η Αμίνα θα φύγει και θα της αφήσει το παιδί.
Στην αφήγηση της γαλλίδας, με συχνά εφέ αποστροφής στον εαυτό της που είναι ο αποδέκτης, παρεμβάλλεται η αφήγηση της Αμίνας, που μέσω και της δικής της εστίασης αποκτάει ο αναγνώστης μια πληρέστερη εικόνα της κατάστασης.
Το κυριότερο υφολογικό στοιχείο του βιβλίου, που μάλλον είναι ανθρωπολογικό, είναι η συχνή χρήση παροιμιών και παρομοιώσεων. Η συχνή χρήση παροιμιών στο λόγο είναι κάτι που απαντάται συχνά σε αγροτικούς πληθυσμούς. «Ο Αμπντούλ, συνειδητοποιείς ύστερα από μισή μέρα συναναστροφής και τρεις ώρες γάμου, εκφράζεται μόνο με παροιμίες που δεν κάνει τον κόπο να εξηγήσει» (σελ. 73, ένα παράδειγμα αποστροφής εις εαυτόν). Οι πολλές παρομοιώσεις που υπάρχουν στο κείμενο υποπτευόμαστε ότι μάλλον είναι χαρακτηριστικό της μουσουλμανικής αγροτικής κουλτούρας. Διαβάσουμε για παράδειγμα: «Τα παιδιά παραμένουν κίτρινα σαν την άμμο, σαν το χαμσίνι, σαν το τρίχωμα των σκύλων του Χούφ» (σελ. 108) Και πιο κάτω: «Είσαι το ίδιο μόνη μ’ εκείνη, μόνη σαν το φεγγάρι ανάμεσα στ’ αστέρια, μόνη σαν την κατσίκα της Νουρ που της απαγορεύεται να βόσκει με τις όμοιές της» (σελ 126).
Η κεντρική γραμμή αφήγησης αποτελεί την κύρια καταγγελία, την καταγγελία για τον λιθοβολισμό των γυναικών, αλλά με δευτερεύοντα επεισόδια η Venus Khoury Ghata διευρύνει τις κατηγορίες της. Έτσι έχουμε τον πατέρα που βιάζει την κόρη του η οποία μένει έγκυος, και για να μην κατηγορηθεί την ρίχνει σε ένα πηγάδι και την πνίγει. «Αλλά ούτε ο καδής ούτε ο σεΐχης θα τον οδηγήσουν ενώπιον της δικαιοσύνης: η ζωή της κόρης του του ανήκει. Έχει το ελεύθερο να την αφαιρέσει» (σελ. 156).
Συνεχίζουμε με άλλα αποσπάσματα: «… να διώξει την πρώτη του γυναίκα και να την αντικαταστήσει με μια τέταρτη» (σελ. 58). Ο μουσουλμάνος δεν μπορεί να έχει πάνω από τέσσερις γυναίκες. Τη γυναίκα την αγοράζει, αλλά οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να της πει τρεις φορές «σε χωρίζω, σε χωρίζω, σε χωρίζω» παρουσία μαρτύρων, και πήρε αυτόματα διαζύγιο. Οι μουσουλμάνοι που έχουν 50 παιδιά και 20 γυναίκες τα έχουν αποκτήσει με αυτό τον τρόπο: χωρίζουν την πρώτη, μένουν τρεις, και παίρνουν «…μια τέταρτη, που το σώμα της δε θα ’χει χαλάσει από τις γέννες» (σελ. 58). «Άοπλες απέναντι στους νόμους των ανδρών, οι γυναίκες καταφεύγουν σε οποιαδήποτε μπλόφα, πλαστογραφία, πονηρία τους κατέβει στο κεφάλι» (σελ. 63). «Ένας γάμος μούταα, πληρωμένος τοις μετρητοίς για όσο διαρκέσει η επίσκεψη, και μόλις βγείτε έξω ο καθένας θα ξαναπάρει το δρόμο του» (σελ. 66). Στο Ισλάμ ο γάμος δεν είναι μυστήριο, όπως στο χριστιανισμό, αλλά συμβόλαιο. Και επειδή μια γυναίκα δεν μπορεί να πηγαίνει πουθενά ασυνόδευτη, όπως και «οι ασυνόδευτες γυναίκες δεν γίνονται δεκτές στα ξενοδοχεία» (σελ. 66), η αφηγήτρια παντρεύτηκε για λίγες ώρες τον οδηγό του πούλμαν, έναν καλοκάγαθο άνθρωπο, προκειμένου να τη συνοδεύσει για να δει τον μουλά, να τον παρακαλέσει να αναβληθεί ο λιθοβολισμός της Αμίνας μέχρι να γεννήσει. Ο τέτοιου τύπου γάμος, έχω διαβάσει αλλού, είναι η νόμιμη μορφή πορνείας στο Ισλάμ. Ο Αμπντούλ ο οδηγός έχει ήδη τέσσερις γυναίκες, όμως «η πέμπτη, που απαγορεύεται από το Κοράνι, δεν θα μετρήσει. Το μούταα είναι μια παρωδία γάμου» (σελ. 67). Ο μουλάς λέει: «Οι γυναίκες μας δεν σκέπτονται, έστω και αν μιλούν. Απλώς υπάρχουν, και αυτό αρκεί για την ευτυχία τους. Είναι χρήσιμες για την τεκνοποίηση» (σελ. 72). «Ο άνθρωπος αυτός αξίζει να πάει στον παράδεισο με τα εβδομήντα ουρί, που έχει υποσχεθεί ο προφήτης» (σελ. 225). Το άκουσα σε ντοκιμαντέρ, από μέλος της ιρακινής αντίστασης: θα πάω στον παράδεισο όπου με περιμένουν 70 ουρί. Για τις γυναίκες δεν προβλέπεται τίποτα.
Υπάρχουν βέβαια και αρκετά ανθρωπολογικά στοιχεία που δεν συνδέονται υποχρεωτικά με το Ισλάμ. Η Νουρ, για κάθε σπόρο που φυτεύει στην αυλή της, «…φτύνει το διάβολο, που είναι ικανός να κάνει τα λαχανικά της να φυτρώσουν ανάποδα» (σελ. 93). «Εκατό μπαστουνιές τρώει όποια αρνιέται να δοθεί στον άντρα της» (σελ. 97). Αυτό δεν ξέρω αν βρίσκεται στη σαρία ή είναι τοπικό έθιμο.
Θα ήθελα εδώ να επισημάνω ότι ο λιθοβολισμός δεν οφείλεται στο ότι οι καθυστερημένες περιοχές βρίσκονται μακριά από την πρωτεύουσα: «Το Χουφ απορρίπτει τους νόμους της Δημοκρατίας». Της Δημοκρατίας του Μεγκίστου, γιατί μετά την ανατροπή του, όπως μας υποδηλώνεται σε κάποια σημεία του βιβλίου, οι ισλαμιστές πήραν το πάνω χέρι. Ο λιθοβολισμός μπορεί μια χαρά να γίνεται και με τις ευλογίες της κεντρικής εξουσίας. Ένα από τα banner που έχω στο blog μου, banner της Διεθνούς Αμνηστίας, είναι, «Ας βάλουμε τέλος στους λιθοβολισμούς». Η Διεθνής Αμνηστία με παρότρυνε στην ανάρτησή του μετά από έναν προγραμματισμένο λιθοβολισμό στο Ιράν.
Δεν θυμάμαι πού το διάβασα, και πού συμβαίνει: η μοιχαλίδα χώνεται σε μια τρύπα στο έδαφος και σκεπάζεται με χώμα μέχρι το λαιμό, ενώ ο μοιχός μέχρι τη μέση. Έτσι υπάρχει γι αυτόν η δυνατότητα να βγει από την τρύπα πριν σκοτωθεί από τις πέτρες.
Κλείνοντας να υπογραμμίσουμε όμως ότι το ενδιαφέρον του βιβλίου δεν βρίσκεται μόνο στη στράτευσή του στην υπόθεση της υπεράσπισης της γυναίκας στο Ισλάμ. Είναι εξαίρετο και σαν λογοτεχνία.