Καζούο Ισιγκούρο, Νυχτερινά

Καζούο Ισιγκούρο, Νυχτερινά, μετ. Τόνια Κοβαλένκο, Καστανιώτης 2009, σελ. 200

H παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Πέντε ιστορίες αποτυχίας και συμβιβασμού περιέχονται στο τελευταίο αυτό βιβλίο του πολυβραβευμένου άγγλου, αλλά ιαπωνικής καταγωγής, συγγραφέα.

Για να είμαι ειλικρινής το βιβλίο το πήρα από παρεξήγηση. Όπως δεν μου αρέσει ο κινηματογράφος στον οποίο μιλάνε αγγλικά, έτσι δεν μου αρέσει και η λογοτεχνία που είναι γραμμένη στα αγγλικά. Νόμιζα ότι είχα να κάνω με γιαπωνέζικη λογοτεχνία, και τελικά διαπιστώνω ότι ο συγγραφέας, γεννημένος στο Ναγκασάκι το 1954, όταν ήταν πέντε χρονών ήλθε με την οικογένειά του στην Αγγλία.
Μετά από μια τέτοια εισαγωγή πρέπει να γράψω κάτι που συνήθως γράφεται στο τέλος: το βιβλίο είναι πάρα πολύ καλό και δεν μετάνιωσα που το πήρα. Απλώς, ως μέλος μιας ομάδας μελέτης της κοινωνικής ανθρωπολογίας στην οποία έχουμε υπεύθυνο τον εξαιρετικό κοινωνικό ανθρωπολόγο και υπέροχο άνθρωπο Σωτήρη Δημητρίου, ενδιαφέρομαι περισσότερο για τις εξωτικές κοινωνίες, δηλαδή για τις κοινωνίες που δεν ανήκουν στον Δυτικό κόσμο, τον οποίο έτσι κι αλλιώς τον ξέρουμε αρκετά καλά, και ας βρισκόμαστε, ως έλληνες, απλά στις παρυφές του.
Μετά τον τίτλο «Νυχτερινά» ακολουθεί ο υπότιτλος «πέντε ιστορίες της μουσικής και της νύχτας». Αναγκαίος ένας τέτοιος υπότιτλος, όχι μόνο για να προσδιορίσει ότι το βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα αλλά αποτελείται από πέντε μικρές νουβέλες ή πέντε εκτενή διηγήματα αλλά και για να άρει τον συνειρμό με τα ρομαντικά μουσικά νυχτερινά – ποιος δεν έχει ακούσει τη «Μικρή νυχτερινή μουσική» του Μότσαρτ – παραπέμποντας σε έναν άλλο συνειρμό, τη μελαγχολία της νύχτας, και σε έναν άλλο ακόμη, τη μελαγχολία της Δύσης, της γηραιάς ηπείρου που οδεύει προς τη δύση της και οι κάτοικοί της έχουν καταληφθεί από τη μελαγχολία των γηρατειών.
Μελαγχολικές και οι πέντε ιστορίες. Οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σ’ αυτές έχουν να αντιμετωπίσουν την αποτυχία στον επαγγελματικό τομέα – είναι όλοι τους μουσικοί που δεν καταφέρνουν να ξεπεράσουν τη μετριότητα, με εξαίρεση έναν που το αστέρι του έχει πια δύσει - και επίσης την αποτυχία τους στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, κυρίως με τον/την σύντροφό τους.
Μελαγχολικές; Θεματικά ναι. Τις διακρίνει όμως ένα λεπτό, διακριτικό χιούμορ, σχεδόν αδιόρατο πολλές φορές που τις κάνει πιο ανάλαφρες, και που αποτελεί πιστεύω τη μεγαλύτερη αρετή τους. Η εκτενέστερη και καλύτερη κατά τη γνώμη μου ιστορία, από την οποία χαρακτηρίζει και τις υπόλοιπες ο Ισιγκούρο, είναι το «Νυχτερινό». Υπάρχει εκεί σε μεγαλύτερο βαθμό αυτό το χιούμορ καθώς και ένα σπαρταριστό σασπένς που διατηρεί αδιάπτωτο το αφηγηματικό ενδιαφέρον, και εικονογραφείται τέλος πιο χαρακτηριστικά η επαγγελματική αποτυχία και η αποτυχημένη σχέση με τη σύντροφο. Διαθέτει επί πλέον κάτι που δεν υπάρχει στα υπόλοιπα διηγήματα: μια κάποια αισιοδοξία. Ο ήρωας, ενώ υποβάλλεται σε μια αισθητική χειρουργική για να γίνει ωραίος, πράγμα που όχι μόνο θα τον βοηθήσει στην καριέρα του ως μουσικός αλλά και, όπως πιστεύει, θα του ξαναφέρει πίσω τη γυναίκα του που τον έχει εγκαταλείψει για κάποιον πλούσιο, όταν φαίνεται περισσότερο από πιθανή αυτή η προοπτική –φαίνεται ότι έχει χωρίσει με τον πλούσιό της-δεν ενδιαφέρεται να την αξιοποιήσει. Η ιστορία τελειώνει με τις παρακάτω σκέψεις του ήρωα:
«…Ίσως να έχει δίκιο η Λίντι (η γυναίκα που είχε υποβληθεί και αυτή σε αισθητική ανάπλαση και με την οποία έκανε παρέα). Ίσως, όπως είπε, να πρέπει να κοιτάξω μακριά, ίσως η ζωή είναι, πράγματι, πολλά άλλα πράγματα εκτός από το να αγαπάς κάποιον. Ίσως αυτή να είναι μια στιγμή-σταθμός για μένα και να με περιμένει στη γωνία η διασημότητα. Ίσως η Λίντι να έχει δίκιο» (σελ. 169).
Ίσως. Τίποτα δεν είναι σίγουρο. Πάντως ο ήρωας γυρνάει την πλάτη του στην πιθανότητα την οποία ονειρευόταν, την επανασύνδεση με τη γυναίκα του. Κάποιοι άλλοι ήρωες του Ισιγκούρο προτιμούνε την ασφάλεια του συμβιβασμού με μια προβληματική σχέση με τον/την σύντροφό τους.
Αφηγηματική διαύγεια και λεπτό χιούμορ χαρακτηρίζουν τα διηγήματα αυτά του Καζούο Ισιγκούρο, καθώς και αρκετή επινοητικότητα στη σύνθεση των ιστοριών του. Θα κλείσω με αυτό που έγραψα στην αρχή: το βιβλίο είναι πολύ καλό και δεν μετάνιωσα που το πήρα, συμπληρώνοντας: σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

Μπάμπης Δερμιτζάκης