Ιωάννα Καστάνη, Ανάσα Ζωής

Ιωάννα Καστάνη, Ανάσα Ζωής, Υπερόριος 2012, σελ. 239

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα και στο περιοδικό "Μεθόριος του Αιγαίου", τ. 45, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012

Ένα μυθιστόρημα για τις συζυγικές σχέσεις, την απιστία και τον έρωτα

  Μετά τον «Απρόσκλητο επισκέπτη», ένα εφηβικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε επίσης από τις εκδόσεις Υπερόριος, η Ιωάννα Καστάνη εκδίδει την «Ανάσα ζωής».

  Η Ιωάννα Καστάνη σπούδασε βοηθός μικροβιολόγου. Από το 2000 έως το 2006 εργάσθηκε ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες και ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς της Σάμου, με κύριο αντικείμενο την προβολή κοινωνικών θεμάτων. Τα τελευταία έξι χρόνια εργάζεται με συμβάσεις στο Νοσοκομείο της Σάμου, πάνω στην ειδικότητά της. Είναι έγγαμη και μητέρα ενός παιδιού.

  Δίπλα στη Σάμο, στο Αγαθονήσι, εργάζεται και η Λίτσα Παντελίδου, η οποία σπούδασε νοσηλεύτρια, και εξέδωσε πρόσφατα ένα μυθιστόρημα, τη «Γυάλινη κούκλα» (ΑΛΔΕ 2012), στο οποίο πραγματεύεται το ίδιο θέμα που πραγματεύεται και η Ιωάννα Καστάνη, το θέμα της απιστίας και της μοιχείας. Με τη διαφορά ότι σ’ αυτό η ηρωίδα τιμωρείται για τις επιλογές της, ενώ στο μυθιστόρημα της Καστάνη υπάρχει ένα χάπι εντ.

  Πάλι θα αναφερθώ σε ένα άλλο μυθιστόρημα, την Γκιουζέλ Ανθή της Ελένης Δραμητινού, επίσης από τις εκδόσεις ΑΛΔΕ, στο οποίο παρατηρήσαμε έντονα ένα στοιχείο που εμφιλοχωρεί σχεδόν πάντα στη γυναικεία γραφή: το φεμινιστικό στοιχείο. Το παρατηρήσαμε επίσης στον ιρανικό κινηματογράφο του οποίου είμαστε φανατικοί θαυμαστές, σχεδόν σε όλες τις γυναίκες σκηνοθέτιδες και σε αρκετούς άντρες. Σ’ αυτή τη χώρα είναι κάτι αναμενόμενο, όχι όμως στον δικό μας κόσμο, όπου υποτίθεται ότι οι γυναίκες έχουν απελευθερωθεί από τα καταπιεστικά ήθη του παρελθόντος. Έχουν όμως; Η μητέρα της Δανάης την προειδοποιεί: «Και πρόσεξε μην μας κάνεις ρεζίλι στην κοινωνία με τα προβλήματά σας. Η οικογένειά μας είχε πάντα πρόσωπο στην κοινωνία. Δεν έχουμε ούτε ένα ιστορικό διαζυγίου! Και για να ξέρεις, τα προβλήματα δημιουργούνται όταν η γυναίκα δεν ξέρει να σκύβει το κεφάλι! Αυτός είναι ο ρόλος της στην οικογένεια!» (σελ. 35). Να σκύβει το κεφάλι. Να φοβάται τον άντρα, όπως της επιτάσσεται κατά τη γαμήλια τελετή.

  Η Δανάη δεν θα το σκύψει. Δεν θα ανεχθεί την καταπίεση του συζύγου, την άσχημη συμπεριφορά απέναντί της. Υποφέρει, αλλά δεν τολμάει να ζητήσει διαζύγιο. Η μητέρα της την έχει προειδοποιήσει.

  Μια γυναίκα που υποφέρει στη συζυγική της ζωή είναι φυσικό να στρέψει το μάτι της σε άλλον άντρα. Αυτό θα συμβεί και με τη Δανάη. Ένας γιατρός, μικρότερός της κατά έξι χρόνια, θα τη γοητεύσει. Θα τολμήσει να τα φτιάξει μαζί του; Έχει πολλούς ενδοιασμούς.

  «Οι αμφιβολίες άρχισαν να ξεπηδούν μέσα της μία μία. Μήπως δεν έπρεπε να πάει; Μήπως αυτά είναι για νεότερες κοπέλες; Και πώς είναι ένα ραντεβού τη σήμερον ημέρα; Τι κάνουν; Σίγουρα τα πράγματα θα είναι πολύ διαφορετικά από τότε… Θα μπορούσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων; Θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του Πέτρου; Κι εκείνος θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις δικές της; Δεν ένοιωθε καθόλου σίγουρη για τον εαυτό της, ήταν σαν να ανέβαινε σε ποδήλατο μετά από χρόνια. Αν έπεφτε, αν τσακιζόταν;» (σελ. 107).

  «Θα πήγαινε και ας το μετάνιωνε μετά. Άλλωστε, δεν είχε να χάσει τίποτα», συνεχίζει παρακάτω. Και πήγε.

  Στις υπόλοιπες σελίδες του μυθιστορήματος διαβάζουμε για τις ευτυχισμένες στιγμές που έζησε στην αγκαλιά του Πέτρου, αλλά και για τα μικροπροβληματάκια που ανέκυπταν κατά καιρούς στη σχέση τους, πράγμα φυσιολογικό, όπως γίνεται σε κάθε σχέση. Όμως στο τέλος παρουσιάστηκε το μεγάλο πρόβλημα. Η φίλη του Πέτρου, που ζούσε σε άλλη πόλη, πληροφορήθηκε για τις σχέσεις τους. Ο δεσμός είναι αδύνατο να συνεχισθεί. Μα ποιος είναι αυτός που την ενημέρωσε;

  Δεν ήταν άλλος από τον άντρα της. Τον άντρα της, που παρά την αγροίκα συμπεριφορά απέναντί της δεν είχε πάψει να την αγαπά. Όταν πληροφορήθηκε τη σχέση της φρόντισε να μάθει λεπτομέρειες. Έμαθε για την κοπέλα του γιατρού και φρόντισε να την ενημερώσει. Το βιβλίο τελειώνει ως εξής:

  «Εγώ ειδοποίησα τη Μάρθα για τη σχέση σας. Ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω. Ήξερα πως θα τον συγχωρούσε..., είπε και γύρισε προς το μέρος της. Βύθισε το βλέμμα του στο δικό της. Αν τον αγαπούσε όπως αγαπώ εγώ εσένα…».

  Την αγαπούσε και της φερόταν έτσι;

  Έχω την εντύπωση ότι το τέλος είναι προσχηματικό. Χωρίς ένα τέτοιο τέλος, το μήνυμα της συγγραφέως θα ήταν ξεκάθαρο: Γυναίκες, αν κακοπερνάτε με τους άντρες σας, μη διστάζετε να τους απατήσετε. Όμως θα δεχόταν τα βέλη της κριτικής. Την καταλαβαίνω, γιατί κι εγώ έκανα μια ανάλογη επινόηση σε ένα μυθιστόρημά μου. Εξάλλου, δυο σελίδες πριν το τέλος, γράφει.

  «Στη ζωή, υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων. Αυτοί που κατορθώνουν να ζήσουν τη ζωή που ονειρεύτηκαν, και αυτοί που κατορθώνουν μόνον να ονειρευτούν τη ζωή που θα ζήσουν» (σελ. 237). Η ζωή που ονειρεύτηκε η Δανάη ήταν μια αγκαλιά μακριά από τον αγροίκο σύζυγό της.

  Όμως, ανεξάρτητα από το θέμα, ένα βιβλίο έλκει κυρίως για τις λογοτεχνικές αρετές του. Η Καστάνη έχει αφηγηματική άνεση, ικανότητα στην προσωπογράφηση των ηρώων της και  ακρίβεια στη σκιαγράφηση των αισθημάτων της ηρωίδας της στην οποία εστιάζει συνεχώς, ακόμη και στις πιο λεπτές τους αποχρώσεις. Πρόκειται για ένα πάρα πολύ καλό μυθιστόρημα.

Μπάμπης Δερμιτζάκης