Ελένη Στασινού, Οι πιρογιέρηδες του έρωτα

Ελένη Στασινού, Οι πιρογιέρηδες του έρωτα, Όστρια 2014, σελ. 147

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Ένα παραμύθι για έφηβους και μεγάλους, για τον έρωτα, την ειρήνη και την αγάπη για τον συνάνθρωπο

  Αν δεν ήξερα ότι το έγραψε η Ελένη Στασινού θα έλεγα ότι είναι ένα από τα παραμύθια της Χαλιμάς, ένα από τα χίλια και ένα. Μπορώ όμως να το θεωρήσω ως το χιλιοστό δεύτερο.

  Υπάρχουν παραμύθια για παιδιά αλλά και παραμύθια για μεγάλους. Σήμερα το παραμύθι έχει υποχωρήσει στα παιδιά, παλιά όμως έτερπε κυρίως τους μεγάλους. Τα παραμύθια της Χαλιμάς στις «Χίλιες και μια νύχτες» είναι η πιο γνωστή περίπτωση, όπως βέβαια και οι ιστορίες του Νασρεντίν Χότζα.

  Δυο παραμύθια που μου αφηγήθηκε η γιαγιά μου και τα οποία ενσωμάτωσα στο βιβλίο μου «Η λαϊκότητα της κρητικής λογοτεχνίας» είναι καθαρά παραμύθια για μεγάλους. Το ένα μάλιστα είναι σόκιν. Το ότι είναι για μεγάλους δεν το ήξερα, το έμαθα από τη δασκάλα μου την συγχωρεμένη κυρία Ειρήνη, που όταν μας ρώτησε ποιο παιδί θέλει να πει ένα παραμύθι, αμέσως σήκωσα με προθυμία το χέρι μου: -Κυρία, εγώ, εγώ.

  Πήγαινα τότε στη δευτέρα δημοτικού. Όταν τέλειωσα το παραμύθι μού έκανε την παρατήρηση ότι τέτοια παραμύθια δεν λέγονται στην τάξη. Τότε κατάλαβα πως πρόκειται για παραμύθι για μεγάλους. Αλλά τι φταίω εγώ αν η γιαγιά μου με αντιμετώπιζε ως μεγάλο; Πάντως, επειδή θα σας έχει φάει η περιέργεια ποιο είναι αυτό το παραμύθι, το βιβλίο μπορείτε να το κατεβάσετε από την ιστοσελίδα μου ή σε μορφή pdf από το scribd.

  Το στίγμα του βιβλίου της Στασινού το δίνει η παρακάτω φράση, μεγαλειώδης στην αποφθεγματική της απλότητα: «Οι τελειότεροι έρωτες είναι οι ανολοκλήρωτοι». Έχουμε ξαναγράψει γι’ αυτό, και για τελευταία φορά στην κριτική που κάναμε μόλις πριν λίγες μέρες για τη «Μικρά Αγγλία» του Παντελή Βούλγαρη. Να επαναλάβουμε; «Ένα χρόνο το περισσότερο», τραγουδάει ο Καρβέλας-για τους ολοκληρωμένους έρωτες. Όσο για τους ανολοκλήρωτους, αυτοί μας στοιχειώνουν μια ζωή.

  Μπορεί και λιγότερο, αν είμαστε τυχεροί. Ο Αμανάς περίμενε τη Σαμάνα 24 ολόκληρα χρόνια, χωρίς να αγγίξει άλλη γυναίκα. Και δεν είχε και λίγες, ολόκληρο χαρέμι, αφού ήταν βασιλιάς. Όμως η Σαμάνα, ξέροντας τη φθορά του έρωτα με τη συμβίωση, αρνείται να μείνει κοντά του αφού ολοκλήρωσαν τη σχέση τους. Θέλει να βαδίσει δίπλα του και όχι να ταυτιστεί μαζί του, όπως οι πιρογέρηδες που πλέουν πλάι πλάι, σε κάποια ινδιάνικη φυλή.

  «Άμανα», του λέει η Σαμάνα, στην προτελευταία σελίδα του βιβλίου, «δεν έχεις καταλάβει τίποτα; Εμείς, είμαστε οι πιρογέρηδες. Εμείς, η νύχτα και η μέρα. Η βροχή και η ξηρασία. Η στεριά και η θάλασσα. Ο ουρανός κι η γη. Ο πόλεμος κι η ειρήνη, το μίσος και η αγάπη. Ο άντρας και η γυναίκα. Καταδικασμένοι κι ευλογημένοι να μην ταυτιστούμε ποτέ. Και πάντα να ονειρευόμαστε αυτή την ταύτιση. Αν το θες, ζήσε μοναχά μέσα από αυτή την αγάπη».

  -Θέλω να τη ζήσω αυτή την αγάπη, της απαντάει.

  «Θα ρέει αυτή η αγάπη στο εσωτερικό των αισθήσεων. Ποιος θα μπορέσει να καταστρέψει μια τέτοια αγάπη;».

  Η ερώτηση φυσικά είναι ρητορική.

  Η ένωση, η πλήρωση, είναι και ο θάνατος του έρωτα, και όχι μόνο. Ο Χέγκελ, τον οποίο επαναλαμβάνει ο Μαρξ, λέει ότι οι αντιθέσεις οδηγούν την εξέλιξη της ιστορίας, με προσωρινές ισορροπίες-συνθέσεις. Η αντίθεση τροφοδοτεί την αρνητική εντροπία, αποτρέποντας τον θερμικό θάνατο του σύμπαντος, μας λέει η θερμοδυναμική. Ε, θέλω να χρησιμοποιήσω κι εγώ τις δικές μου μεταφορές.

  Όμως δίπλα στον έρωτα που είναι το κύριο θέμα του βιβλίου υπάρχει και το κήρυγμα ενάντια στην κοινωνική αδικία. Ο Σάναμα, σαν άλλος Σιντάρτα, χωρίς να ακολουθήσει όμως το παράδειγμά του, ξεφεύγοντας από την αυστηρή επιτήρηση του παλατιού πηγαίνει έξω στην πόλη και βλέπει το λαό. Επιστρέφοντας, λέει αγανακτισμένος στον πατέρα του.

  «Κι οι σκλάβοι που ζουν εκεί είναι θαύματα του Δημιουργού πατέρα; Οι αγωγιάτες; Οι εργάτες που ζούνε σε τρώγλες; … Κι οι βαθμούχοι του στρατού και της διοίκησης κι οι πάμπλουτοι έμποροι κι οι μορφωμένοι κρατικοί που ζουν στην πάνω πόλη, είναι κι αυτοί θαύματα; …μαζί με τους αρρώστους που πεθαίνουν από πείνα και επιδημίες; Είναι θαύματα πατέρα οι μανάδες να κλαίνε και να θάβουν με τα χέρια τα παιδιά τους;…» (σελ. 45-46).

  Η Σάναμα, εξίσου ευαίσθητη στην κοινωνική αδικία αλλά πιο ενεργητική σε σχέση με τον Άμανας, εκβιάζει τους ηγεμόνες να ειρηνεύσουν και βοηθάει με κάθε τρόπο τους υπηκόους τους στις δυσκολίες τις ζωής τους.

  Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Γιατί, ένας μαγικός ίασπης που της κληροδότησε η μητέρα της τής δίνει μαγικές ικανότητες. Διατρέχει τις τεράστιες αποστάσεις του πλανήτη μας μεταμορφωνόμενη σε πουλί. Έτσι τη βλέπουμε να πηγαίνει στους Βίκινγκς, στους Ινδούς, στους Άραβες, σε κάθε μέρος που υπάρχουν πολεμοχαρείς βασιλιάδες και υπήκοοι που υποφέρουν.

  Πότε γίνονται όλα αυτά;

  Δεν έχει και μεγάλη σημασία. Πάντως η Στασινού τοποθετεί την ιστορία της κάπου στις αρχές του 10^ου αιώνα, και αυτό το κάνει στη μέση της ιστορίας της· την ίδια περίπου εποχή που η Σεχεραζάντ αφηγείται τα παραμύθια της στον βασιλιά Σαχριάρ.

  Συναρπαστική στην αφήγησή της στην οποία έχει τιθασεύσει αρκετά την ποιητική της γλώσσα με την οποία μας έχει συνηθίσει στα μυθιστορήματά της, δοκιμάζει με επιτυχία το λογοτεχνικό της ταλέντο, εκτός από την ποίηση και το μυθιστόρημα, και στο παραμύθι. Της ευχόμαστε από αυτές τις γραμμές να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο της, όπως και το επόμενο, το μυθιστόρημα «Ο χορός των κρυστάλλων», που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Χίλων και το οποίο περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία. 

Μπάμπης Δερμιτζάκης