Warren Beatty, Οι κόκκινοι (Reds, 1981)

 

Warren Beatty, Οι κόκκινοι (Reds, 1981)

 

  Στο Στούντιο μόνο αύριο 7 Νοέμβρη, την 106η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Οι «Κόκκινοι» δεν είναι ακριβώς ένα έργο για την Οκτωβριανή Επανάσταση (ονομάστηκε οκτωβριανή γιατί τότε ίσχυε το παλιό ημερολόγιο, ενώ με τη σημερινό έλαβε χώρα στις 7 του Νοέμβρη), αλλά μια βιογραφική ταινία για τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής του Τζων Ριντ, που το βιβλίο του «10 μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο», μια προσωπική μαρτυρία για την οκτωβριανή επανάσταση, γνώρισε αλλεπάλληλες εκδόσεις και τον έκανε διάσημο. Δεν κατάφερα να το διαβάσω τη χρυσή εποχή που το πολιτικό βιβλίο ήταν στην ακμή του και εγώ ήμουν ενθουσιώδης θιασώτης του κομμουνισμού (μιλάμε για λίγο πριν και αμέσως μετά τη μεταπολίτευση), άρχισα να το διαβάζω τώρα με την ευκαιρία που είδα την ταινία.

  Φυσικά καλύπτει και την οκτωβριανή επανάσταση, αλλά πολύ σύντομα. Είπαμε, είναι βιογραφική ταινία (ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει το ρόλο του Reed. Τώρα συνειδητοποιώ το λογοπαίγνιο, Reds και Reed) και ένα μεγάλο μέρος της αναφέρεται στη θυελλώδη σχέση του με την Luise Bryant (Diane Keaton), που για κάποιο διάστημα είχε σχέση με τον Ευγένιο Ο’ Νηλ (Τζακ Νίκολσον). (Παρεμπιπτόντως μετέφρασα τα θεατρικά του «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» και «Παράξενο ιντερλούδιο» για έναν τυπογράφο που ξαφνικά είχε φιλοδοξίες να γίνει και εκδότης αλλά απέτυχε, και γι’ αυτό μόνο το δεύτερο εκδόθηκε από κάποιον στον οποίο δώρισε ή πούλησε αργότερα τα χειρόγραφα της μετάφρασης. Το ανακάλυψα τυχαία, εκδόσεις Παγκόσμιες Μεταφράσεις). 

Ενδιάμεσα βλέπουμε συνεντεύξεις από πρόσωπα που γνώρισαν τον Ριντ και τη γυναίκα του, ηλικιωμένα πια.

  Μπορεί ένας δημοσιογράφος να είναι αμερόληπτος στα ρεπορτάζ του;

  Προσπάθησε να είναι όσο το δυνατόν αμερόληπτος στην περιγραφή των γεγονότων. Είμαι ακόμη στην αρχή του βιβλίου του, και βλέπω ότι κρίνει μεν, αλλά παραθέτει πραγματικά περιστατικά. Δεν θα μπορούσα άραγε να κρίνω τη Νέα Δημοκρατία από τη δήλωση ενός αστυνομικού, τότε που ήταν στην κυβέρνηση ο Σύριζα, «Πότε να γίνει κυβέρνηση η Νέα Δημοκρατία να μπορούμε να ρίχνουμε και λίγο ξύλο;».

  Και μια και άρχισα να πολιτικολογώ, ας το πάω πιο πέρα.

  Στην ταινία άκουσα ότι ο Ουίλσον εξελέγη πρόεδρος υποσχόμενος ότι δεν θα εμπλέξει την Αμερική στον πόλεμο. Δεν τήρησε την υπόσχεσή του. Το λαϊκό κόμμα το 1920 κέρδισε τις εκλογές υποσχόμενο ότι θα σταματήσει την εκστρατεία στη Μικρά Ασία. Δεν τήρησε την υπόσχεσή του, θέλησε να οδηγήσει το ελληνικό στράτευμα μέχρι την Κόκκινη Μηλιά. Σε μια συγκέντρωση στελεχών του ΠΑΣΟΚ ο Ανδρέας εξέφραζε τις ευοίωνες προοπτικές για την Ελλάδα με την ένταξή της στην ΕΟΚ. -Μα, Ανδρέα, του λέει ο Πάγκαλος νομίζω, εμείς λέμε Όχι στην ΕΟΚ των μονοπωλίων. -Αυτά θέλει να ακούσει ο ελληνικός λαός, εμείς όμως ξέρουμε ποιο είναι το συμφέρον της Ελλάδας.

  Ποτέ δεν ήμουν υποστηριχτής κάθε μέτρου που έφερε για ψηφοφορία στη βουλή το κόμμα που ψήφιζα στις εκλογές. Αυτό έγινε με το ΠΑΣΟΚ, πράγμα που το πλήρωσα, έχω γράψει αλλού σχετικά. Η επαναφορά των Πρότυπων Σχολείων, όπως ήταν το Βαρβάκειο πριν γίνει πειραματικό, από τη Νέα Δημοκρατία, με βρήκε σύμφωνο, όπως με βρήκε αντίθετο η μετατροπή τους σε πειραματικά από το ΠΑΣΟΚ στο όνομα της ισότητας, που στην πραγματικότητα ήταν η πιο μεγάλη ανισότητα, καθώς τώρα η φοίτηση στα πειραματικά γινόταν όχι με εξετάσεις αλλά με κλήρωση.

  Γιατί ανισότητα;

  Γιατί έχασε τη δυνατότητα το παιδί του φτωχού να φοιτήσει σε ένα καλό σχολείο. Οι πλούσιοι έτσι κι αλλιώς έστελναν τα παιδιά τους στη Σχολή Μωραΐτη και στο Αμερικανικό Κολέγιο.

  Στο δημοψήφισμα ήμουν υπέρ του Ναι, όμως καθώς η ψήφος μου θα προσμετριόταν υπέρ της Νέας Δημοκρατίας (όπως και έγινε τελικά, γι’ αυτό παραιτήθηκε ο Σαμαράς καθώς το Όχι πήρε κάπου 30%) δεν πήγα να ψηφίσω. Αντί να πάω στο εκλογικό κέντρο πήγα κάπου αλλού, δεν θα σας πω πού. Αργότερα μου έλεγαν, «Σας κορόιδεψε ο Τσίπρας». «Εμένα κορόιδεψε;», απαντούσα γελώντας.

  Αλλά αρκετά πολιτικολόγησα, για να πω ότι ο λαός εύκολα παραμυθιάζεται. Αυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα, με τους δημαγωγούς.

  Πολύ καλή ταινία (7,5 η βαθμολογία της στο IMDb) και πολύ καλές ερμηνείες (υπήρξαν αρκετές υποψηφιότητες). Η ερμηνεία της Diane Keaton μου φάνηκε εξαιρετική, πολύ καλύτερη από τις ερμηνείες της στις ταινίες του Woody Alen κατά τη γνώμη μου.

  Δεν θα κάνω ξεχωριστή ανάρτηση για το βιβλίο του Reed, απλά θα γράψω δυο λόγια σαν ουρά σ’ αυτή την ανάρτηση, ενώ συνήθως κάνω το αντίθετο, γράφω για το βιβλίο και σαν ουρά γράφω δυο λόγια για την ταινία. Βέβαια η ταινία δεν είναι μεταφορά του, αλλά παρόλα αυτά είναι καλύτερα να γράψω γι’ αυτό εδώ.

  Και πρώτα πρώτα να πούμε ότι πάνω σ’ αυτό στηρίχτηκε ο Αϊζενστάιν και γύρισε τον «Οκτώβρη».

  To βιβλίο του Reed, δημοσιογράφου, είναι γεμάτο σασπένς για την εξέλιξη της επανάστασης, την αντίσταση που συνάντησε από πρώην υποστηρικτές της, και την τελική επικράτησή της -όμως μόνο για το πρώτο δεκαήμερο. Ξέρουμε ότι ακολούθησε η επέμβαση των ξένων δυνάμεων και ο εμφύλιος, ένας δεύτερος εμφύλιος, από τον οποίο ο μπολσεβίκοι βγήκαν νικητές.

  Δημοσιογράφος καθώς ήταν είχε πρόσβαση στα κέντρα από όπου κατευθυνόταν η επανάσταση. Παραθέτει πολλά ντοκουμέντα (κάποιες ανακρίβειες τις διορθώνει ο συντάκτης), και ακούμε πολλές φορές τον Λένιν και τον Τρότσκι. Ο Στάλιν αναφέρεται μόλις δυο φορές.

  Δεν έχει νόημα να πω περισσότερα, θα παραθέσω κάποια αποσπάσματα.

  «Το χάος μεγάλωνε μέρα με τη μέρα. Εκατοντάδες και χιλιάδες στρατιώτες λιποταχτούσαν από το μέτωπο κι άρχισαν να κινούνται σ' όλη τη χώρα σε μεγάλα, άταχτα κύματα. Στα κυβερνεία του Ταμπόφ και του Τβερ οι αγρότες, που είχαν κουραστεί να περιμένουν την παραχώρηση γης και αγανάχτησαν από τα κατασταλτικά μέτρα της κυβέρνησης, έκαιγαν τις

επαύλεις και σκότωναν τους τσιφλικάδες».

  Το έκαναν οι μάο μάο στην Κένυα, αλλά και οι ιθαγενείς στην Αυστραλία, το έχω δει στην ταινία του Darrel Roodt «Treurgrond» (2015), τον οποίο είδα πακέτο.

  «Στη συνεδρίαση αυτή έπαιρναν μέρος οι κορυφαίες διάνοιες του κόμματος, όλοι οι αρχηγοί του, καθώς και αντιπρόσωποι των εργατών και της φρουράς της Πετρούπολης. Από τους διανοούμενους υπέρ της εξέγερσης ήταν μόνον ο Λένιν και ο Τρότσκι. Ακόμα κι οι στρατιωτικοί ήταν ενάντια. Έγινε ψηφοφορία. Η εξέγερση απορρίφθηκε! Τότε σηκώθηκε από τη θέση του ένας απλός εργάτης. Το πρόσωπό του ήταν παραμορφωμένο από οργή. "Μιλώ εξ ονόματος του προλεταριάτου της Πετρούπολης, δήλωσε απότομα. Εμείς είμαστε υπέρ της εξέγερσης. Κάνετε όπως καταλαβαίνετε, όμως σας δηλώνω, ότι αν αφήστε να διαλυθούν τα Σοβιέτ, τότε εμείς δε θα σας ακολουθήσουμε πια!". Μ’ αυτόν συμφώνησαν μερικοί στρατιώτες. Υστερ’ απ’ αυτό έγινε ξανά ψηφοφορία κι η εξέγερση αποφασίστηκε...

Ωστόσο, η δεξιά πτέρυγα των μπολσεβίκων, καθοδηγούμενη από τους Ριαζάνοφ, Κάμενεφ και Ζινόβιεφ, εξακολουθούσε να κάνει καμπάνια ενάντια στην ένοπλη εξέγερση».

  Παρέθεσα το παραπάνω απόσπασμα για να κάνω το σχόλιο, κάτι που έχω γράψει και αλλού παλιά, ότι οι διανοούμενοι, ως μικροαστοί, είναι διστακτικοί και έτοιμοι για συμβιβασμό. Πιο κάτω αυτό λέγεται εντελώς ξεκάθαρα:

  «Παντού γινόταν το ίδιο. Οι απλοί στρατιώτες κι οι βιομηχανικοί εργάτες, σχεδόν ως τον τελευταίο, υποστήριζαν τα Σοβιέτ. Οι αξιωματικοί, οι ευέλπιδες κι οι μικροαστοί, όπως κι οι εκπρόσωποι της αστικής τάξης - οι καντέ κι οι μετριοπαθείς σοσιαλιστές - ήταν υπέρ της προσωρινής κυβέρνηση».

  Τι πιο ξεκάθαρο.

  Και ακόμη:

  «Το ίδιο ακριβώς έγινε στα υπουργεία Γεωργίας, Επισιτισμού και Οικονομικών. Οι υπάλληλοι, που είχαν διαταχθεί να παρουσιαστούν στη δουλειά με την απειλή πως θα χάσουν τη θέση τους και θα στερηθούν το δικαίωμα της σύνταξης, είτε συνέχιζαν να απεργούν, είτε ξανάρχιζαν τη δουλειά για να τη σαμποτάρουν. Επειδή σχεδόν όλη η διανόηση [η υπογράμμιση δική μου] ήταν ενάντια στους μπολσεβίκους, ήταν αδύνατο στη σοβιετική κυβέρνηση να στρατολογήσει καινούριο προσωπικό».

  Σχεδόν.

  «Όταν θα κλείσει ειρήνη, η ρωσική επανάσταση θα υποστηρίξει μ’ όλες τις δυνάμεις της την αρχή: "χωρίς προσαρτήσεις και επανορθώσεις, στη βάση της ελεύθερης αυτοδιάθεσης των λαών" καθώς και τη δημιουργία ευρωπαϊκής ομοσπονδιακής δημοκρατίας...

Με το τέλος αυτού του πολέμου βλέπω την Ευρώπη ν’ αναμορφώνεται όχι από τους διπλωμάτες, αλλά από το προλεταριάτο. Ευρωπαϊκή ομοσπονδιακή δημοκρατία, Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, να τι πρέπει να γίνει».

  Το είχα γράψει και εγώ, μετά είδα ότι το είπαν κι άλλοι πριν από μένα: Η Ρωσία θα έπρεπε να είναι στην ΕΕ. Όμως δεν είναι, γιατί η ΕΕ κατάντησε τσιράκι των Αμερικανών. Εμείς κρυώνουμε, όχι οι αμερικάνοι.

  «Ο αποπνιχτικός γαλάζιος καπνός των τσιγάρων υψωνόταν και αιωρούνταν στο βρώμικο αέρα. Κατά διαστήματα ανέβαινε κάποιο από τα καθοδηγητικά πρόσωπα στο βήμα και παρακαλούσε τους συντρόφους να σταματήσουν το κάπνισμα. Τότε όλοι μαζί, ακόμα και κείνοι που κάπνιζαν, φώναζαν: "Σύντροφοι, μην καπνίζετε!" και το κάπνισμα συνεχιζόταν».

  Θυμίζει γιατρούς, που ενώ σου λένε μην καπνίζεις καπνίζουν οι ίδιοι.

  «Η αυτοεκλεγμένη επιτροπή σταματούσε τον καθένα που ’βγαινε, αναποδογύριζε τις τσέπες του, ψαχούλευε τα ρούχα του. Κάθε πράγμα που ήταν φανερό ότι δεν ανήκε σ’ αυτόν που ερευνούσαν, κατασχόταν κι ένας στρατιώτης που καθόταν στο τραπέζι,

κατέγραφε τα κατασχεμένα πράγματα, ενώ άλλοι τα μετάφερναν στο γειτονικό δωμάτιο. Εδώ ήταν κατασχεμένα κάθε λογής αντικείμενα: αγαλματάκια, κηροπήγια, μινιατούρες ζωγραφισμένες με λαδομπογιές, μελανοδοχεία, ξίφη με χρυσές λαβές, κομμάτια σαπούνι, κάθε λογής φορέματα, κουβέρτες. Ένας κοκκινοφρουρός έφερε τρία τουφέκια και δήλωσε ότι τα δύο απ’ αυτά τα πήρε από τους ευέλπιδες. Ένας άλλος έφερε τέσσερις τσάντες γεμάτες με ντοκουμέντα. Οι φταίχτες, είτε σώπαιναν στενοχωρημένοι, είτε δικαιολογούνταν σαν παιδιά. Τα μέλη της επιτροπής εξηγούσαν πως η κλεψιά δεν αρμόζει στους λαϊκούς αγωνιστές [Η υπογράμμιση δική μου]. Πολλοί από τους κατηγορούμενους βοηθούσαν κι οι ίδιοι στην έρευνα των υπόλοιπων συντρόφων».

  Το σχόλιο, η υπογράμμισή μου.

  «Η ώρα ήταν 8 και 40 ακριβώς, όταν ένα βροντερό κύμα από ζητωκραυγές και χειροκροτήματα ανάγγειλε την εμφάνιση των μελών του προεδρείου και του Λένιν - του μεγάλου Λένιν - ανάμεσά τους. Ήταν ένας χαμηλός κοντόχοντρος άνθρωπος, με μεγάλη φαλάκρα και γερτό κεφάλι, που κρατιόταν γερά από τους ώμους. Μικρά μάτια, μεγάλη μύτη, φαρδύ ευγενικό στόμα, γερό πιγούνι. Ξυρισμένος αλλά με φυτρωμένο κιόλας το μούσι, τόσο γνωστό στο παρελθόν και στο μέλλον. Τριμμένο κοστούμι, κάπως μακριά, ανάλογα με το ανάστημα, τα παντελόνια. Τίποτε που να θύμιζε το είδωλο του πλήθους. Απλός, αγαπητός και σεβαστός τόσο, όσο ίσως λίγοι αρχηγοί αγαπήθηκαν και τιμήθηκαν στην ιστορία. Ασυνήθιστος αρχηγός του λαού, αρχηγός αποκλειστικά χάρη στη διάνοιά του, ξένος προς κάθε προσποίηση, δεν έχανε την ψυχική του διάθεση, σταθερός, ακλόνητος, χωρίς έντονα πάθη, που είχε όμως την τεράστια δεξιοσύνη να προβάλλει τις πιο σύνθετες ιδέες με τα πιο απλά λόγια και ν’ αναλύει βαθιά τη συγκεκριμένη κατάσταση, συνδυάζοντας τη διορατική ευλυγισία με τη ριψοκίνδυνη θαρραλέα σκέψη».

  Δεν μπορούσα να μην παραθέσω το πορτραίτο του Λένιν, όπως το δίνει ο Ρηντ.

  «Το πένθιμο εμβατήριο αποκαλύπτει όλη την ψυχή των καταφρονεμένων μαζών, που οι αντιπρόσωποί τους, συνεδρίαζαν σ’ αυτή την αίθουσα, οικοδομώντας με τις ακαθόριστες ακόμα αντιλήψεις τους τη νέα Ρωσία, και ίσως κάτι περισσότερο...».

  Μπορείτε να το ακούσετε εδώ στην εκδοχή του Σοστάκοβιτς. Είναι το τρίτο μέρος από την 11η συμφωνία του.

  «…στην τρομερή και ταραγμένη εποχή του 1612, όταν οι κοζάκοι του Ντον έσωσαν τη Μόσχα που απειλούνταν από τους Σουηδούς, τους Πολωνούς - Λιθουανούς και σπαραζόταν από εσωτερικές ταραχές».

  Από τους Πολωνούς-Λιθουανούς. Αργότερα η Πολωνία και η Λιθουανία κατακτήθηκαν από τη Ρωσία.

  Δεν θυμάμαι σε πια όπερα του Βάγκνερ το άκουσα, ίσως στον «Τριστάνο και Ιζόλδη», ότι κάπου τον 12^ο αιώνα οι Ιρλανδοί λυμαίνονταν τα βρετανικά παράλια.

  Ο Θουκυδίδης τα είπε μια χαρά, να μην τα ξαναλέμε.

  «Ξέρετε πώς πάρθηκαν τα Χειμερινά Ανάκτορα;", ρώτησε κάποιος ναύτης. "Στις έντεκα η ώρα είδαμε ότι από την πλευρά του Νέβα δεν έμεινε ούτε ένας εύελπις. Τότε ορμήσαμε στην πόρτα κι ανεβήκαμε τη σκάλα, άλλοι ένας - ένας κι άλλοι σε μικρές ομάδες. Στο πάνω κεφαλόσκαλο, οι ευέλπιδες τους έπιαναν όλους και τους αφόπλιζαν. Όμως τα δικά μας τα παιδιά όλο και πλησίαζαν, μέχρι που μπήκαμε όλοι. Τότε κινηθήκαμε ενάντια στους ευέλπιδες και τους αφοπλίσαμε».

  Μια μαρτυρία.

  «Ο στρατιώτης έξυσε το σβέρκο. "Δεν μπορώ να πω τίποτα!". Το πρόσωπό του ήταν κουρασμένο από την πνευματική υπερένταση. "Κατά τη γνώμη μου η υπόθεση είναι ξεκάθαρη, μόνο που εγώ είμαι αμόρφωτος άνθρωπος!».

  Την κοινή λογική την έχει και ο μορφωμένος και ο αμόρφωτος. Εγώ είμαι μορφωμένος, αλλά είμαι οπαδός της φιλοσοφικής σχολής του Απλοϊκού Ρεαλισμού «réalisme naïf», της κοινής λογικής.

  Ένα παράδειγμα.

  Ο Μποδοσάκης είπε: «Αν εγώ και ο εργάτης μου ψηφίζουμε το ίδιο κόμμα, τότε κάποιος από τους δυο μας είναι ηλίθιος. Εγώ έχω αποδείξει ότι δεν είμαι».

  «Πρέπει να ερευνηθούν όλοι οι χώροι όπου υπάρχει η πιθανότητα να βρίσκονται

αποθέματα δυνατών ποτών και να καταστραφούν όλα τα οινοπνευματώδη. Κανένα έλεος σ’ όποιον πουλάει κρασί».

  Μεθυσμένος δεν μπορεί να κάνει κανείς επανάσταση.

  «Γιατί δημοσιεύετε στις εφημερίδες σας τέτοια απίθανα ψέματα;" τους ρώτησα.

Ο αξιωματικός, χωρίς να θιχτεί καθόλου, απάντησε: "Το ξέρω. Μα τι να κάνουμε; (σήκωσε τους ώμους). Πρέπει επιτέλους να καταλάβετε πως μας είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε στο λαό μια ορισμένη ψυχική διάθεση».

  Δεν νομίζω να χρειάζονται σχόλια σ’ αυτό.

  «Το χειρότερο όμως απ’ όλα ήταν ότι απεργούσαν οι τράπεζες. "Χωρίς χρήματα", μου είπε ο Μετζίνσκι, "είμαστε ολότελα ανίσχυροι. Πρέπει να πληρώσουμε τους μισθούς των σιδηροδρομικών, των ταχυδρομικών και τηλεγραφικών υπαλλήλων... Οι τράπεζες όμως είναι κλειστές, το βασικότερο κλειδί, η Κρατική Τράπεζα, δεν εργάζεται. Οι τραπεζικοί

υπάλληλοι σ’ όλη τη Ρωσία εξαγοράστηκαν και παράτησαν τη δουλειά...

  Ο Λένιν όμως διέταξε ν’ ανατινάξουν τα υπόγεια της Κρατικής Τράπεζας με δυναμίτη.   

  Σχετικά με τις ιδιωτικές τράπεζες, μόλις εκδόθηκε νόμος που διατάσσει ν’ ανοίξουν αύριο κιόλας, διαφορετικά θα τις ανοίξουμε μόνοι μας!"».

  Αντιμετώπισαν και πάλι προβλήματα, αλλά ας μην επεκταθώ και σ’ αυτό.

  «Είναι αλήθεια ότι στην ελεύθερη χώρα σας πουλούν τους ψήφους για χρήματα;».

  Αλήθεια λέει! Το άκουσε ένας φίλος μου να το λέει ανερυθρίαστα κάποιος σε ένα καφενείο, στις τελευταίες εκλογές.

  «Το υπουργείο Επισιτισμού, το υπουργείο Οικονομικών, η ειδική επιτροπή προμήθειας - όλοι δήλωναν πως η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή δε δίνει στους υπαλλήλους τη δυνατότητα να δουλέψουν και παρακαλούσαν τον πληθυσμό να τους υποστηρίξει ενάντια στο Σμόλνι... Όμως οι απλοί εργάτες και στρατιώτες δεν τους πίστευαν. Ο λαός μέσα του πίστευε απόλυτα πως οι υπάλληλοι κάνουν σαμποτάζ, οδηγούν στο θάνατο από την πείνα το στρατό και το λαό... Στις μακριές ουρές που στέκονταν για ψωμί, όπως προηγούμενα, μέσα στους κρύους δρόμους, δε βρίζαν την κυβέρνηση, όπως γινόταν τον καιρό του Κερένσκι, μα τους σαμποταριστές υπαλλήλους. Γιατί όλοι αυτοί οι άνθρωποι ήξεραν, πως η κυβέρνηση είναι δική τους κυβέρνηση, η κυβέρνηση των δικών τους Σοβιέτ και πως οι υπάλληλοι των υπουργείων είναι ενάντια σ’ αυτή την κυβέρνηση».

  Δεν χρειάζεται να το σχολιάσω.

  «Οι μπολσεβίκοι δεν κατέλαβαν την εξουσία με συμβιβασμούς με τις κυρίαρχες τάξεις ή με τους άλλους πολιτικούς αρχηγούς, ούτε με συμφιλίωση με τον παλιό κρατικό μηχανισμό. Δεν την κατέλαβαν όμως ούτε και με την οργανωμένη βία μιας μικρής κλίκας. Αν οι πλατιές μάζες του ρωσικού πληθυσμού δεν ήταν έτοιμες για εξέγερση, αυτή θα αποτύχαινε.

Το μυστικό της τεράστιας επιτυχίας των μπολσεβίκων βρίσκεται στο ότι πραγματοποίησαν τους βαθιούς και απλούς πόθους των πιο πλατιών στρωμάτων του πληθυσμού, καλώντας τα στη δουλειά για την καταστροφή και το ξερίζωμα του παλιού, καλώντας να οικοδομήσουν ύστερα μαζί, πάνω στις στάχτες και τα ερείπια του παλιού, το σκελετό του καινούριου

Κόσμου».

  Χωρίς να έχεις το λαό με το μέρος σου δεν πετυχαίνεις επανάσταση. Γι’ αυτό πέτυχε ο Μάο παρά τις πενταπλάσιες δυνάμεις που είχε ο Τσανγκ Καϊσέκ.

  Παρέθεσα αρκετά αποσπάσματα, αλλά νομίζω άξιζε τον κόπο, μια και πολλοί από σας δεν πρόκειται να διαβάσουν το βιβλίο του Ρηντ.