Τζορτζ Σόρος, Το στοίχημα για την Ευρώπη-συνομιλώντας με τον Γκρέγκορι Πέτερ Σμιτς

Τζορτζ Σόρος, Το στοίχημα για την Ευρώπη-συνομιλώντας με τον Γκρέγκορι Πέτερ Σμιτς (μετ. Σώτη Τριανταφύλλου), Πατάκης 2014, σελ. 250

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

Μια συνέντευξη και ένα κείμενο αποτελούν το βιβλίο, με τις ενδιαφέρουσες θεωρίες του Σόρου

   Μετά το «Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία» του Βαρουφάκη σειρά έχει «Το στοίχημα για την Ευρώπη» του Σόρος.

   Δεν ξέρω αν μετά την κρίση που ξέσπασε στη χώρα μας μπήκαν στοιχήματα για το αν θα γυρίσουμε ή όχι στη δραχμή, αν θα χρεοκοπήσουμε άτακτα ή όχι, αν και το θεωρώ πολύ πιθανόν. Σίγουρα όμως «Το στοίχημα για την Ευρώπη» είναι σχήμα λόγου, αν και δεν αποκλείεται να παίχτηκαν και στοιχήματα τα οποία αγνοεί ο Σόρος, δεν θα ήθελα να στοιχηματίσω πάνω σ’ αυτό.

  Ο Σόρος μου θύμισε τον Θαλή. Είχε φιλοδοξίες να γίνει φιλόσοφος, και αυτοπροσδιορίζεται ως φιλόσοφος-κερδοσκόπος. Θαυμαστής του Πόπερ και επηρεασμένος από τις αντιλήψεις του έγραψε κάμποσα βιβλία, πάντα βέβαια πάνω στην οικονομία. Στην ιστορία όμως θα μείνει ως ο επιτυχημένος επενδυτής, και σε μένα ως ο άνθρωπος εκείνος τον οποίο ακολουθούσε ένας φίλος μου στην αγορά μετοχών, με αποτέλεσμα να αγοράσει ένα κτήμα με τα κέρδη, αν και νομίζω ότι αυτό ήταν πριν την κρίση-όχι την χρηματιστηριακή, την άλλη.

   Ο Θαλής με τις αστρονομικές παρατηρήσεις του πρόβλεψε ότι κάποια χρονιά θα είχε μεγάλη σοδειά σε λάδι, και έτσι μίσθωσε όλα τα ελαιουργία. Έβγαλε σημαντικά κέρδη. Αυτό, όπως μας λέει ο Μπέρτραντ Ράσελ στην «Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας», το έκανε για να δείξει ότι οι φιλόσοφοι δεν είναι φτωχοί επειδή δεν έχουν μυαλό να βγάλουν χρήματα, αλλά γιατί δεν τους ενδιαφέρει, αυτοί περί άλλων τυρβάζουν. Αξίζει να παραθέσω όλο το κείμενο του Ράσελ.

  «…he knew by his skill in the stars while it was yet winter that there would be a great harvest of olives in the coming year; so, having a little money, he gave deposits for the use of all the olive-presses in Chios and Miletus, which he hired at a low price because no one bid against him. When the harvest time came, and many were wanted all at once and of a sudden, he let them out at any rate which he pleased, and made a quantity of money. Thus he showed the world that philosophers can easily be rich if they like, but that their ambition is of another sort».

    Αυτό για εκείνους που κατηγορούν τον Σόρο για κερδοσκοπία. Αν και πιστεύω ότι και στην περίπτωση του Θαλή ισχύει η παροιμία «όσα δεν φτάνει η αλεπού…». Η ευκαιρία του δόθηκε άπαξ, ενώ το χρηματιστήριο για τον Σόρο ήταν πάντα εκεί.

  Πριν παραθέσω αποσπάσματα, να γράψω αυτά που θυμάμαι.

  Ο Σόρος προτείνει μια δική του οικονομική θεωρία, τη θεωρία της ανακλαστικότητας. Έχει όμως τη μετριοφροσύνη να παραδεχθεί ότι δεν κομίζει κάτι καινούριο, απλά θεωρητικοποιεί παλιές αντιλήψεις όπως «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» κ.ά. Ενώ στις θετικές επιστήμες μπορούμε με σχετική ακρίβεια να εξακριβώσουμε νόμους, όπως στη φυσική, αυτό είναι πολύ δύσκολο για τις κοινωνικές επιστήμες γιατί ο παρατηρητής εμπεριέχεται μέσα στο παρατηρούμενο. Η ελλιπής γνώση (ή και η παραπλανητική-για τα παπαγαλάκια όμως δεν λέει τίποτα) πάνω στην πραγματικότητα του χρηματιστηρίου (γνωσιακή λειτουργία) δημιουργεί συμπεριφορές (χειριστική λειτουργία) που δημιουργούν μια καινούρια κατάσταση στο χρηματιστήριο. Δεν υπάρχει απόλυτη ισορροπία στην αγορά, λέει, αλλά μια οιονεί ισορροπία, με μια ταλάντωση αριστερά-δεξιά λόγω της ανάδρασης υποκειμένου-αντικειμένου, μικρή, αν πρόκειται για αρνητική ανάδραση, μεγάλη, αν πρόκειται για θετική, στην οποία περίπτωση το εκκρεμές θα διανύσει μεγάλη καμπύλη προς τη μια μεριά, για να διανύσει στη συνέχεια μια μεγάλη καμπύλη προς την άλλη, σε μια προσπάθεια υπερδιόρθωσης.

  Όχι, δεν αποκόμισα καμιά γνώση πώς να παίξω με ασφάλεια στο χρηματιστήριο. Πριν από χρόνια αγόρασα ελάχιστες μετοχές από τη Marfin, μετά την κρίση, για να έχω λέει ένα κίνητρο για να βλέπω τι γίνεται με το χρηματιστήριο. Το ενημερωτικό που μου στέλνει κάθε τρίμηνο η Εθνική με έχει πείσει ότι δεν πρέπει να παίζω σ’ αυτό. Δεν είναι μόνο το ότι τυρβάζω κι εγώ περί αλλοτρίων, και θα ήταν ανεπίτρεπτο χάσιμο χρόνου να μαζεύω πληροφορίες για να παίξω αποτελεσματικά τις δεκάρες μου. Ακόμη και αυτοί που έχουν να παίξουν πολλά δεν είναι σίγουρο ότι θα έχουν τις σωστές πληροφορίες, και είναι πιο σίγουρο ότι θα βγουν χαμένοι παρά κερδισμένοι. Αλλά αυτοί ίσως δεν έχουν άλλη επιλογή, τα τραπεζικά επιτόκια και η επένδυση σε χρυσό μπορεί να είναι πιο ασφαλή (σχετικά), αλλά σίγουρα ελάχιστα κερδοφόρα.

  Συμμερίζεται και αυτός την άποψη του Βαρουφάκη (ή ο Βαρουφάκης τη δική του, εγώ τον Βαρουφάκη διάβασα πρώτο) ότι χρειάζεται χρήμα για να τονωθεί η οικονομία, η πολιτική της λιτότητας δεν οδηγεί πουθενά, αλλά άντε τώρα να πείσεις τη Μέρκελ. Μπορεί ο ίδιος να είναι φιλάνθρωπος, αλλά η Μέρκελ δεν θέλει να οδηγήσει την Γερμανία να το παίξει «αγαθός ηγεμόνας» όπως συμβουλεύει, γιατί σίγουρα θα χάσει τις εκλογές. Η ενισχυμένη πλειοψηφία με την οποία βγήκε στις τελευταίες δείχνει ότι συμβαδίζει με τις διαθέσεις του εκλογικού της σώματος-δεν πα να κουρεύονται οι έλληνες και οι άλλοι. (Εγώ, αντιμετωπίζοντας προσωπικά την κρίση, βρήκα ένα φτηνότερο κουρέα, κατά 33%).

  Νομίζω είναι ώρα να ξεφυλλίσω το βιβλίο.

  Διαβάζουμε:

  «Ο στόχος μου ήταν να πάω στην Αμερική και να βγάλω 100.000 δολάρια και στη συνέχεια να γυρίσω στην Αγγλία και να αφοσιωθώ στη φιλοσοφία» (σελ. 51).

  Προς επιβεβαίωση της παροιμίας: Την δόξαν πολλοί εμίσησαν, τον πλούτον ουδείς.

  Όταν τον ρώτησαν πώς θα ήθελε να τον χαρακτηρίσουν απάντησε: «Ως φιλάνθρωπο και φιλόσοφο-κερδοσκόπο» (σελ. 106).

  Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στην αρχαία γραμματεία για το αν ο Θαλής έκανε τίποτα φιλανθρωπίες με τα χρήματα που κέρδισε, αλλά παρόλο που το απόσπασμα που παραθέσαμε τον παρουσιάζει ως κερδοσκόπο, στην ιστορία της φιλοσοφίας έμεινε ως φιλόσοφος. Όσο για τον Σόρο, αυτός θα μείνει ως κερδοσκόπος.

  Αστειεύομαι. Εκτιμώ βαθύτατα το ότι ένας άνθρωπος του πνεύματος αξιοποίησε τόσο τις γνώσεις του ώστε να επιδοθεί σε μια τόσο επικερδή κερδοσκοπία και να αποκτήσει τόσα χρήματα. Υπάρχουν αρκετοί άλλοι κερδοσκόποι, αλλά κανείς τους πιστεύω δεν έχει το θεωρητικό εύρος του Σόρου. Και τις φιλανθρωπικές του διαθέσεις, αυτό να λέγεται. Για τους Ρομά έκανε πάρα πολλά.

  Διαβάζουμε:

  «Η μοναδική εξαίρεση που προανέφερα, ήταν η Ελλάδα, που πράγματι παραβίασε τους κανόνες και είπε ψέματα. Αλλά ακόμη και στην Ελλάδα οι άνθρωποι που εξαπάτησαν την ΕΕ δεν είναι εκείνοι που υφίστανται τις συνέπειες. Οι ένοχοι έχουν πιθανώς καταθέσει τα χρήματά τους στην Ελβετία» (σελ. 135).

  Τώρα κάτι μας είπε.

  Πολύ μου άρεσε το «πιθανώς».

  Ο πατέρας του «Συνέκρινε το χρήμα με τις αποσκευές. Όσο λιγότερες έχεις τόσο ευκολότερο είναι το ταξίδι» (σελ. 146-147).

  Δεν με πείθει.

  Να και ένας δεκαπεντασύλλαβος, που όμως πιστώνεται στην μεταφράστρια Σώτη Τριανταφύλλου: «Θα παραμείνει υπεύθυνη για τα δικά της χρέη» (σελ. 137).   

  Παρεμπιπτόντως, πέρα από την καλή μετάφραση, η Τριανταφύλλου παραθέτει και εκτενείς υποσημειώσεις εξηγώντας όρους. Πάλι παρεμπιπτόντως, αν κανείς έχει τα δυο πρώτα βιβλία της Τριανταφύλλου «Το εναέριο τραίνο στο Στίλγουελ» και «Μέρες που έμοιαζαν με μανταρίνι» ας επικοινωνήσει με τον Αποστόλη Κουτσιούκη στο apostoliskoutsioukis@yahoo.gr. Τα ψάχνει και δεν μπορεί να τα βρει.

  Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο βρήκα πάρα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα που όμως δεν μπορώ να τα παραθέσω, λόγω χώρου. Σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να το διαβάσετε.

Μπάμπης Δερμιτζάκης