Γεράσιμος Ζώρας, Η Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού

Γεράσιμος Ζώρας, Η Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού, Μπαρτζουλιάνος 2009, σελ. 113

Με μεγάλη καθυστέρηση διάβασα το «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού. Στα φοιτητικά μου χρόνια σίγουρα θα διάβασα κάτι δικό του. Πριν λίγα χρόνια διάβασα επίσης «Τα καμάκια», ένα βιβλίο που το βρήκα σε ένα παλαιοβιβλιοπωλείο στο Παρίσι και πολύ μου άρεσε. Δεν έγραψα όμως γι’ αυτό γιατί δεν είχα ανοίξει ακόμη το blog μου. Τον Βασιλικό τον θυμάμαι επίσης παρόντα με τη Μιμή στη δίκη του Ρολφ Πόλε.

Ο Γεράσιμος Ζώρας, καθηγητής στο Τμήμα Ιταλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, στην «Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού» μελετάει την παραμονή του Βασίλη Βασιλικού στη Ρώμη κατά το διάστημα της αυτοεξορίας του μετά την επιβολή της δικτατορίας στην Ελλάδα, και κυρίως το πώς αυτή εμφανίζεται μέσα στα έργα του. Είναι φυσικό, αν όχι αναπόφευκτο, να τοποθετούν οι μυθιστοριογράφοι τις πλοκές κάποιων έργων τους σε γνώριμους χώρους. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την piazza Navona, για την οποία γράφει ο Ζώρας ότι «έχει περιγραφεί με ιδιαίτερο ρεαλισμό».

«Η βραδιά είναι γλυκιά. Η πλατεία χωρίς αυτοκίνητα. Που και που καμιά μοτοσικλέτα εκπυρσοκροτεί στις παρυφές της. Στο κέντρο της πλατείας ένας στημένος σκελετός από σιδεροσωλήνες, εξέδρα για κάποια μελλοντική γιορτή ή για κείνη που μόλις τέλειωσε για την 24^η επέτειο της Δημοκρατίας. Πλανόδιοι ζωγράφοι εκθέτουν τα έργα τους, περαστικοί τα χαζεύουν. Τα φωτισμένα εντόσθια της “φοντάνα” πλατσουρίζουν με νερά τα μάρμαρα των γλυπτών. Περιχαρακωμένη από σπίτια παλαιικά, με το κεραμίδι του χρόνου που ξεπλύθηκε, η πλατεία έχει ανάριους φανοστάτες κι ελάχιστα παράθυρα φωτισμένα. Δυο καφενεία διανυκτερεύουν αντικριστά. Στα “Τρία σκαλοπάτια” τα τραπέζια απλώνονται πάνω σ’ ένα κουφωτό πλάτωμα που τραντάζεται σε κάθε περπατησιά…» (σελ. 58-59). 

Για μια ανάλογη περιγραφή ο Ζώρας γράφει «Η παραπάνω λεπτομερής περιγραφή αποδεικνύει την άρτια γνώση του χώρου που διαθέτει ο Βασιλικός» (σελ. 66). 

Όμως ο Ζώρας, πέρα από το να δώσει το βιογραφικό αυτό τμήμα της ζωής του Βασιλικού και από το να παραθέσει τα σχετικά αποσπάσματα από το έργο του, παραθέτει και αποσπάσματα από έργα άλλων ελλήνων συγγραφέων που αναφέρονται στη Ρώμη. Σε ένα απόσπασμα από το «Μια φορά κι ένα καιρό ένας διπλωμάτης» του Άγγελου Βλάχου διαβάζουμε: «…με τα μεγάλα πολυτελέστατα ξενοδοχεία, απρόσιτα για τον Έλληνα δημόσιο υπάλληλο, έστω και διπλωματικό» (σελ. 35).

Μου άρεσε το «έστω», ολότελα αποκαλυπτικό.

Ανάμεσα στους συγγραφείς που αναφέρει παραθέτοντας αποσπάσματά τους είναι και οι Κώστας Ουράνης, Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης, Τάσος Αθανασιάδης και Στέλιος Ξεφλούδας. Τα περισσότερα βέβαια τα παραθέτει σε υποσημειώσεις, μια και ο λόγος είναι για τον Βασιλικό.

Έχω σταματήσει να παραθέτω τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που συναντώ, αλλά αυτή τη φορά θα κάνω μια εξαίρεση:

«όπου το σπίτι ήταν ζεστό, το τζάκι αναμμένο» (σελ. 99).

Εξαιρετικός ο Βασιλικός, εξαιρετικός ο Ζώρας, εξαιρετικοί και οι δυο, υπάρχουν ακόμη αντίτυπα στις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος, Σοφοκλέους 5.