Atiq Rahimi, Earth and ashes

Atiq Rahimi, Earth and ashes (2004)

Ο Atiq Rahimi είναι μυθιστοριογράφος, αλλά και σκηνοθέτης. Πρώτα διαβάσαμε την «Πέτρα της υπομονής» και μετά είδαμε και την ταινία. Όμως τώρα είδαμε την ταινία, το μυθιστόρημα δεν ξέρω αν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά.

Η ταινία «Γη και στάχτες» διεκτραγωδεί τα δεινά του πολέμου, τα δεινά που υπέστη – και υφίσταται – η πατρίδα του Ραχιμί, το Αφγανιστάν.

Ένας παππούς ταξιδεύει με τον εγγονό του. Πηγαίνει να βρει το γιο του που δουλεύει στα ορυχεία. Ταξιδεύουν στην καρότσα ενός φορτηγού, μαζί με άλλα άτομα. Σταματάει σε ένα φυλάκιο. Εκεί περιμένει να περάσει άλλο φορτηγό που να πηγαίνει στα ορυχεία. Ένας υπαίθριος πωλητής πουλάει είδη μπακαλικής και μαναβικής, έχοντας στήσει μια παράγκα στην άκρη του δρόμου.

Το δράμα μας αποκαλύπτεται σιγά σιγά.

Το αγοράκι κυνηγάει ένα πρόβατο. Αυτό τρέχει από εδώ και από εκεί. Ξαφνικά τινάζεται στον αέρα. Έχει πατήσει μια νάρκη, απομεινάρι του πολέμου, εμείς οι έλληνες ξέρουμε απ’ αυτά.

Το αγοράκι λέει ότι η φωνές έχουν κρυφτεί σε ένα κατεστραμμένο τανκ. Ο παππούς λέει στον μπακάλη ότι το παιδί κουφάθηκε από την έκρηξη των βομβών που κατέστρεψαν το χωριό τους. Δεν έχει καταλάβει ότι το ίδιο είναι κουφό, νομίζει ότι χάθηκε η μιλιά των άλλων.

Αργότερα μαθαίνουμε και το δράμα του μπακάλη. Εγκατέλειψε το μπακάλικό του στην Καμπούλ, από αντίδραση που ο γιος του έγινε ένας πολεμοχαρής στρατιωτικός.

Ο παππούς θέλει να συναντήσει το γιο του για να του πει για τους δικούς του που σκοτώθηκαν στο βομβαρδισμό του χωριού. Η γυναίκα του πέθανε ντροπιασμένη. Βιασμένη δημόσια. Τη σκηνή που ορμάει γυμνή μέσα σε ένα φλεγόμενο σπίτι τη φαντασιώνεται πολλές φορές.

Συχνά χάνει το φορτηγό. Ένας λόγος είναι πως αμφιταλαντεύεται. Φοβάται την αντίδραση του γιου του, όταν μάθει με ποιο τρόπο πέθανε η γυναίκα του και για την κώφωση του παιδιού τους.

Τελικά θα πάει μόνος. Τον εγγονό του θα τον κρατήσει ο μπακάλης. Δεν θέλει να μάθει ο γιος του ότι είναι κουφός. Αυτός όμως έχει ήδη πληροφορηθεί τα καθέκαστα. Αφού με τη βοήθεια των φίλων του ξεπέρασε το πρώτο σοκ, δουλεύει υπερωρίες για να ξεχάσει. Δεν ξέρει όμως ότι ο πατέρας του και ο γιος του έχουν σωθεί. Ο παππούς φεύγει αφού ο προϊστάμενος τον διαβεβαιώσει ότι θα του πει για την άφιξή του. Για σιγουριά ο παππούς του δίνει την καπνοθήκη του να του τη δώσει.

Και ένα άλλο χωριό καταστράφηκε. Τα σπίτια είναι ερειπωμένα. Ένας φίλος του παππού κάθεται σιωπηλός πάνω στον φρεσκοσκαμμένο τάφο όπου έθαψε όλη του την οικογένεια. Και άλλοι βρίσκονται πάνω από τους τάφους των δικών τους. Κάποιοι άλλοι έχουν φορτωθεί τα μπογαλάκια τους και φεύγουν από το χωριό.

Τα άνυδρα τοπία, χωρίς ίχνος πρασινάδας πάνω τους, υποβάλουν συμβολικά την αίσθηση της ερήμωσης. Η κουρασμένη και θλιμμένη φωνή του παππού τίθεται αντιστικτικά στη χαρούμενη φωνή του παιδιού που τρέχει από εδώ και από εκεί, χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει το δράμα του. Ο Ραχιμί, με σπάνιες αναφορές στη χώρα του (στην «Πέτρα της υπομονής» δεν έχει καμιά) θέλει να τονίσει γενικά τη φρίκη του πολέμου, που τη βιώνουν την ίδια στιγμή και άλλες χώρες.

Εξαιρετική ταινία.