Victoria Hislop (1959- )

 Victoria Hislop (1959- ) 

Victoria Hislop, Το νησί, Ο γυρισμός

Victoria Hislop, Το νησί, μετ. Μιχάλης Δελέγκας, Διόπτρα 2008, σελ. 500

  Δεν είμαι σίγουρος, πρέπει να πρωτοπήγα στο νησί με το σχολείο, το 1^ο γυμνάσιο της Ιεράπετρας. Ο συμμαθητής μου ο Μανώλης ο Μπεμπελάκης, δάσκαλος τώρα, καταγόταν από τη διπλανή Ελούντα, ένα ασήμαντο χωριουδάκι εκείνη την εποχή που γνώρισε μεγάλες δόξες επί Ανδρέα Παπανδρέου. Είμαι  βέβαιος ότι ξαναπήγα και αργότερα.

  Δεν θυμάμαι αν διάβασα τη «Σπίνα λόγκα» του Θέμου Κορνάρου, πάντως ήξερα το έργο. Διαβάζω τώρα στο διαδίκτυο ότι γράφηκε το 1933. Ο Ιάσων Ευαγγέλου στο φιλολογικό του καφενείο μας επαναλάμβανε πολλές φορές μια ιστορία από αυτό το βιβλίο που τον εντυπωσίασε, και έδειχνε την απεγνωσμένη προσπάθεια του ανθρώπου για επαφή. Χρόνια μετά συνάντησα τον Μανώλη Χαρούλη, τον πατέρα του Γιάννη που τότε ήταν ακόμη μαθητής, έναν ταλαντούχο πολυτεχνίτη από τα Λακόνια (εκτός των άλλων παίζει και λύρα), που εκείνη την εποχή έκανε αναστηλώσεις στην Σπίνα λόγκα. Έχω ακόμη ένα δώρο του, ένα μικρό ξιφάκι.

  Το Πάσχα που μας πέρασε ο ξάδελφός μου ο Γιάννης ο Ζωγραφάκης από τον Άγιο Νικόλαο με προσκάλεσε να πάμε να δούμε τα σκηνικά που έστησαν για τα γυρίσματα του σήριαλ, μια ολόκληρη Σπίνα λόγκα στην απέναντι όχθη. Κάτι μου έτυχε και δεν πήγα.

  Πέρυσι το καλοκαίρι μου έδωσε ο ξάδελφός μου ο Γιώργης ο Τζανετάκης το βιβλίο της Hislop, μιλώντας μου με ενθουσιασμό γι’ αυτό. Το άφησα στην Κρήτη, στην Αθήνα με περιμένουν ένα σωρό άλλα βιβλία, αλλά φέτος το έβαλα σε απόλυτη προτεραιότητα. Αφού τέλειωσα το «Χίλιες και μια νύχτες» που είχα ξεκινήσει να διαβάζω στο πλοίο και το «Πάρτι και αερομαχίες» του Ελίας Κανέτι που είχα αγοράσει το Πάσχα, πήρα και διάβασα αυτό.

  Το βιβλίο έχει διπλό ενδιαφέρον, και για μας τους κρητικούς τριπλό. Κατ’ αρχήν δίνει μια εικόνα της Σπίνα λόγκα, το νησάκι απέναντι από την Ελούντα που χρησιμοποιήθηκε για να απομονώνουν τους λεπρούς για πάνω από πενήντα χρόνια, μέχρι που ανακαλύφθηκε θεραπεία για την αρρώστια. Μια και το νησί βρίσκεται στην Κρήτη, ενδιαφέρει εμάς τους κρητικούς. Τέλος υπάρχουν ιστορίες αγάπης και χωρισμών, απιστίας και εκδίκησης, που είναι συγκλονιστικές. Η Hislop τις δίνει με λιτό και απέριττο τρόπο, προσωπογραφώντας με μαεστρία τους πρωταγωνιστές της, περιγράφοντας όμως τα συναισθήματα που τους κατακλύζουν στις απότομες και δραματικές καμπές της ζωής τους με μεγάλη γλαφυρότητα.  Τέτοιες δραματικές στιγμές είναι η αποκάλυψη από την Ελένη και αργότερα από την κόρη της Μαρία ότι έχουν προσβληθεί από την αρρώστια και η μοίρα τους είναι να εξοριστούν σ’ αυτό το νησί. Ο έρωτας επίσης της άρρωστης Μαρίας με τον γιατρό της δίνεται με πολύ συγκινητικό τρόπο.

  Στο βιβλίο διαβάζουμε για έναν λεπρό που διέσχιζε συχνά κολυμπώντας τη στενή λωρίδα της θάλασσας που χώριζε την Σπίνα λόγκα από την ξηρά, για να συναντήσει τη γυναίκα του και το παιδί του. Σε μια του έξοδο όμως τον εντόπισε ένας γερμανός στρατιώτης ενώ έφτανε στην ακτή, τον πυροβόλησε και τον σκότωσε.

   «…ήταν ένας νεαρός ονόματι Νίκος. Αποκαλύφθηκε ότι έφευγε τακτικά από το νησί όταν ήταν θεοσκότεινα, για να επισκεφτεί τη γυναίκα και το παιδί του. Υπήρχε η φήμη ότι ο γιος του γιόρταζε τα τρίτα γενέθλιά του τη μέρα που σκοτώθηκε και ήθελε, για μια φορά, να τον δει πριν πέσει η νύχτα» (σελ. 184).

  Όχι, δεν ήταν ο άντρας της Αμαλίας, της περιπτερούς του χωριού μου. Αυτός είχε τρία παιδιά. Ο πρώτος λεγόταν Νίκος. Ο τελευταίος γεννήθηκε, αν δεν κάνω λάθος, το 1947. Συχνά το έσκαγε από τη Σπίνα λόγκα για να συναντήσει τη γυναίκα του. Κάποια φορά δεν τα κατάφερε. Καθώς ερχόταν ή καθώς επέστρεφε; Δεν ξέρω. Αυτό που άκουσα είναι ότι πνίγηκε.

  Διαβάζω ακόμη:

  «…κάθονταν για ώρες αναμασώντας τα αποφθέγματα αυτού του γίγαντα των γραμμάτων όπως και άλλων συγγραφέων» (σελ. 408). Ποιος είναι ο «γίγαντας των γραμμάτων»; Ο Νίκος Καζαντζάκης. Και το γράφει αυτό μια αγγλίδα, όχι μια ελληνίδα για να ευλογήσει τα ελληνικά μας γένια. Μας δίνει επίσης την πληροφορία ότι στην εφημερίδα των λεπρών που εκδιδόταν στην Σπίνα λόγκα, δημοσιεύτηκε σε συνέχειες ο «Καπετάν Μιχάλης».

  Το βιβλίο το βρήκα ιδιαίτερα συναρπαστικό και το συνιστώ ανεπιφύλακτα, ιδιαίτερα στους Κρητικούς. Δεν είμαι λάτρης των σήριαλ, αλλά σίγουρα θα δω μια δυο συνέχειες από αυτό που ετοιμάζεται, και θα αρχίσει η προβολή του, όπως άκουσα, τον Σεπτέμβρη. Ελπίζω να μην προδώσει, όχι το βιβλίο, αλλά την Κρήτη, την ηθογραφία της, και φυσικά την ιστορία της Σπίνα λόγκα, όπως δεν την πρόδωσε η Hislop.

    Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρίσκω στο you tube μερικά video από την εκπομπή του Σταύρου Θοδωράκη «Πρωταγωνιστές». Σε ένα από αυτά ακούω για δυο ακόμη συγκινητικές ιστορίες. Ο Σταύρος Θοδωράκης επισκέπτεται μια γυναίκα η οποία του λέει ότι όταν αρρώστησε, ο άντρας της την ακολούθησε στην εξορία της. Λίγο πιο κάτω το αντίστροφο: η γυναίκα ακολούθησε τον άντρα. Αυτός κι αν είναι έρωτας!!!

  Ενδιαφέρουσες πληροφορίες βρήκαμε και σ’ αυτή την ιστοσελίδα: http://www.pare-dose.net/?p=3690 Επί πλέον υπάρχουν και δυο video. Το ένα αναφέρεται στον Επαμεινώνδα Ρεμουνδάκη, που έγραψε ένα αυτοβιογραφικό έργο με τίτλο «Αητός χωρίς φτερά». Το άλλο είναι η δεκάλεπτη περίπου ταινία του Werner Herzog «Τα τελευταία λόγια», που δείχνει τον «Καρεκλά», τον ξακουστό κρητικό λυράρη που πήγε να ζήσει με τους λεπρούς αν και δεν ήταν λεπρός και έμεινε στο νησί όταν αυτοί έφυγαν. Τον απομάκρυναν αργότερα με τη βία. Αξίζει να τα δείτε.

  Τέλος βρήκα το θαυμάσιο «L’ ordre» (1973) του Jean Daniel Paullet, ολόκληρο το σαραντάλεπτο φιλμ στο youtube, και το ανάρτησα. Δυστυχώς είναι χωρίς υπότιτλους, όμως έχει μια μεγάλη συνέντευξη με έναν λεπρό που διακόπτει κατά διαστήματα την ντοκιμαντερίστικη περιπλάνηση της κάμερας, η οποία δείχνει ακριβώς τον χώρο για τον οποίο μιλάει η Hislop στο μυθιστόρημά της. Όσοι έχουν διαβάσει το μυθιστόρημα πρέπει οπωσδήποτε να δουν αυτό το ντοκιμαντέρ του πρόωρα χαμένου γάλλου σκηνοθέτη. Είναι ακριβώς η προηγούμενη ανάρτησή μου.

Victoria Ηislop, Ο γυρισμός, μετ. Μιχάλης Δελέγκος, Διόπτρα 2008, σελ. 500

  Πριν λίγες μέρες διάβασα το «Νησί», και αμέσως μετά, καπάκι, τον «Γυρισμό». Θα ήθελα να ξεκινήσω με ζητήματα πρόσληψης.

  Ο ξάδελφός μου, ο Γιώργης ο Τζανετάκης που μου δάνεισε το «Νησί» αλλά διάβασε και τον «Γυρισμό» (τον «Γυρισμό» τον δανείστηκα από τον ανιψιό μου τον Μανώλη τον Δερμιτζάκη), μου είπε ότι ο «Γυρισμός» δεν του άρεσε όσο το «Νησί». Εγώ βρήκα και το «Γυρισμό» εξίσου ωραίο. Γιατί όμως δεν του άρεσε;

  Προφανώς ένα έργο το αξιολογούμε όχι μόνο από την λογοτεχνικότητά του, αλλά και από εξωλογοτεχνικούς παράγοντες. Πιστεύω ότι το «Νησί» άρεσε περισσότερο στον ξάδελφό μου γιατί η υπόθεσή του διαδραματίζεται στην Σπίνα Λόγκα, που βρίσκεται κάπου 30 χιλιόμετρα μακριά από το χωριό μας. Είναι ένα μέρος που το έχουμε επισκεφθεί, που ξέρουμε την ιστορία του πολύ πριν τη γνωρίσουν και πολλοί άλλοι έλληνες (το βιβλίο έγινε best seller και στην Ελλάδα), και θα την γνωρίσουν πολύ περισσότεροι όταν θα αρχίσει να προβάλλεται το σήριαλ από το Mega, νομίζω τον Σεπτέμβρη.

  Εμένα μου άρεσε εξίσου και η «Επιστροφή». Μου άρεσε γιατί ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος, στο φόντο του οποίου τοποθετείται η ιστορία, για να μην πω ότι η ιστορία αποτελεί την πρόφαση για να προβληθεί αυτό το φόντο, είναι ένα θέμα που με αγγίζει ιδιαίτερα. Εμείς ξεμπερδέψαμε με τη δική μας δικτατορία σε επτά μόλις χρόνια, όμως οι ισπανοί έπρεπε να περιμένουν 36 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το θάνατο του Φράνκο, για να απελευθερωθούν από τη δική τους δικτατορία.

  Αλλά ας πάμε στο βιβλίο.

  Εντύπωση μου έκανε η δομή – εδώ θα μπορούσε να πει πολλά πράγματα ένας στρουκτουραλιστής – του έργου. Και αυτό γιατί είναι σχεδόν πανομοιότυπη με τη δομή του «Νησιού».

  Και οι δυο ιστορίες είναι εγκιβωτισμένες. Η εγκιβωτίζουσα ιστορία  τοποθετείται στο παρόν. Δυο γυναίκες, και οι δυο από την Αγγλία, βρίσκονται σε άσχημη σχέση με τον σύντροφό τους. Και οι δυο φεύγουν για μια άλλη χώρα: στο «Νησί» για αναζήτηση του οικογενειακού παρελθόντος, στην «Επιστροφή» από μια γονιδιακή παρόρμηση για το χορό, αλλά και με μια υποψία. Μια γυναίκα στο «Νησί» αφηγείται στην Αλέξις την ιστορία της μητέρας της. Ένας άντρας διαβάζει γράμματα μιας γυναίκας, που η Σόνια έχει υποψιαστεί, και επιβεβαιώνεται στο τέλος, ότι είναι η μητέρα της.

  Το είπαμε ήδη, η ιστορία στην «Επιστροφή» είναι περίπου προσχηματική για να δοθεί το φόντο του ισπανικού εμφύλιου πολέμου. Η Σόνια φεύγει από την Αλάμπρα για να ψάξει να βρει τον άνδρα που αγαπά. Παρακολουθώντας την στην αναζήτησή της, βλέπουμε το δράμα των αμάχων. Ο αδελφός της φεύγει με τους φίλους του για να ενωθεί με τους δημοκρατικούς στην πολιορκημένη Μαδρίτη. Παρακολουθώντας τον βλέπουμε το δράμα των μαχητών. Οι δυο φίλοι του θα σκοτωθούν, ενώ ο ίδιος καταφεύγει στη Γαλλία. Οι καταυλισμοί που έφτιαξαν οι Γάλλοι για τους εξόριστους λίγο διαφέρουν από στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επιστρέφοντας στην Ισπανία θα συλληφθεί, θα καταδικαστεί σε τριάντα χρόνια φυλάκισης και θα πεθάνει σε καταναγκαστικά έργα.

  Όσα και να ξέρεις για μια ιστορική περίοδο, πάντα υπάρχει κάτι καινούριο να μάθεις. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι ο κόσμος των ταυρομάχων κατά πλειοψηφία είχε ταχθεί με τον Φάνκο. Ένας αδελφός της Σόνιας είναι ταυρομάχος. Θα εκτελεσθεί από τους δημοκρατικούς, καθώς τον υποπτεύονται ότι κάρφωσε κάποιους γείτονές του.

  Διαβάζουμε: «… σε μια ταυρομαχία, ο αγώνας είναι κάπου κάπου ισορροπημένος και ο ταυρομάχος και το ζώο έχουν ίσες ευκαιρίες» (σελ. 131).

  Σοβαρολογεί η Hislop; Άκου κάπου κάπου! Σπάνια, πολύ σπάνια είναι που θα νικήσει ο ταύρος. Και επειδή εγώ είμαι πάντα με τον ταύρο δεν έχω σκοπό να παρακολουθήσω ποτέ μου ταυρομαχία, μια και κατά 99% θα κερδίσει ο ταυρομάχος και θα νοιώσω θλίψη.

  Διαβάζουμε:

  «…η κατάργηση του codigo civil, του αστικού κώδικα που έδινε στους άντρες τα πρωτεία έναντι των συζύγων τους, είχε τεράστια σημασία… Ο σύζυγος οφείλει να προστατεύει τη γυναίκα και η σύζυγος οφείλει να υπακούει το σύζυγό της… Ο σύζυγος είναι ο εκπρόσωπος

της συζύγου. Εκείνη δεν μπορεί, χωρίς την άδειά του, να εμφανιστεί σε δικαστήριο… Ο παλιός νόμος ουσιαστικά απαγόρευε στις γυναίκες να χωρίσουν τους συζύγους τους» (σελ. 137-138).

  Εύκολο είναι να καταργήσεις έναν codigo civil, έναν αστικό κώδικα, όμως είναι δύσκολο να καταργήσεις ένα θρησκευτικό κώδικα όπως η σαρία. Γι’ αυτό και οι γυναίκες στο ισλάμ την έχουνε βαμμένη.

  Διαβάζουμε:

  «Κανείς από όσους παρακολουθούσαν μια ταυρομαχία δεν θα αμφέβαλλε ποτέ για το δεσμό ανάμεσα σε αυτό το άθλημα και τα ταυροκαθάψια της αρχαίας Κρήτης» (σελ.142-143). Ξέρει άραγε η Hislop ότι ο μινωίτης κρητικός δεν σκότωνε τον ταύρο, δεν κρατούσε καν μαχαίρι, αλλά έπαιζε μαζί του, πηδώντας πάνω από την πλάτη του; Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό με μια ταυρομαχία; [Συμπληρώνω τώρα, στη συνολική ανάρτηση, ότι η λέξη «αποταυρίζομαι» που χρησιμοποιούμε ακόμα στην Κρήτη, πιθανώς να είναι μια νεκρή μεταφορά μιας αρχικής σημασίας, την οποία υποδηλώνει μια πιθανή ετυμολόγηση από το «από+ταύρος», που μάλλον δήλωνε μια κίνηση στα ταυροκαθάψια παρόμοια με την κίνηση του ξεμουδιάσματος].

  Το παρακάτω πραγματικά με εξέπληξε:

  «Το πιο ανησυχητικό ήταν η αίσθηση αποδοκιμασίας σε μερικές περιοχές των δημοκρατικών, όπου οι αφίσες είχαν αρχίσει να παρουσιάζουν τον χορό ως έγκλημα. Τοποθετούνταν από τους αναρχικούς και προκαλούσαν όχι μόνο ενοχές αλλά και φόβο… Guerra a la inmoralidad, πόλεμος στην ανηθικότητα, βοούσε η επικεφαλίδα της αφίσας. Ο χορός συγκαταλεγόταν, μαζί με την κατανάλωση αλκοόλ στα μπαρ, τις εξόδους στον κινηματογράφο και το θέατρο, στα πράγματα που παρεμπόδιζαν τον αγώνα εναντίον του φασισμού» (σελ. 339).

  Μπράβο οι αναρχικοί!

  Πιο πριν είχαμε διαβάσει: «(στην φρανκοκρατούμενη Γρανάδα) οι γυναίκες ήταν υποχρεωμένες να ντύνονται σεμνά, να καλύπτουν τα χέρια τους και να φορούν ψηλούς γιακάδες, αλλά, το πιο σημαντικό, είχε απαγορευτεί η ‘ανατρεπτική’ μουσική όπως και ο χορός. Ο γύψος του καθεστώτος έκανε τη Μερσέντες να θέλει ακόμη περισσότερο να χορέψει» (σελ. 246).

 Τελικά και οι αναρχικοί και οι φρανκιστές τα είχαν με το χορό.

 Η εγκιβωτίζουσα ιστορία στην «Επιστροφή» ξεπερνάει τις 120 σελίδες, δηλαδή ξεπερνάει σε μάκρος, χωρίς να έχει το σασπένς της, την πολύ συντομότερη εγκιβωτίζουσα ιστορία στις «Χίλιες και μια νύχτες» που παρουσιάσαμε πρόσφατα. Νομίζω είναι ένας περιττός πλατειασμός. Το αναγνωστικό ενδιαφέρον το κλέβουν εντελώς οι σελίδες για τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.

  Η μετάφραση μας άρεσε, οι ισπανικές λέξεις που αφθονούν έχουν αποδοθεί σωστά στην προφορά τους, με εξαίρεση το trahe de luces, το ένδυμα των φώτων (suit of lights). Είναι λούθες, όχι λούκες. Και η Mercedes, η μητέρα, είναι Μερθέδες, άντε, Μερσέδες στα λατινοαμερικάνικα, αλλά όχι Μερσέντες. Λίγο ακόμη και ο μεταφραστής θα την έκανε μερσεντές.

  Καλό το βιβλίο, το διάβασα απνευστί. Είμαι βέβαια σε διακοπές, και έχω αυτή την πολυτέλεια.