Sergei Loznitsa, Η δύναμη της αλήθειας (Donbass, 2018)

Sergei Loznitsa, Η δύναμη της αλήθειας (Donbass, 2018)

Από σήμερα στους κινηματογράφους.

  Το Donbass είναι περιοχή της Ουκρανίας, στα ανατολικά σύνορά της, όπου ξέσπασαν εκτεταμένες συμπλοκές μεταξύ φιλορωσικών και μη δυνάμεων. Είχε προηγηθεί η επανάσταση του 2014, που οδήγησε στην αυτοανακήρυξη των λαϊκών δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, στην εισβολή ρώσικων δυνάμεων και στην προσάρτηση της Κριμαίας. Οι συγκρούσεις εναλλάσσονται όλο αυτό το διάστημα με συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός. Η τελευταία συμφωνία κατάπαυσης του πυρός υπογράφηκε στις 8 Μαρτίου του 2019, διαβάζουμε στο αγγλικό λήμμα της βικιπαίδειας, που είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν πολύ οι συγκρούσεις τις επόμενες μέρες.

  Η ταινία αποτελείται από δεκατρία επεισόδια, που στηρίζονται σε ισάριθμα πραγματικά γεγονότα. Καθώς είναι κυρίως ντοκιμαντερίστας ο Λοζνίτσα (έχουμε δει το εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του «Maidan» που αναφέρεται στα συγκλονιστικά γεγονότα του 2014, των οποίων τα παραπάνω αποτελούν τη συνέχεια) κάποια έχουν ντοκιμαντερίστικο χαρακτήρα. Βλέπουμε ένα γάμο, την εκτέλεση δώδεκα πολιτών, τον προπηλακισμό ενός κρατουμένου από το πλήθος, τις επιτάξεις στις δημοκρατίες που γίνονταν με πολύ πρωτότυπο τρόπο, και βέβαια βόμβες που σκορπούν τον θάνατο. Το τελευταίο επεισόδιο είναι εντελώς πρωτότυπο αφηγηματικά, καθώς αναμιγνύει ενδοδιηγητικό και εξωδιηγητικό επίπεδο όπως λέμε στην αφηγηματολογία. Βλέπουμε και εδώ αρκετά μακρά πλάνα, χαρακτηριστικό της ποιητικής του.

  Όπως συμβαίνει σε κάθε χώρα που έχει κατακτηθεί, πάντα παραμένει ένα ποσοστό πληθυσμού από τους κατακτητές, όπως σε εμάς με τους τούρκους. Δεν ξέρω πόσο σεβάστηκαν τα δικαιώματά τους οι ουκρανικές κυβερνήσεις, φαντάζομαι όμως πως δεν τα σεβάστηκε ιδιαίτερα η «φασιστική» κυβέρνηση εκείνης της εποχής, όπως άκουσα στα δικά μας ΜΜΕ ότι τη χαρακτηρίζουν οι ουκρανοί, πράγμα που οδήγησε βέβαια στις εξεγέρσεις, στις οποίες συμμετείχαν από κοινού ρώσοι και ουκρανοί.

  Αντίθεση ουκρανών και ρώσων υπήρχε πάντα, όπως ήξερα ήδη από το 1993, από τη δασκάλα μου τη Σβετλάνα, που ένας λόγος που έφυγαν από την Ρωσία ήταν ότι ο άντρας της ο Σεργκέι ήταν μεν ρώσος, η ίδια όμως ήταν ουκρανή. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ ο εθνικισμός ήταν ιδιαίτερα έντονος, όπως και μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Εμείς οι έλληνες, με το πρόβλημα της Κύπρου, μπορούμε να τους κατανοήσουμε καλύτερα.

  Όμως θα κάνω πάλι την «αποδόμησή» μου, σαν αυτή που έκανα στον «Χατζή Μουράτ».  Αναρωτιέμαι πώς οι λαϊκές αυτές δημοκρατίες στηρίζονται στην στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας, η οποία μετονόμασε το Λένινγκραντ σε Αγία Πετρούπολη. Ανίερες συμμαχίες, όπως αυτή του Πούτιν με τον Ερντογάν σήμερα.

  Και ένα ακόμη σχόλιο.

  Βλέποντας την παραπάνω ταινία άρχισαν να λειτουργούν οι συνειρμοί για την εκτέλεση των πολωνών αξιωματικών στο Κατίν. Καθώς οι αξιωματικοί a priori είναι εθνικιστές, οι ρώσοι, που είχαν πάρει την μισή Πολωνία με τη συνθήκη Μολότοφ-Ρίμπεντροπ (ολόκληρη ήταν δική τους πριν το 1917), σκέφτηκαν ότι θα ήταν καλύτερο να τους βγάλουν από τη μέση. Αργότερα όμως, όταν επιτέθηκε ο Χίτλερ, το μετάνιωσαν, όπως διαβάζω στον σχετικό σύνδεσμο της βικιπαίδειας. 

  Όχι, την ταινία «Ο τελευταίος μάρτυρας» που αναφέρεται στη σφαγή του Κατίν δεν την είδα. Δεν μου αρέσουν ταινίες με unhappy end.

  Η προηγούμενη ταινία του Λοζνίτσα ήταν «Μια γλυκιά γυναίκα».
  Έχοντας δει όλες τις ταινίες μυθοπλασίας του Λοζνίτσα ξέρω τώρα τη θεματική εμμονή του. Οι άνθρωποι είναι γενικώς κακοί και τυραννούν τους κεντρικούς χαρακτήρες. Αλλά ακόμη και αν δεν είναι κακοί, είναι αποκρουστικοί, όπως εκείνοι που διασκεδάζουν με χυδαίο τρόπο στο «Μια γλυκιά γυναίκα» και η νύφη στο «Donbass». Ελάχιστοι μη κεντρικοί χαρακτήρες είναι συμπαθητικοί.