Σπύρος Τσακνιάς (εισαγωγή, ανθολόγηση, απόδοση) Η πίπα του Στάλιν και άλλα (αντι)σοβιετικά ανέκδοτα

Σπύρος Τσακνιάς (εισαγωγή, ανθολόγηση, απόδοση) Η πίπα του Στάλιν και άλλα (αντι)σοβιετικά ανέκδοτα, Κίχλη 2017, σελ. 210

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Είμαι ανεκδοτάς, πράγμα που πριν δώδεκα χρόνια το πλήρωσα ακριβά. Έτσι με ενθουσιασμό πήρα τα «Αντισοβιετικά ανέκδοτα» που μου δάνεισε ο φίλος μου ο Γιώργης ο Μανιαδάκης, τα οποία, μόλις έφτασα σπίτι, τα διάβασα απνευστί, καθισμένος κάτω από την πορτοκαλιά. Καθώς το βιβλίο είναι μικρού σχήματος δεν μου πήρε πάνω από δίωρο.

  Είναι πεποίθησή μου ότι τα πολιτικά ανέκδοτα είναι από τα πιο κρύα που υπάρχουν (με τις εξαιρέσεις, φυσικά). Το επιβεβαίωσα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο.

  Μια άλλη παρατήρησή μου: οι συλλογές ανεκδότων, όπως και οι συλλογές μαντινάδων, περιέχουν βέβαια κάμποσα διαμάντια, όμως αυτά είναι ένα μικρό ποσοστό στο σύνολο. Διαβάζοντας τα ανέκδοτα αυτά σε πολύ λίγα γέλασα, σε περισσότερα χαμογέλασα, ενώ τα περισσότερα δεν μου φάνηκαν ιδιαίτερα χιουμοριστικά. Βέβαια η σάτιρα όλων τους είναι δηκτικότατη, όμως για μένα, κριτήριο για ένα καλό ανέκδοτο δεν είναι το περιεχόμενό του αλλά το πόσο γελάω μ’ αυτό. Έτσι περισσότερο μου άρεσε η κατατοπιστική εισαγωγή του Γιώργου Τσακνιά, που καλύπτει το ένα τρίτο του βιβλίου.

  Αντιγράφω απ’ αυτή: «Πέρα από τον Μπαχτίν, συχνή είναι και η αναφορά στην επιγραμματική φράση του Όργουελ από το «1984»: κάθε αστείο είναι μια μικρή επανάσταση» (σελ. 28).

  Διάβασα πρόσφατα το «1984», αλλά δεν το θυμάμαι. Ίσως γιατί δεν με βρίσκει σύμφωνο. Περισσότερο με βρίσκει σύμφωνο η ρήση του Κρίστι Ντέιβις, που «απαντά στον Όργουελ»: «Τα ανέκδοτα δεν ήταν μικρές επαναστάσεις, ήταν όμως μικροί τόποι ελευθερίας» (σελ. 29).

  Επικίνδυνοι μικροί τόποι ελευθερίας. Όταν τους κάρφωναν στις μυστικές υπηρεσίες, αυτοί που τα έλεγαν το πλήρωναν με τον εγκλεισμό τους σε τόπους μεγάλης ανελευθερίας για κάμποσα χρονάκια. Το καθεστώς δεν αστειευόταν.  

  Θα κάνω μια επιλογή από τα ανέκδοτα με τα οποία γέλασα, τα πιο σύντομα.

  «Ένας Μοσχοβίτης μπαίνει σε ένα ευρύχωρο, πεντακάθαρο κατάστημα. Η πωλήτρια είναι νέα, όμορφη, καλοντυμένη. Τη ρωτάει:

-Έχετε κρέας;

-Όχι, λάθος μαγαζί. Εμείς εδώ δεν έχουμε ψάρι. Θα πάτε απέναντι, εκεί είναι που δεν έχουν κρέας» (σελ. 90).

  Το επόμενο θα το συντομεύσω:

-Καπνίζεις;

-Ναι, καπνίζω λίγο.

-Ο σύντροφος Λένιν δεν κάπνιζε και συμβούλευε τους συντρόφους του να μην καπνίζουν ούτε κι εκείνοι.

-Α, δεν το ήξερα, να το κόψω τότε.

-Πίνεις;

-Πότε πότε.

-Ο σύντροφος Λένιν καταδίκαζε τον αλκοολισμό.

-Να το κόψω τότε.

-Από γυναίκες;

-Ε, ξέρετε, πότε πότε..

-Ξέρεις ο σύντροφος Λένιν…

  Τελικά εγώ είμαι λενινιστής και όχι μαρξιστής (ο Μαρξ κάπνιζε σαν φουγάρο). Δεν κάπνιζα ποτέ μου, έπινα ελάχιστες φορές, αν και, πιο ελάχιστες, μέθαγα κανονικά, αλλά τώρα το έκοψα για λόγους υγείας. Όσο για γυναίκες, δεν χρειάζεται να τις κόψω, στην ηλικία που είμαι σε λίγο θα κοπούν από μόνες τους.

-Γιατί σε φέραν εδώ;

-Γιατί προσπάθησα να περάσω τα σύνορα.

-Μα τι λες; Για κάτι τέτοιο πας φυλακή, όχι ψυχιατρείο!

-Ναι, αλλά εγώ προσπάθησα να περάσω στην Σοβιετική Ένωση (σελ. 99).

  Ένας άλλος τρελός πέρασε τα σύνορα της Ανατολικής Γερμανίας, πριν χρόνια. Αυτός ήταν ο Μπρεχτ.

-Πώς είναι η σοδειά φέτος;

-Έτσι κι έτσι: χειρότερη από πέρσι αλλά καλύτερη από του χρόνου (σελ. 115).

  Το ίδιο και η ελαιοπαραγωγή στην Κρήτη φέτος. Θα είναι χειρότερη από πέρυσι (χάθηκε το 70% λόγω του δάκου) και το μόνο που μένει είναι να ελπίσουμε ότι δεν θα είναι καλύτερη από του χρόνου.

-Ποια είναι η άποψή σου για την οικονομία γενικά;

-Συμμερίζομαι τις αποφάσεις του συνεδρίου και των οργάνων του Κόμματος, απαντά  ο διευθυντής.

-Καλά, δική σου άποψη δεν έχεις;

-Έχω, αλλά δεν τη συμμερίζομαι (σελ. 137).

  Ένας Γάλλος, ένας Άγγλος κι ένας Ρώσος τσακώνονται για την εθνικότητα του Αδάμ:

-Γάλλος ήτανε σίγουρα… Ποιος άλλος θα έκανε τόσο παθιασμένο έρωτα στην Εύα;

-Ήταν Βρετανός. Ένα μήλο είχε και το πρόσφερε στην κυρία. Τζέντλμαν.

-Κυκλοφορούσε ξεβράκωτος, είχε όλο κι όλο ένα μήλο και, παρ’ όλα αυτά, πίστευε αυτό που του λέγανε, ότι ζει στον παράδεισο. Ρώσος ήτανε (σελ. 140).

  Αγεωγράφητοι, αθρησκογράφητοι ήθελα να πω, όλοι τους. Ξέρουμε ότι η Εύα πρόσφερε το μήλο στον Αδάμ και όχι αντίστροφα. Ακόμη κι εγώ το ξέρω, που τα θρησκευτικά δεν ήταν το φόρτε μου.

-Τι είναι σοβιετικό ντουέτο;

-Ένα σοβιετικό κουαρτέτο μετά από συναυλία στο εξωτερικό (σελ. 149).

  Ο πρόεδρος Μάο επισκέπτεται την Τσεχοσλοβακία. Ο πρόεδρος Χουσάκ τον ρωτάει:

-Πόσους αντικομουνιστές έχετε στην Κίνα;

-Μόνο δεκαεφτά εκατομμύρια, λέει ο Μάο. Εσείς;

-Κάπου τόσους κι εμείς (σελ. 171).

  Δεν είναι από τα καλύτερα, αλλά το παρέθεσα γιατί κυκλοφόρησε την εποχή της Χούντας προσαρμοσμένο στα καθ’ ημάς. Τα εκατομμύρια ήταν δέκα, αυτός που ρώτησε ήταν ο Παπαδόπουλος, και αντί για αντικομουνιστές ήταν αντιφρονούντες.

-Τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα, λέει ο απαισιόδοξος.

-Χειρότερα δεν γίνεται, απαντά ο αισιόδοξος (σελ. 175).

  Εν τάξει, σας παρέθεσα τα καλύτερα, αυτός όμως δεν είναι λόγος για να μην αγοράσετε το βιβλίο.