Ελένη Σαββάκη, «Οι παράλληλοι εαυτοί μας και το βουβό δεξί ημισφαίριο»

Δημοσιεύτηκε στα Kρητικά Επίκαιρα την Τετάρτη 28 Μαρτίου 1990

Ελένη Σαββάκη, «Οι παράλληλοι εαυτοί μας και το βουβό δεξί ημισφαίριο», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Από τις «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης» κυκλοφόρησε το βιβλίο της Ελένης Σαββάκη «Οι παράλληλοι εαυτοί μας και το βουβό δεξί ημισφαίριο». Το βιβλίο δεν μας το έστειλαν, αλλά το βρήκα σε βιβλιοπαρουσίαση στο «Περισκόπιο της Επιστήμης». Οι «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης» χρηματοδοτούνται από τους ομογενείς της Αμερικής, και έχουν μια προσφορά με πολύ αξιόλογα βιβλία, τα οποία διακινούνται από τις εκδόσεις «Τροχαλίας». Θα παρακαλούσαμε τους υπεύθυνους να μην μας σνομπάρουν, αλλά να μας στέλνουν τα βιβλία τους. Από τις εκδόσεις τους μόνο το «Για μια ποιητική του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού» του Γ.Μ. Σηφάκη λάβαμε, του οποίου κάναμε μια εκτενή παρουσίαση - λίγο ανορθόδοξη, είναι αλήθεια - το περασμένο καλοκαίρι...
Το μεγάλο προσόν, που διαθέτει το βιβλίο της κ. Σαββάκη είναι, ότι, χωρίς να υστερεί σε επιστημονικότητα, είναι με τέτοιο τρόπο γραμμένο, ώστε να γίνεται πολύ εύκολα, και μάλιστα στο σύνολο του, κατανοητό από άτομα μη ειδικότητας. Η βασική θέση του βιβλίου είναι, ότι το παραμελημένο βουβό δεξί ημισφαίριο έχει μια αξιόλογη λειτουργία, καθώς είναι υπεύθυνο, ανάμεσα στα άλλα, για την συνθετική σκέψη, την αντίληψη χώρου, τα αισθήματα, τις συγκινήσεις, τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την καλλιτεχνική έκφραση.
Όμως το ημισφαίριο αυτό παραμελείται από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, καθώς τα εκπαιδευτικά του προγράμματα στηρίζονται σε λεκτικό υλικό, απευθυνόμενα στο αριστερό ημισφαίριο, που ελέγχει το λόγο. Ακόμη και τα λεγόμενα «εποπτικά μέσα», που υποτίθεται, ότι πρέπει να συνοδεύουν τον διδακτικό λόγο, ελλείπουν από τα σχολεία μας, και σαν εκπαιδευτικός μπορώ να σας το διαβεβαιώσω από πρώτο χέρι. Η εκπαιδευτική τηλεόραση είναι πια θεσμός εδώ και μερικά χρόνια, όμως μόνο ατομική χρήση μπορεί να γίνει από τους μαθητές, μια και τα σχολεία δεν διαθέτουν ούτε τηλεόραση, ούτε βίντεο, που αποτελεί το απαραίτητο συμπλήρωμα για τη σωστή αξιοποίηση των εκπαιδευτικών εκπομπών. Παρολαυτά εμείς δεν απελπιζόμαστε, πάντα θα διεκδικούμε το 15% για την Παιδεία.
Και μια και η κ. Σαββάκη προπαγανδίζει το δεξί ημισφαίριο, το βιβλίο της είναι γεμάτο σχήματα και εικόνες, που απευθύνονται στην ολιστική εποπτεία του δεξιού ημισφαιρίου. Ένα άλλο πλεονέκτημα που έχει το βιβλίο, είναι ότι παρουσιάζει τα σημεία επαφής ανάμεσα στην νευρολογία, κοινωνιοβιολογία, ψυχολογία και κοινωνιολογία, επιστήμες που όλες τους μελετούνε, τουλάχιστον κάποιες από τις παραμέτρους της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τονίζοντας πόσο σημαντική είναι μα διεπιστημονική προσέγγισή της.
Καλά, δεν έχει και κανένα ελάττωμα το βιβλίο; Κάθε βιβλιοκριτικός, που σέβεται τον εαυτό του, θα πρέπει να βρίσκει και κάποια λάθη. Το πρώτο, που βρήκα είναι ότι η λέξη «νοραδρενεργικές» πρέπει να προηγείται της συντομογραφίας ΝΑ, γιατί ο μέσος αναγνώστης είναι δύσκολο να υποψιαστεί τι σημαίνει. Ακόμη πιστεύουμε, ότι η «μετασχηματιζόμενη γραμματική» του Τσόμσκι μάλλον είναι μετασχηματιστική γραμματική, τουλάχιστον κατά τον Μπαμπινιώτη. Η γραμματική της «βαθιάς δομής» μετασχηματίζει και δεν μετασχηματίζεται. Τέλος ο εαυτός μας είναι ομιλών κι όχι ομιλούν (ομιλών, ομιλούσα, ομιλούν). Στην Κρήτη μπορεί να λέμε «μιλείς», όμως στη δημοτική είναι «μιλάς». Να συμπληρώσω τέλος μια επιβεβαίωση, που βρήκα σ' αυτό το βιβλίο, σε κάποια θέση μου, που εκτέθηκε στο άρθρο «Σκέψεις και σχόλια για τη γλώσσα», Νεοελληνική Παιδεία τεύχος 13. Εκεί υποστηρίξαμε, υπερθερματίζοντας, την άποψη του κ. Μπαμπινιώτη, ότι το οπτικό σημαίνον (το οποίο παριστάνει σε σχετικό σχήμα με διακεκομμένη γραμμή) έχει πλήρη ισοτιμία με το ακουστικό, του οποίου δεν αποτελεί απλή μεταγραφή, σε γλώσσες όπως οι ιδεογραφικές. Η αντίληψή μου για την ισοτιμία αυτή πιστεύω, ότι ενισχύεται από αυτό που παραθέτει η κ. Σαββάκη στο βιβλίο της, ότι η γωνιώδης έλικα του αριστερού ημισφαιρίου είναι υπεύθυνη για την αντίληψη μόνο της συλλαβικής γραφής και όχι για την αντίληψη της ιδεογραφικής γραφής (η υπογράμμιση δική της). Ίσως η «ολιστική» ανάγνωση της ιδεογραμματικής γραφής να εδράζεται στο δεξί ημισφαίριο, και ένα σχετικό εύρημα (το οποίο ή δεν έχει γίνει ακόμα ή δεν το έχει υπόψη της η κ. Σαββάκη) δεν θα με εξέπληττε καθόλου. Και αν θυμάμαι καλά κάτι, που άκουσα από τον κ. Τσολάκη σε σεμινάριο που διοργάνωσε η «Νεοελληνική Παιδεία», η ικανότητα των γιαπωνέζων να φτιάχνουν ανθοδέσμες ίσως ενισχύεται από την «ολιστική» αντίληψη, που τους καλλιεργεί η ιδεογραφική γραφή τους.