Michelangelo Antonioni, Η κόκκινη έρημος

Michelangelo Antonioni, Η κόκκινη έρημος (1964)

Είχα αποφασίσει να δω πακέτο τον Yasujiro Ozu, όμως διαβάζοντας βιβλία για το σινεμά, το ένα μετά το άλλο, βλέπω να αναφέρονται όλοι σε όρισμένες ταινίες, και έτσι αποφάσισα να μεταθέσω το αρχικό σχέδιο και να δω κάποιες από αυτές. Είδα κάμποσες αναφορές σ’ αυτή την ταινία του Αντονιόνι, και έτσι αποφάσισα να ξεκινήσω απ’ αυτήν.
Νομίζω την αναφέρει και ο Παζολίνι ως παράδειγμα ποιητικού κινηματογράφου, στο «Ο κινηματογράφος της ποίησης» που παρουσιάσαμε προχθές. Εκεί μιλάει για την εικαστικότητα του κάδρου, που το θεωρεί ως το κατ’ εξοχήν στοιχείο του ποιητικού σινεμά. Το διαπιστώσαμε αυτό στον Αντονιόνι. Κάθε κάδρο του είναι και ένας πίνακας. Στους εσωτερικούς χώρους κυριαρχούν οι ευθείες γραμμές, κυρίως οριζόντιες και κάθετες, σε μια κυβιστική λογική. Στους εξωτερικούς, εικόνες ενός σκοτεινού ομιχλώδους ιμπρεσιονισμού. Κάποιες φορές έχουμε κάδρα με έντονα χρωματισμένες επιφάνειες, με κυρίαρχο το κόκκινο.
Και η υπόθεση;
Δεν υπάρχει υπόθεση με την αριστοτελική αντίληψη, δηλαδή πράξεως σπουδαίας και τελείας (δηλαδή με αρχή, μέση και τέλος). Δεν υπάρχει καμιά εικόνα καταδίωξης, κανένας φόνος (σπουδαίας). Όλη η ταινία αναφέρεται σε επεισόδια στα οποία εικονογραφείται ο ταραγμένος ψυχισμός της Μόνικα Βίττι. Τέλος, αν υπάρχει κάποιο σασπένς, αυτό είναι υποτυπώδες, σε αντίθεση με το blow up, όπου εδώ υπάρχει σασπένς, αστυνομικό σασπένς, αλλά όχι τέλος με την κλασική του μορφή, όπως το ξέρουμε, την ανακάλυψη δηλαδή του δολοφόνου. Μάλλον ο Αντονιόνι αρέσκεται στη σκιαγράφηση πορτραίτων, πορτραίτων αποκλινόντων χαρακτήρων. Όσο για την «τρελή» Μόνικα Βίτι (φιλενάδα του εκείνη την εποχή), να αναφέρουμε απλά ότι το θέμα της τρελής γυναίκας είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα του θεάτρου Nô. Αντιγράφω από το βιβλίο μου «Εισαγωγή στο θέατρο της Ιαπωνίας και της Κίνας»:
«Η κύρια υποομάδα όμως είναι εκείνη που περιλαμβάνει έργα τρέλας, και ονομάζονται monogurui-mono, ή kyojo-mono, έργα με τρελή γυναίκα, μια και αυτή είναι συνήθως το τρελό πρόσωπο. Το διαταραγμένο ψυχικά άτομο θεωρείται ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση καταληψίας. Στο Nô δεν απεικονίζεται η τελική συντριβή, αλλά περισσότερο η πορεία που οδηγεί το άτομο στην τρέλα. Η τρέλα θεωρείται ως μια υψηλή πνευματική κατάσταση που συνοδεύεται με το χωρισμό από το εγώ».
Αλλά δεν μπορώ να γενικεύσω με δυο μόνο ταινίες (θα έχω δει και άλλες που δεν τις θυμάμαι), ίσως να τον πάρω και αυτόν πακέτο.