Νίκος Καζαντζάκης, Ο φτωχούλης του θεού, Αθήνα 1964, εκδόσεις Ελ. Καζαντζάκη, σελ. 371
Μια συνέντευξη του Καζαντζάκη για τον Φτωχούλη του θεού κατέβηκε από το youtube, αλλά την ανάρτησα στο facebook, από όπου μπορείτε να την ακούσετε
Η πρώτη μου επαφή με τον Καζαντζάκη ήταν με τον Φτωχούλη του Θεού. Θυμάμαι, ήμουν μαθητής δευτέρας γυμνασίου, και στις γιορτές, νομίζω των Χριστουγέννων, γύρισε στο χωριό ο ξάδελφός μου ο Γιώργης ο Τζανετάκης, που σπούδαζε δάσκαλος στην παιδαγωγική ακαδημία Ηρακλείου. Μαζί του κρατούσε και τον Φτωχούλη του Θεού.
Δεν υπήρχε περίπτωση να μου τον δανείσει, τον είχε μισοδιαβασμένο και ήθελε να τον τελειώσει. Εγώ όμως τι έκανα: πήρα ένα τετράδιο και αντέγραφα ό, τι είχε υπογραμμίσει (τα σπίτια μας είναι γειτονικά στο χωριό), όταν αυτός δεν ήταν σπίτι ή ασχολιόταν με κάτι άλλο.
Γέμισα αρκετές σελίδες, δεν θυμάμαι πόσες. Τις διάβαζα και τις ξαναδιάβαζα με θαυμασμό. Τις τρεις προσευχές της ψυχής τις θυμάμαι από τότε. Η ψυχή, που παρομοιάζεται με δοξάρι, προσεύχεται και λέγει: «-Θεέ μου, τέντωσέ με, αλλιώς θα σαπίσω. –Θεέ μου, μη με παρατεντώσεις, γιατί θα σπάσω. –Θεέ μου, παρατέντωσέ με κι ας σπάσω». Λίγα χρόνια αργότερα τις βρήκα σαν μότο στο βιβλίο Bioenergetics του αμερικανού ψυχολόγου Alexander Lowen. Και ένα απόσπασμα ακόμη, που το έχω βάλει σαν μότο στο blog μου: -Πολύ ψηλά 'ναι ο ουρανός, δεν τον φτάνω, καλή 'ναι η γη, περίκαλη κοντά μου. -Δεν υπάρχει πράμα πιο κοντά μας από τον ουρανό. Η γη είναι κάτω από τα πόδια μας και την πατούμε. Ο ουρανός είναι μέσα μας».
Σε ανάμνηση εκείνης της εποχής έκανα και τώρα κάτι παρόμοιο, για τους αναγνώστες αυτής της ανάρτησης: έχω αντιγράψει σε ξεχωριστό αρχείο αυτά που υπογράμμισα. Δυστυχώς δεν μπορεί να αναρτηθεί στο blog γιατί αν και είναι αρχείο word, τα αποσπάσματα είναι επικολλημένα σαν εικόνες. Μπορείτε να το βρείτε στον κατάλογο με τις αναρτήσεις μου, στον αριθμό 540 http://www.babisdermitzakis.gr/criticism.html και να το κατεβάσετε, όσοι ενδιαφέρεστε.
Τον Φτωχούλη του Θεού, όπως και τα υπόλοιπα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη, τα διάβασα αργότερα. Μου τα δάνεισε ο φίλος μου ο Αντώνης ο Μουστακάκης, όταν του τα έφερε ο πατέρας του από την Αθήνα.
Τον Φτωχούλη του Θεού, όπως και τον Καπετάν Μιχάλη, τον διάβασα και στα αγγλικά. Ο κος Σταυρακάκης με είχε αποβάλει διαπαντός από το φροντιστήριο αγγλικών του στην Ιεράπετρα (παραήμουν άτακτος, όμως ας μην επεκταθώ σε αυτή τη βιογραφική λεπτομέρεια, νομίζω την έχω γράψει αλλού), και εγώ, επειδή ήθελα να μάθω οπωσδήποτε αγγλικά, αγόρασα τις αγγλικές μεταφράσεις, και με τη βοήθεια λεξικού και έχοντας και το πρωτότυπο δίπλα (το αγόρασα κι αυτό εν τω μεταξύ), τις διάβασα.
Όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη τα διάβασα τότε δυο φορές. Όμως είχα δώσει στον εαυτό μου την υπόσχεση ότι κάποτε θα τα διάβαζα μια φορά ακόμη. Ξεκίνησα με τον Ζορμπά, όταν διορίστηκα. Και σταμάτησα. Άλλα πράγματα πήραν προτεραιότητα. Συνέχισα μόλις πέρυσι, με τον Τελευταίο Πειρασμό και την Αναφορά στον Γκρέκο. Φέτος είχε σειρά ο Φτωχούλης του Θεού.
Ξέρω ότι ο περισσότερος κόσμος προτιμά άλλα έργα του Καζαντζάκη, και κυρίως την Αναφορά στον Γκρέκο. Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα έβαζαν τον Φτωχούλη τελευταίο στη λίστα.
Εγώ τον είχα πρώτο. Ήταν το βιβλίο που μου άρεσε περισσότερο από όλα τα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη. Όμως, μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια, θα εξακολουθούσε να μου αρέσει το ίδιο; Το ξεκίνησα έχοντας αυτό τον ενδοιασμό.
Τελικά βλέπω ότι τόσο στις ιδέες μου όσο και στις προτιμήσεις μου έχω μείνει ολότελα σταθερός. Αυτά που μου άρεσαν στα νιάτα μου αυτά μου αρέσουν και τώρα, αυτά που πίστευα στα νιάτα μου αυτά πιστεύω και τώρα-με μικροδιαφορές βέβαια.
Αυτό που κάνει τον Φτωχούλη να διαφέρει από τα άλλα μυθιστορήματα είναι πως εδώ η πλοκή είναι υποτυπώδης. Ο Φτωχούλης είναι ένα μωσαϊκό από σύμβολα, αποφθεγματικές εκφράσεις, παραβολές, αλληγορικές εικόνες και επεισόδια. Ο μυστικισμός του Καζαντζάκη (στα νιάτα του ήθελε να γίνει αρχηγός θρησκείας) μπορεί μεν να βρήκε την πιο ακραία του έκφραση στην Ασκητική, όμως πιστεύω ότι την πιο ολοκληρωμένη την βρήκε στον Φτωχούλη.
Στον Φτωχούλη ο Καζαντζάκης δεν υμνεί μόνο τον άγιο σαν άγιο, αλλά και σαν ισχυρή προσωπικότητα, που αγωνίζεται με όλες του τις δυνάμεις για αυτό που έχει θέσει ως στόχο ζωής και θυσιάζει τα πάντα γι’ αυτόν. Ο Φτωχούλης έχει την αγνότητα του Χριστού και του Μανωλιού, αλλά και τη δύναμη του Καπετάν Μιχάλη.
Δεν θέλω να γράψω περισσότερα, έχουν γραφεί εξάλλου τόσα πολλά για τον Καζαντζάκη. Ούτε να σχολιάσω αποσπάσματα, που είναι τόσα πολλά. Θα παραθέσω όμως εδώ ένα που νομίζω κρύβει όλη την κοσμοθεωρία του, που θα της έδινα το όνομα «ηρωικός μηδενισμός»: «Ποιος ξέρει, το να ζητάς το Θεό, αυτό είναι Θεός» (σελ. 34). Τα αποσπάσματα που έχω επιλέξει μπορείτε να τα βρείτε στον σύνδεσμο που παραθέτω παραπάνω.
Μια συνέντευξη του Καζαντζάκη για τον Φτωχούλη του θεού κατέβηκε από το youtube, αλλά την ανάρτησα στο facebook, από όπου μπορείτε να την ακούσετε
Η πρώτη μου επαφή με τον Καζαντζάκη ήταν με τον Φτωχούλη του Θεού. Θυμάμαι, ήμουν μαθητής δευτέρας γυμνασίου, και στις γιορτές, νομίζω των Χριστουγέννων, γύρισε στο χωριό ο ξάδελφός μου ο Γιώργης ο Τζανετάκης, που σπούδαζε δάσκαλος στην παιδαγωγική ακαδημία Ηρακλείου. Μαζί του κρατούσε και τον Φτωχούλη του Θεού.
Δεν υπήρχε περίπτωση να μου τον δανείσει, τον είχε μισοδιαβασμένο και ήθελε να τον τελειώσει. Εγώ όμως τι έκανα: πήρα ένα τετράδιο και αντέγραφα ό, τι είχε υπογραμμίσει (τα σπίτια μας είναι γειτονικά στο χωριό), όταν αυτός δεν ήταν σπίτι ή ασχολιόταν με κάτι άλλο.
Γέμισα αρκετές σελίδες, δεν θυμάμαι πόσες. Τις διάβαζα και τις ξαναδιάβαζα με θαυμασμό. Τις τρεις προσευχές της ψυχής τις θυμάμαι από τότε. Η ψυχή, που παρομοιάζεται με δοξάρι, προσεύχεται και λέγει: «-Θεέ μου, τέντωσέ με, αλλιώς θα σαπίσω. –Θεέ μου, μη με παρατεντώσεις, γιατί θα σπάσω. –Θεέ μου, παρατέντωσέ με κι ας σπάσω». Λίγα χρόνια αργότερα τις βρήκα σαν μότο στο βιβλίο Bioenergetics του αμερικανού ψυχολόγου Alexander Lowen. Και ένα απόσπασμα ακόμη, που το έχω βάλει σαν μότο στο blog μου: -Πολύ ψηλά 'ναι ο ουρανός, δεν τον φτάνω, καλή 'ναι η γη, περίκαλη κοντά μου. -Δεν υπάρχει πράμα πιο κοντά μας από τον ουρανό. Η γη είναι κάτω από τα πόδια μας και την πατούμε. Ο ουρανός είναι μέσα μας».
Σε ανάμνηση εκείνης της εποχής έκανα και τώρα κάτι παρόμοιο, για τους αναγνώστες αυτής της ανάρτησης: έχω αντιγράψει σε ξεχωριστό αρχείο αυτά που υπογράμμισα. Δυστυχώς δεν μπορεί να αναρτηθεί στο blog γιατί αν και είναι αρχείο word, τα αποσπάσματα είναι επικολλημένα σαν εικόνες. Μπορείτε να το βρείτε στον κατάλογο με τις αναρτήσεις μου, στον αριθμό 540 http://www.babisdermitzakis.gr/criticism.html και να το κατεβάσετε, όσοι ενδιαφέρεστε.
Τον Φτωχούλη του Θεού, όπως και τα υπόλοιπα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη, τα διάβασα αργότερα. Μου τα δάνεισε ο φίλος μου ο Αντώνης ο Μουστακάκης, όταν του τα έφερε ο πατέρας του από την Αθήνα.
Τον Φτωχούλη του Θεού, όπως και τον Καπετάν Μιχάλη, τον διάβασα και στα αγγλικά. Ο κος Σταυρακάκης με είχε αποβάλει διαπαντός από το φροντιστήριο αγγλικών του στην Ιεράπετρα (παραήμουν άτακτος, όμως ας μην επεκταθώ σε αυτή τη βιογραφική λεπτομέρεια, νομίζω την έχω γράψει αλλού), και εγώ, επειδή ήθελα να μάθω οπωσδήποτε αγγλικά, αγόρασα τις αγγλικές μεταφράσεις, και με τη βοήθεια λεξικού και έχοντας και το πρωτότυπο δίπλα (το αγόρασα κι αυτό εν τω μεταξύ), τις διάβασα.
Όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη τα διάβασα τότε δυο φορές. Όμως είχα δώσει στον εαυτό μου την υπόσχεση ότι κάποτε θα τα διάβαζα μια φορά ακόμη. Ξεκίνησα με τον Ζορμπά, όταν διορίστηκα. Και σταμάτησα. Άλλα πράγματα πήραν προτεραιότητα. Συνέχισα μόλις πέρυσι, με τον Τελευταίο Πειρασμό και την Αναφορά στον Γκρέκο. Φέτος είχε σειρά ο Φτωχούλης του Θεού.
Ξέρω ότι ο περισσότερος κόσμος προτιμά άλλα έργα του Καζαντζάκη, και κυρίως την Αναφορά στον Γκρέκο. Νομίζω ότι οι περισσότεροι θα έβαζαν τον Φτωχούλη τελευταίο στη λίστα.
Εγώ τον είχα πρώτο. Ήταν το βιβλίο που μου άρεσε περισσότερο από όλα τα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη. Όμως, μετά από σχεδόν πενήντα χρόνια, θα εξακολουθούσε να μου αρέσει το ίδιο; Το ξεκίνησα έχοντας αυτό τον ενδοιασμό.
Τελικά βλέπω ότι τόσο στις ιδέες μου όσο και στις προτιμήσεις μου έχω μείνει ολότελα σταθερός. Αυτά που μου άρεσαν στα νιάτα μου αυτά μου αρέσουν και τώρα, αυτά που πίστευα στα νιάτα μου αυτά πιστεύω και τώρα-με μικροδιαφορές βέβαια.
Αυτό που κάνει τον Φτωχούλη να διαφέρει από τα άλλα μυθιστορήματα είναι πως εδώ η πλοκή είναι υποτυπώδης. Ο Φτωχούλης είναι ένα μωσαϊκό από σύμβολα, αποφθεγματικές εκφράσεις, παραβολές, αλληγορικές εικόνες και επεισόδια. Ο μυστικισμός του Καζαντζάκη (στα νιάτα του ήθελε να γίνει αρχηγός θρησκείας) μπορεί μεν να βρήκε την πιο ακραία του έκφραση στην Ασκητική, όμως πιστεύω ότι την πιο ολοκληρωμένη την βρήκε στον Φτωχούλη.
Στον Φτωχούλη ο Καζαντζάκης δεν υμνεί μόνο τον άγιο σαν άγιο, αλλά και σαν ισχυρή προσωπικότητα, που αγωνίζεται με όλες του τις δυνάμεις για αυτό που έχει θέσει ως στόχο ζωής και θυσιάζει τα πάντα γι’ αυτόν. Ο Φτωχούλης έχει την αγνότητα του Χριστού και του Μανωλιού, αλλά και τη δύναμη του Καπετάν Μιχάλη.
Δεν θέλω να γράψω περισσότερα, έχουν γραφεί εξάλλου τόσα πολλά για τον Καζαντζάκη. Ούτε να σχολιάσω αποσπάσματα, που είναι τόσα πολλά. Θα παραθέσω όμως εδώ ένα που νομίζω κρύβει όλη την κοσμοθεωρία του, που θα της έδινα το όνομα «ηρωικός μηδενισμός»: «Ποιος ξέρει, το να ζητάς το Θεό, αυτό είναι Θεός» (σελ. 34). Τα αποσπάσματα που έχω επιλέξει μπορείτε να τα βρείτε στον σύνδεσμο που παραθέτω παραπάνω.
Posts
No comments:
Post a Comment