Κολμ Τόιμπιν, Χένρι Τζέημς, ο δάσκαλος

Κολμ Τόιμπιν, Χένρι Τζέημς, ο δάσκαλος (μετ. Εμμανουήλ Σκιαθάτος), Ωκεανίδα 2007, σελ. 562

  Και φτάνουμε στο 6^ο και τελευταίο από τα βιβλία που αγόρασα στο πανηγύρι της αγίας Γλυκερίας. Σειρά θα έχουν βιβλία που αγόρασα πρόσφατα.

  Τελικά νόμισα ότι αγόρασα ένα βιβλίο του Χένρι Τζέημς με τίτλο «Ο δάσκαλος» και πιάνοντάς το διαπιστώνω ότι συγγραφέας είναι ο Κολμ Τόιμπιν και ο τίτλος του βιβλίου είναι «Χένρι Τζέημς, ο δάσκαλος». Διαβάζοντάς το όμως δεν κατάλαβα γιατί αυτό το «δάσκαλος», πουθενά δεν εμφανίζεται με αυτή την ιδιότητα ο Τζέημς, ούτε κυριολεκτικά ούτε μεταφορικά.

  Δεν έχει και τόση σημασία. Αφού το βιβλίο αναφέρεται στη ζωή του Χένρι Τζέημς είναι από μόνο του ενδιαφέρον. Όμως δεν είναι ακριβώς αυτοβιογραφία, αναφέρεται μόνο σε μια περίοδο της ζωής του Τζέημς, από τον Ιανουάριο του 1895 έως τον Οκτώβριο του 1899.

  Είναι το δεύτερο βιβλίο αυτού του είδους που διαβάζω, τη μυθιστορηματική απόδοση μιας περιόδου της ζωής ενός συγγραφέα. Το πρώτο ήταν το Ein liebender Mann του Martin Walser, που αναφέρεται στον έρωτα του εβδομηντατριάχρονου Γκαίτε με μια δεκαοχτάχρονη κοπέλα.

  Για τον Τζέημς έχω γράψει άλλη μια φορά, πριν δυο χρόνια, για το μυθιστόρημά του «Τα λάφυρα του Πόιντον». Θα ήθελα επίσης να ξαναδιαβάσω κάποια στιγμή το «Στρίψιμο της βίδας» και την «Πλατεία Ουάσινγκτον» που κάναμε στο πανεπιστήμιο, στο Τμήμα Αγγλικών Σπουδών, καθώς και την «Ντέιζι Μίλερ», που διαβάζω ότι είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα έργα του. Ελπίζω.

  Ο Τζέημς, μαθαίνω, έχει ιρλανδική καταγωγή, και ο συγγραφέας του βιβλίου είναι ιρλανδός. Φαντάζομαι δεν είναι τυχαίο. Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του μιλάει αρκετά για τους άγγλους κατακτητές.

  Το βιβλίο είναι πολύ καλογραμμένο και, απ’ όσο θυμάμαι τα «Λάφυρα του Πόιντον», έχει ένα αρκετά Τζεημσιανό ύφος. Αναφέρεται σε επεισόδια της ζωής του Τζέημς που έχουν ιδιαίτερο αφηγηματικό ενδιαφέρον, και γι’ αυτό φαντάζομαι ο Τόιμπιν επέλεξε εκείνο το διάστημα της ζωής του κατά το οποίο συνέβησαν. Όμως η «αφήγησή» του τα κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, και θα τολμούσα να πω ότι ακόμη και αν αναφέρονταν σε ένα εντελώς άσημο συγγραφέα θα άξιζε τον κόπο να διαβάσει κανείς αυτό το βιβλίο.  

  Διαβάζουμε:

  «… τον ευχαριστούσε που κανείς δεν μπορούσε να του προσάψει πως έκανε και την ελάχιστη προσπάθεια για να προωθήσει τη δημοτικότητα των βιβλίων του» (σελ. 41).

  Υπάρχει τέτοιος συγγραφέας σήμερα; Θα τολμούσα να πω όχι, για τον απλούστατο λόγο ότι σήμερα χωρίς promotion ένας συγγραφέας δεν θα μπορέσει να καταφέρει πολλά πράγματα. Όσοι έχουν υψωμένο το βλέμμα τους στον Παρνασσό της λογοτεχνίας πρέπει κάποια στιγμή να το χαμηλώσουν, για να αντιληφθούν ότι και το βιβλίο είναι ένα εμπόρευμα, όπως και τα άλλα προϊόντα ενός υπερκαταστήματος δίπλα στα οποία, σε χωριστό πάγκο βέβαια, εκτίθεται.

  Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο για να βρω τις υπογραμμίσεις μου βλέπω ότι υπάρχουν αρκετές βιογραφικές λεπτομέρειες για τον Όσκαρ Ουάιλντ τις οποίες αγνοούσα. Δεν συμμερίζομαι όμως καθόλου την υποτίμηση που έτρεφε ο Τζέημς για τα θεατρικά του, τον θεωρώ από τους κορυφαίους.

  Την ομοφυλοφιλία του ο Όσκαρ Ουάιλντ την πλήρωσε ακριβά· όπως άλλωστε και ο πατέρας της νίκης (όχι ο Τσώρτσιλ, δεν ήταν αυτός), ο Άλαν Τιούρινγκ, που έσπασε τους κώδικες των ναζί, κάπου εβδομήντα χρόνια αργότερα. Ο ομοφυλόφιλος όμως Τζέημς ήταν κρυπτο-, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που να μην είναι ολότελα σίγουρο.

  Θα κλείσουμε με ένα δεκαπεντασύλλαβο που έπεσε στο μάτι μας, κατά το συνήθειό μας: Οι σκέψεις της τριγύριζαν σ’ εκείνες τις εικόνες (σελ. 309).