Έφη Βενιανάκη, Σε ακανόνιστο ρεύμα

Έφη Βενιανάκη, Σε ακανόνιστο ρεύμα, Ψυχογιός 2016, σελ. 2012

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Συγκινητικό σαν ιστορία, επινοητικό σαν πλοκή, μαγευτικό σαν γλώσσα, το καινούριο μυθιστόρημα της Έφης Βενιανάκη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

  Συγκινητικό:

  Αναφέρεται στην θλιβερή ιστορία μιας κοπέλας που οδηγήθηκε στην αυτοκτονία. Εγκατάλειψη από τον πατέρα στα δεκατρία της χρόνια, κατάθλιψη στα εφηβικά με απόπειρες αυτοκτονίας και νοσηλείας, ένα ατύχημα στο πόδι που της στοίχισε την καριέρα της ως ταλαντούχα χορεύτρια και επέσπευσε το τέλος μιας σχέσης που έτσι κι αλλιώς ήταν υπό προθεσμία, το κύλισμα στο βούρκο των στριπτιζάδικων με την τελική ψυχολογική συντριβή.

  Επινοητικό σαν πλοκή:

  Την πτώση της από το μπαλκόνι τη βλέπει μια κοπέλα που περνάει την κατάθλιψη της εγκατάλειψης. Την ακολουθεί στο νοσοκομείο, της κάνει παρέα ενώ βρίσκεται σε κόμμα, της μιλάει, της πιάνει το χέρι, την ενθαρρύνει. Και παρακολουθούμε διαδοχικά το λόγο των δύο κοριτσιών, της Ανθής που έκανε την απόπειρα και της Μαρίας που υπήρξε μάρτυράς της, ένας λόγος που ενώ έχει αποδέκτη το άλλο πρόσωπο, σε μεγάλο βαθμό είναι και εσωτερικός μονόλογος, συγκροτημένος όμως και όχι όπως ο διαταραγμένος συντακτικά και συνειρμικά «χείμαρρος συνείδησης». Εξαίρεση αποτελεί μια μακροσκελής περίοδος όπου συναντάς τελεία μετά από σχεδόν μια σελίδα (σελ. 137-138).

  Μαγευτικό σαν γλώσσα:

  Η γλώσσα είναι αρκετά ποιητική, ένα χαρακτηριστικό που παρατηρούμε συχνά στη γυναικεία γραφή. Μάλιστα υπάρχουν εμβόλιμες παράγραφοι με διαφορετική γραμματοσειρά, συχνά ιδιαίτερα ποιητικοί. Παραθέτουμε δειγματικά μια μικρή.

  «Ίσως φταίγαν τα στεφάνια του κλήδονα που πηδούσα από μικρή-

βουβή μάγισσα θερινού ηλιοστασίου-

φλεγόμενη σε αναθυμιάσεις πεθαμένων λουλουδιών – προέβλεπα τα μελλούμενα στις νωπές στάχτες –

Πάσχω από την Ιερή Νόσο. Μελαγχολία τ’ όνομά της» (σελ. 171). 

  Αλλά δεν είναι μόνο η ποιητικότητα της γλώσσας ως λυρισμός, ως ξεχείλισμα αισθημάτων. Για δεύτερη φορά ανιχνεύω ένα μετρικό κυματισμό σε αρκετές προτάσεις και φράσεις, σε όλα τα μέτρα της παραδοσιακής μας ποίησης (η πρώτη ήταν στην «Πολυφίλητη» του Νίκου Ψιλάκη). Ενδεικτικά παραθέτω:

  «Ούτε ένα αυγό δεν υπήρχε, γαμώ τη ζωή μου» (ανάπαιστος, σελ. 17).

  «Μη μου λες να μη φωνάζω. Όπως θέλω θα μιλάω και θα λέω ό,τι θέλω» (τροχαίος, σελ. 54).

  «Κάτι δακρύζει στα χείλη μου (δάχτυλος, σελ. 90).

  «και βγαίνω στο δρόμο» (αμφίβραχυς, σελ. 134).

 Και βέβαια έχουμε και τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο, τον οποίο ανιχνεύω υποσυνείδητα σε κάθε κείμενο που διαβάζω, ακόμη και σε δικά μου κείμενα, όπως στην τελευταία μου ανάρτηση για τον «Armadale» του Wilkie Collins. Τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους τους παραθέτω κάθε φορά στο τέλος.

  Μόλις άκουσα σε ένα βίντεο στο youtube  που μου έστειλε μια φίλη ότι ένας τρόπος για να μειώσεις τις αρνητικές συνέπειες του στρες είναι να προσφέρεις στον συνάνθρωπό σου. Η Μαρία, παραστεκόμενη στην Ανθή (κάθε μέρα βρίσκεται δίπλα στο κρεβάτι της στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται σε κώμα), «ακούγοντας», ποιητική αδεία, την εξομολόγησή της, βοηθιέται να ξεπεράσει τη δική της κατάθλιψη, κατάθλιψη που της προκάλεσε η εγκατάλειψη από το φίλο της.  Διαβάζουμε:

  «Εσύ, Ανθή, κατάφερες να καταρρίψεις τις άμυνές μου, να ξαναβρώ το κορίτσι που είχα αφήσει πίσω μου. Διαχειρίζομαι πιο ώριμα τα συναισθήματά μου, αλλά ταυτόχρονα με παρακολουθώ ψυχρά. Σαν να συνομιλώ με το άρρωστο κομμάτι του εαυτού μου, να επικοινωνώ με το υποσυνείδητό μου μ’ ένα θεαματικό τρόπο» (σελ. 131).

  Και η Ανθή,

  «Μην επιτρέψετε να σας τσακίσουν. Μια περαστική κρίση είναι αυτό που βιώνετε. Μην παραμείνετε στην παθητική κατάσταση. Μη χάσετε την κοινωνική και πνευματική σας ελευθερία. Δεν είστε ιδιοκτησία κανενός. Ξυπνήστε, κορίτσια, δουλέψτε με τον εαυτό σας» (σελ. 143), συμβουλεύει φεύγοντας από την ψυχιατρική κλινική. Τώρα, τι ήταν αυτό που στράβωσε μετά και την έκανε να φουντάρει από το μπαλκόνι;

  Και κάποια αποσπάσματα ακόμη:

  «Αλήθεια, την είδες την ταινία Οι ζωές των άλλων;» (σελ. 32).

  Εγώ την είδα.

  «Βρεθήκαμε τυχαία σ’ ένα κινηματογράφο, μόνη αυτή, μόνη και εγώ, μας ένωσε Η πηγή της ζωής του Αρονόφσκι» (σελ. 77).

  Αυτή δεν την είδα, αλλά λέω να τη δω, αφού τόσο άρεσε στη Μαρία.

  «Χθες είδα (γράφει η Μαρία) τα 21 γραμμάρια για τρίτη φορά στο βίντεο» (σελ. 131-132).

  Κι αυτή την είδα, και ίσως την ξαναδώ.

  «Χωρίσαμε γιατί νόμιζε ότι είμαι “εύκολη”» ( σελ. 175).

  Την «Easy A» την είδε άραγε η Μαρία;   

«Δεν είμαι τρελή, ρε μαλάκες. Η γαμημένη μας ζωή φταίει» (σελ. 127).

  Είναι πεποίθησή μου από παλιά ότι τα προβλήματα δεν είναι ψυχολογικά, είναι πραγματικά, απλά κάποιοι έχουν λιγότερες αντοχές, για διάφορους λόγους. Αν δεν είχαν προβλήματα, τα πράγματα θα ήσαν μια χαρά.

  Εξαιρετικό, ευχάριστο, διδακτικό το βιβλίο της Βενιανάκη. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα.

  Και οι δεκαπεντασύλλαβοι:

Πιστοί από όλο το νησί κατέφταναν στην πόλη (σελ. 25)

Τοποθετούσε αδέξια τα φρούτα στη σακούλα (σελ. 38)

Δεν της ζητούσε να τη δει έξω από τη δουλειά του (σελ. 57)

Ή χειροποίητο λικέρ τις μουσαφίρισσές της (σελ. 119)

Γι’ αυτό φρόντιζα μόνη μου για την εμφάνισή μου (σελ. 123)

Τα χάπια της με κοίταζαν σαν ρημαγμένα μάτια (σελ. 124)

Τον αγκαλιάζω εγκάρδια με παγωμένα χέρια (σελ. 158)

Υπέγραφα αυτόγραφα με κόκκινο μελάνι (σελ. 168)

Το άρωμα με ταξίδεψε σ’ αυτά που αφήνω πίσω (σελ. 177)

Θα βρεις το Φιατάκι μου σαν πεταμένη γλάστρα (σελ. 194)

Το χιόνι μάς συντρόφευε στη φωταγωγημένη… (σελ. 194)

Εντάχθηκα στο πρόγραμμα του μαγαζιού με όρους (σελ. 204)

…χριστεί αυτόπτες μάρτυρες της εξαφάνισής μου (σελ. 207)