Παραφράζοντας και μη-αποφθέγματα

Παραφράζοντας και μη-αποφθέγματα

  Δεν το έχω χόμπι να επινοώ αποφθέγματα όπως ο Ιάσων Ευαγγέλου ή να παραφράζω ήδη υπάρχοντα, αλλά κάποιες φορές μου έρχονταν αυθόρμητα στο νου. Κάποια είναι παμπάλαια. Αποφάσισα να τα μαζέψω σε ένα αρχείο. Στη συνέχεια, θα προσθέτω στην αρχή, όπως κάνω και με τα «διάφορα μικρά».

Τελικά είχα το χόμπι της παράφρασης από παλιά. Ένα κείμενό μου για τον Αλέξανδρο Κοτζιά (δημοσιεύτηκε στη «Φιλολογική» το 1995) καταλήγει: «Η αντιπάθεια του αναγνωστικού κοινού για τους αρνητικούς ήρωες του Κοτζιά είναι η λύσσα του Κάλιμπαν που βλέπει τη φάτσα του στον καθρέφτη». Εδώ παραφράζω πάλι τον Όσκαρ Ουάιλντ, όπως γράφω στη σημείωση: «Η αντιπάθεια του 19ου αιώνα για τον ρεαλισμό είναι η λύσσα του Κάλιμπαν που βλέπει τη φάτσα του στον καθρέφτη. (Ο Κάλιμπαν είναι ένας από τους χαρακτήρες της «Τρικυμίας» του Σαίξπηρ, κακάσχημος).

Όσκαρ Ουάιλντ: Όταν οι κριτικοί διαφωνούν, ο καλλιτέχνης είναι σίγουρος για τον εαυτό του.

Εγώ: Όταν οι γιατροί διαφωνούν, ο ασθενής δεν είναι καθόλου σίγουρος για τον εαυτό του.

(Από την επίσκεψή μου σήμερα στο Συγγρού, ευτυχώς για ένα μικροπρόβλημα των νυχιών, 8-2-1950)

Όσκαρ Ουάιλντ: Όταν οι κριτικοί διαφωνούν ο καλλιτέχνης είναι σίγουρος για τον εαυτό του.

Εγώ: Όταν οι γιατροί διαφωνούν, ο ασθενής δεν είναι καθόλου σίγουρος για τον εαυτό του.

(Από την επίσκεψή μου στο Συγγρού, ευτυχώς για ένα μικροπρόβλημα των νυχιών).

Και ένα δεύτερο:

Όταν οι κινηματογραφικοί κριτικοί διαφωνούν, ο θεατής είναι σίγουρος για τον εαυτό του.

(Πέντε αστεράκια ο ένας, μηδέν ο άλλος. Σε άλλη ταινία, ανάποδα. Έγκριτοι κινηματογραφικοί κριτικοί και οι δυο. Συμπέρασμα: περί ορέξεως κολοκυθόπιτα).

«Ο άνθρωπος είναι ίσως το μόνο ον πάνω στη γη που μπορεί να αναρωτιέται για την ύπαρξή του. Καμιά σχέση με το “νόημα της ζωής”, που είναι ατομικό».

  «Καλύτερα να περπατάς πριν το έμφραγμα παρά μετά το έμφραγμα».

«Horror vacui temporis» (παράφραση του horror vacui, ο τρόμος του κενού), ο τρόμος του κενού χρόνου. Αφορά κυρίως τους συνταξιούχους, παρόλο που το σκέφτηκα πριν δεκαετίες και όχι τώρα που είμαι συνταξιούχος.

«Θρησκεία, το όπιο του λαού – και χωρίς παρενέργειες». Παράφραση της γνωστής ρήσης του Μαρξ.  

«Doleo, ergo sum», υποφέρω, άρα υπάρχω, παράφραση του καρτεσιανού «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω».

«Volonté de différer». Η φράση μου ήλθε στο νου στα γαλλικά. «Θέληση να διαφέρεις». Τώρα θα το έλεγα λιγότερο επιθετικά, «Να μη φοβάσαι να διαφέρεις». Αργότερα βρήκα και μια φωτογραφία που εικονογραφεί θαυμάσια αυτή μου την πεποίθηση. Σε ένα πλήθος όλοι χαιρετούν ναζιστικά εκτός από έναν που μένει με σταυρωμένα τα χέρια στο στήθος του.

«Το χρήμα είναι χρόνος». Νομίζω είναι το πιο παλιό μου. Αν έχεις χρήματα μπορείς να μην κάνεις δεύτερη δουλειά και να αξιοποιείς τον χρόνο που κερδίζεις. Αν είσαι Ελύτης θα κάθεσαι και θα γράφεις ποίηση ενώ αν είσαι Καβάφης είσαι αναγκασμένος να εργασθείς στο Γραφείο Αρδεύσεων.

«Satis sunt mihi pauci, satis est unus, satis est nullus lector». Είναι του Σενέκα, εγώ πρόσθεσα το lector. «Μου αρκούν λίγοι, μου αρκεί ένας, μου αρκεί κανένας αναγνώστης».

Γράφω ανορθόδοξα, ραμπελεϊκά, ανακατεύοντας υψηλό και χαμηλό υφολογικό επίπεδο, το ξέρουν πολύ καλά αυτοί που διαβάζουν τις κριτικές μου. Δεν με ενδιαφέρει αν διαβαστούν ή όχι, μου αρκεί που νοιώθω ωραία γράφοντάς τις. Και βέβαια, μοναχικός καθώς είμαι από ιδιοσυγκρασία, προσυπογράφω και αυτό του Σενέκα.  

  Εδώ κολλάει και το παρακάτω, ένα από τα αποφθέγματα που μου έστειλαν σε e-mail:   «Είμαι αυτός που είμαι και λέω όπως θέλω γιατί αυτοί που θα ενοχληθούν δεν έχουν σημασία και αυτοί που μετράνε δεν θα ενοχληθούν». Και εγώ θα παραφράσω: «Είμαι αυτός που είμαι και γράφω αυτό που θέλω, γιατί αυτοί που θα ενοχληθούν δεν έχουν σημασία και αυτοί που μετράνε δεν θα ενοχληθούν· αλλά ακόμη και αν ενοχληθούν, διότι γράφω για μένα, και σε όποιον αρέσω». 

  «Η κυρίαρχη ιδεολογία είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης, και οι κυρίαρχες αξίες είναι οι αξίες του κυρίαρχου φύλου». Στην μαρξιστική ρήση έχω προσθέσει αυτό που ακολουθεί μετά το κόμμα. 

  Στο Ισλάμ αυτό φαίνεται πολύ πιο καθαρά.

  Μια αξία που προβάλλεται μέσω της τέχνης είναι η αυτοθυσία της γυναίκας για τον άντρα. Ήξερα την παλλακίδα από την όπερα του Πεκίνου «Αντίο παλλακίδα μου» και την Άλκηστη, και κάπου έχω σημειώσει και κινηματογραφικά έργα. Τώρα βλέπω το ίδιο πράγμα στην «Τραβιάτα» και στη «Μανόν Λεσκώ».

  «Προσπαθώ να είμαι ένας επικούρειος στωικός: να αγαπώ τη ζωή και να μη φοβούμαι τις δυσκολίες της και το θάνατο» (18-4-2016)

  «Η δημοκρατία είναι το καλύτερο των δυνατών καθεστώτων-και κάθε κακό σ’ αυτήν είναι αναγκαίο κακό». Παραφράζω τον F.H. Bradley που στη ρήση του Σπινόζα «Αυτός είναι ο καλύτερος των δυνατών κόσμων» πρόσθεσε «και κάθε κακό σ’ αυτόν είναι αναγκαίο κακό».

«Δημοκρατία χωρίς ανοχή είναι απλά η δικτατορία της πλειοψηφίας». Τελευταίο αυτό, μάλλον Δεκέμβρης του 2016.

«Ένα ιδεόγραμμα την ημέρα το Alzheimer το κάνει πέρα». Όχι, αυτό δεν είναι δικό μου, είναι του γιου μου.  

Samuel Johnson (Είναι αυτός που έθαψε τον «Τρίστραμ Σάντι» και τον «Τομ Τζόουνς», τα κορυφαία αριστουργήματα του 18^ου αιώνα). Ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των παλιανθρώπων, (και εγώ προσθέτω) και η θρησκεία των απογοητευμένων από τη ζωή.

Ερώτημα: Τι είναι χειρότερο, να φοβάσαι μην πεθάνεις ή να θέλεις να πεθάνεις;