Jim Jarmusch, Paterson

Jim Jarmusch, Paterson (2016)

  Παίζεται στους κινηματογράφους.
  Ο Γιάννης ο Καραμπίτσος διαφωνεί μαζί μου όταν δηλώνω ότι κριτήριο για μένα του πόσο καλή είναι μια κωμωδία είναι το πόσο πολύ γελάω.

  Αφοριστική δήλωση, καθώς μου αρέσουν και κωμωδίες που δεν γελάω πολύ, απλά χαμογελάω, όμως είναι πάρα πολύ «καλές». Αυτό το καλές το έβαλα σε εισαγωγικά, γιατί υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μπορεί να κάνουν καλή μια κωμωδία χωρίς υποχρεωτικά να γελάς ξεκαρδιστικά. Τέτοιες είναι οι κωμωδίες του Ζακ Τατί και του παλαιστίνιου Ελία Σουλεϊμάν, ενώ μια τέτοια κωμωδία που είδα πρόσφατα και μου άρεσε πολύ είναι οι «Άνδρες» της γερμανίδας Dorris Dörrie.

  Τέτοια κωμωδία είναι και ο «Πάτερσον» του Jim Jarmusch: τρυφερή, χαριτωμένη, «μινιμαλιστική» θα την ονόμαζα.

  Κρίνοντας και από το «Μια νύχτα στον κόσμο», που δεν την είδα (έχω και ταινίες στο «ράφι των τύψεων») αλλά τη ριπάρισα σε avi από τον dvd όπου την έγραψα όταν προβλήθηκε πριν πάρα πολλά χρόνια από την ΕΡΤ1, και που όπως διαβάζω στη βικιπαίδεια αποτελείται από πέντε ιστορίες, μπορώ να υποθέσω ότι ο Jarmusch μάλλον νοιώθει πιο άνετα στις μικρές ιστορίες. Βέβαια ο «Πάτερσον» δεν αποτελείται από μικρές ιστορίες, όμως στην πραγματικότητα αποτελείται από μικρά αυτοτελή επεισόδια στα οποία πρωταγωνιστούν ο Πάτερσον και η γυναίκα του, και που θα μπορούσαν να μονταριστούν σχεδόν όλα τους σε τυχαία σειρά.

  Ο Πάτερσον είναι οδηγός λεωφορείου. Διαβάζει ποίηση και γράφει ποίηση. Έχει ένα σημειωματάριο όπου γράφει τον ελεύθερό του χρόνο. Αυτός συνήθως είναι όταν βρίσκεται στη θέση του οδηγού, πριν ξεκινήσει το καθημερινό του δρομολόγιο. Είναι ποιήματα ερωτικά για τη γυναίκα του.

  Η γυναίκα του τον παρακαλεί να της κάνει ένα δώρο: μια κιθάρα. Δεν είναι καλά τα οικονομικά τους, θα την αγοράσουν με δόσεις. Κάποια στιγμή αποφασίζει να φτιάξει κεηκάκια, τα οποία θα πουλήσει στη λαϊκή. Τα κεηκάκια της έγιναν ανάρπαστα.

  Οι τρυφερές σκηνές του ζευγαριού είναι από τις κορυφαίες της ταινίας. Ευτυχώς δεν τις χάλασε ο Τζαρμούς βάζοντας και σκηνές σεξ.

  Ένα υφολογικό στοιχείο της ταινίας είναι το εφέ της επανάληψης, και αυτή είναι που προσδίδει το χιούμορ στη σκηνή. Βλέπουμε τον Πάτερσον, τουλάχιστον δυο φορές, να ισιώνει τον στύλο που έχει το γραμματοκιβώτιο και ο οποίος έχει πάρει ελαφριά κλίση. Σε μια μεταγενέστερη σκηνή βλέπουμε ότι αυτός που τον σπρώχνει στο πλάι είναι ο Μάρβιν, το μπουλντόκ τους.

  Όταν αγκαλιάζονται ή φιλιούνται, ο Μάρβιν γαβγίζει. Γενικά τον βλέπουμε να παρακολουθεί με προσοχή κάθε κίνηση του ζευγαριού και να αντιδρά ανάλογα.

  Ο σταθμάρχης που του υπενθυμίζει κάθε πρωί ότι είναι ώρα να σταματήσει το γράψιμο και να ξεκινήσει το δρομολόγιό του, τον ρωτάει πώς τα πάει. –Καλά, του λέει ο Πάτερσον, εσύ;

  Καθόλου καλά. Σε εφέ απαρίθμησης του λέει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Σε μια επανάληψη της σκηνής (singulative, πολυμοναδική) αρχίζει πάλι να του απαριθμεί τα προβλήματά του, ανάμεσα στα οποία είναι και το ζάχαρο της γάτας του.

  Μαθαίνω ότι από το Paterson, New Jersey – εκεί μένει ο Πάτερσον – είναι ο William Carlos Williams και ο Allen Ginsberg, δυο ποιητές που διδαχθήκαμε στο Τμήμα Αγγλικών Σπουδών (το πρώτο μου πτυχίο). Θυμάμαι ότι ο William Carlos Williams μου άρεσε ιδιαίτερα.

  Είχα διαβάσει ότι ποίηση είναι αυτό που χάνεται στη μετάφραση. Εδώ ακούω κάτι άλλο: Η ποίηση σε μετάφραση είναι σαν να κάνεις μπάνιο φορώντας αδιάβροχο. Το διαπίστωσα διαβάζοντας πρόσφατα τον Όμηρο στο πρωτότυπο σε σχέση με τη μετάφραση που ήταν δίπλα (στις εκδόσεις Πάπυρος), αλλά και με κάποια αποσπάσματα που διάβασα σε έμμετρες μεταφράσεις.

  Τον Adam Driver που είναι στο ρόλο του driver, του οδηγού, δεν τον ήξερα, πρώτη φορά τον ακούω, σε πολλούς όμως, φαντάζομαι, θα είναι γνωστός. Απεναντίας ξέρω πολύ καλά την Goshifteh Farahani, μια κορυφαία ιρανή ηθοποιό που την έχω δει σε κάμποσες ιρανικές ταινίες. Πανέμορφη, δεν είναι τυχαίο που φιγουράρει στο εξώφυλλο του «Directory of world cinema-Iran» που μου έκανε δώρο ο φίλος μου ο Χρήστος, ξέροντας το πάθος μου για τον ιρανικό κινηματογράφο.

  Ναι, θα δω και άλλες ταινίες του Jarmusch.