Αρχοντούλα Διαβάτη, Όπως η μπερλίνα

Αρχοντούλα Διαβάτη, Όπως η μπερλίνα, Θεσσαλονίκη 2017, Νησίδες, σελ. 53

Η παρακάτω βιβλιοκριτική δημοσιεύτηκε στο Λέξημα

  Εξαίρετη στην ποίηση όπως και στην πεζογραφία η Αρχοντούλα Διαβάτη

  Έχουμε παρουσιάσει και τα τέσσερα προηγούμενα βιβλία της Αρχοντούλας Διαβάτη, συναδέλφου φιλολόγου από τη Θεσσαλονίκη, με τελευταίο το «Σκουλαρίκι στη μύτη». Σειρά έχει σήμερα το «Όπως η μπερλίνα».

  Σε αντίθεση με τα βιβλία αυτά που περιείχαν κείμενα πεζά, το «Όπως η μπερλίνα» είναι ποιητική συλλογή.

  Τα ποιήματα που περιέχονται στη συλλογή αυτή έχουν ένα προσόν που, για μένα τουλάχιστον, είναι κορυφαίο: είναι διαυγή. Δεν χρειάζεται να σκύψεις πάνω στον στίχο και να πεις «μα τι θέλει να πει εδώ», για να περιπλανηθείς, αφού το ξεκαθαρίσεις, στον λαβύρινθο των συνειρμών και των συνδηλώσεων, για να στοχαστείς στις διακειμενικές και στις συμβολικές στοές.

  Τα περισσότερα ποιήματα είναι αφηγηματικά, με ένα θαμιστικό χαρακτήρα, που μιλάνε για σκηνές και ενέργειες που επαναλαμβάνονται αρκετά συχνά, αν όχι σε καθημερινή βάση. Να δώσουμε ένα δείγμα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικό, το σατιρικό «Έργα και ημέρες».

Ξεθηλύκωσε η νέα μέρα

από ένα νεόκοπων ημερών σετ

κι έτσι κατακαίνουργη

τη χαράκωσε

σε κουτάκια ομοιόμορφα

Όλα της τα καθήκοντα πλέον

ταξινομημένα

και μετά όλη τη μέρα

πήρε να διαγράφει σιγά-σιγά

τι έκανε,

ό,τι απομένει.

Όταν το βράδυ-περασμένα μεσάνυχτα-

έπεσε νυσταγμένη μπρος στο κομπιούτερ

σκέφτηκε πως

ούτε το ηλιοβασίλεμα είχε δει

ούτε στους φίλους της είχε μιλήσει

δεν γέλασε

ούτε είπε «σ’ αγαπώ».

Πάντως

ο αριθμός των λάικ στο στάτους της

ικανοποιητικός (σελ 10).

  Αναρωτιέμαι αν ο αριθμός των λάικ σ’ αυτή την ανάρτηση θα είναι ικανοποιητικός. Αν δεν είναι, αυτό πάει να πει ότι αυτή η βιβλιοκριτική δεν είναι από τις καλύτερές μου, ή ότι είναι από τις χειρότερές μου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ποιητική συλλογή για την οποία γράφω δεν είναι η καλύτερη από αυτές που έχω διαβάσει.

   Ξεφυλλίζω για να δω τις υπογραμμίσεις μου.

  Στο «Χαιρετισμό» διαβάζω: «Εδώ ο Καρυωτάκης περίμενε χρόνια με άκοπες τις σελίδες του/ στο σπίτι του Καβάφη» (σελ. 13).

  Να κάτι που δεν ήξερα. Αλλά, μπορώ με σιγουριά να πω, ότι και ο Καβάφης περίμενε άκοπος στα σπίτια κάποιων επώνυμων ποιητών, για χρόνια κι αυτός. Είναι γνωστό ότι η αναγνώριση τον επισκέφτηκε πολύ αργά.

  Να παραθέσουμε ένα ακόμη ποίημα, τη «Λύπη».

Μια λύπη μέρες τώρα με γυροφέρνει

Είναι που πρέπει να θυμηθώ

Που όλο ξεχνάω

Τα πράγματα να αγαπήσω

Με πάθος βέβαια

Μια κι η ψυχή μου

Απρόσμενα

Αύριο κάνει πανιά (σελ. 16).

  Καθένας και ο πόνος του. Μιλάω βέβαια για τον Σεφέρη. Όσο για μένα… Ας το αφήσουμε καλύτερα.

  Και ένας εξαίρετος ορισμός για το ποίημα:

λίγα λεπτά κενό ανάμεσα

στην αστραπή και στη βροντή,

το ποίημα (σελ. 22)

  Και μια ακόμη ωραία μεταφορά από την «Ποιητική»: Όνειρα/ απόνερα του ύπνου (σελ. 36). 

  Στο ποίημα «Ποιήτρια» τα περιγράφει.

   

Τα ποιήματα, παιδιά της νύχτας

Όλο το βράδυ

πριονίζουν τον κορμό της γης

κάτω από τα πόδια της

κι όταν αυτή ξυπνά

μένει μετέωρη –

μια νοσταλγεί το τώρα

μια το αύριο

κι όλο κοιτάει πίσω της (σελ. 29)

    Η «Κανονικότητα», πολύ συγκινητική, μου θύμισε δυο κινηματογραφικά έργα: το «The shower» (1999) του Zhang Yang και το «Rain man»(1988) με τον Ντάστιν Χόφμαν.

 

Εγώ

Μ’ αυτό το σχήμα των ματιών μου

Σας σκέφτομαι συχνά με τόση αγάπη

που θέλω να σας αγκαλιάσω και να σας παρηγορήσω

όλους εσάς μ’ ένα χρωμόσωμα λιγότερο,

Ενώ εγώ κι οι φίλοι μου

με ένα παραπάνω… (σελ. 25)

  Όμως να παραθέσουμε κάποιους στίχους από το ποίημα που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή. Είναι το μεγαλύτερο, δυο σελίδες, με πολυσύλλαβους στίχους.

…Να κι η αγάπη που έρχεται,

ο έρωτας κι ο γάμος, με τη λάθος σειρά,

παιδιά και μοναξιά

χαρές κι απογοήτευση, ο γάμος πάλι

κι ο θάνατος προπάντων ενωρίς… (σελ. 31).

    Να παραθέσουμε και το «Κλάμα», ένα ποίημα που πολύ μου άρεσε.

Σαν κάπου να ’χω ξεχασμένο

Κάτι δικό μου

Που με καλεί

Και κλαίει δυνατά μέσα στη νύχτα

Ποίημα, παιδί, αγάπη

Ή είναι η ζωή μου αμεταχείριστη

Αυτή που ήθελα να ζήσω (σελ. 39)

  Το «Μούσαις χάρισι θύε» μου θύμισε τον Καββαδία.

Στο αμφιθέατρο το Κεντρικό πρωτοετείς

εγώ κι εσύ ριγμένοι μες στο πλήθος.

Ο έρωτάς μας δεν έχει ακόμα διαγνωσθεί

είναι μπροστά μας η ζωή

κι εμείς ξοπίσω.

Κι ο φωτογράφος αποτύπωνε σχολαστικά

της προσδοκίας το βλέμμα και το γέλιο.

Έξω χειμώνας – δικτατορία και παγωνιά –

μέσα λατρεία

πάση θυσία

στις μούσες και

στις επιστήμες (σελ. 41).

  Ολιγόστιχα τα περισσότερα ποιήματα και ολιγοσύλλαβοι οι περισσότεροι στίχοι, εντυπωσιάζουν με το βάθος της σκέψης, την ευαισθησία της σύλληψης, την τόλμη της εικονοποιίας και της μεταφοράς. Ευχόμαστε να είναι καλοτάξιδο και αυτό το βιβλίο της Αρχοντούλας Διαβάτη.

    Και, όπως πάντα, κλείνουμε με τους ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους που εντοπίζουμε.

Πάντοτε σε απόσταση – να μην τον αγαπήσεις (σελ. 20)

Κι οι φίλοι του ενοχλητικοί – εσύ είχες δικούς σου (σελ. 20)

Δώσαν και πήρανε ευχές, τραγούδια, καλοσύνη (σελ. 21)

Ενώ εγώ κι οι φίλοι μου με ένα παραπάνω (σελ. 25)

Δεν είναι πια η επική και φαντασμένη λύπη (σελ. 27)

Μόλις ο ήλιος στάθηκε πίσω απ’ τις κουρτίνες (σελ. 28)

Κι εσείς πάλι ξαφνιάζεστε, αμήχανα γελάτε (σελ. 30)

Δράκου φωνή δεν άκουσες. Έλεγαν οι δικοί της (σελ. 38)

Μπάμπης Δερμιτζάκης